Ultrasonografia na stałe zadomowiła się już we wszystkich specjalnościach medycznych. W położnictwie jest ona niezastąpionym narzędziem diagnostycznym, jej rozwój i upowszechnienie doprowadziły do powstania nowej gałęzi medycyny – medycyny płodowej. Trudno jest chyba przecenić możliwość zastosowania badania ultrasonograficznego w ciąży, daje ono możliwość stawiania takich rozpoznań, jakich nie można postawić żadnymi innymi metodami. Wiąże się z tym jednak pewne ryzyko tzw. nadrozpoznawalności czyli rozpoznań błędnych lub stawianych zbyt wcześnie. Możliwość stawiania bardzo precyzyjnych rozpoznań i ogólna dostępność diagnostyki ultrasonograficznej doprowadza jeszcze do kilku niebezpieczeństw. Jednym z nich jest „analfabetyzm wtórny” i nieumiejętność podjęcia decyzji bez możliwości wykonania badania ultrasonograficznego. Jeszcze groźniejsza, jest zbliżona do poprzedniej ułomności, nieumiejętność oceny stanu na podstawie samych objawów klinicznych. Tak jak umiejętność wykonania cięcia cesarskiego pozbawiła wielu położników umiejętności wykonania zabiegu kleszczowego, tak znajomość ultrasonografii pozbawiła wielu zdolności zebrania wywiadu i prawidłowego badania położniczego. W związku z tym odnoszę wrażenie, że część badań wykonywanych ze wskazań nagłych ma bardziej na celu potwierdzenie rozpoznania, a nie ma większego wpływu na postępowanie. W sytuacjach w których występuje obfite krwawienie z dróg rodnych, objawy odklejającego się łożyska, istnieje uzasadnione podejrzenie zaniedbanego położenia poprzecznego, itd. Należy się zawsze zastanowić, czy czas potrzeby na wykonanie badania nie jest czasem straconym, czy odroczenie interwencji nie jest groźniejsze niż działanie oparte tylko na ocenie klinicznej.

Diagnostyka ultrasonograficzna stała się badaniem bardzo powszechnym, uznawanym przez niektóre pacjentki, a co gorsza i przez niektórych lekarzy za badanie mogące zastąpić normalne badanie zestawione. Oczywiście ultrasonografia nie może zastąpić typowej klasycznej diagnostyki w położnictwie i ginekologii, ale jest bardzo cennym jej uzupełnieniem, posiadającym w wielu punktach pełną moc diagnostyczną. Przykładami rozpoznań w których wynik badania ma moc wiążącą jest łożysko przodujące, wady dysraficzne, bezwodzie, torbiele jajników... Jeszcze kilka lat temu podejrzewając rozszczep kręgosłupa oceniano stężenie alfa-fetoproteiny w płynie owodniowym, zaś rozpoznając bezczaszkowie płodu wynik potwierdzano badaniem radiologicznym. W chwili obecnej ultrasonograficzne rozpoznanie zgonu wewnątrzmacicznego, agenezji nerek, wytrzewienia płodu itd. jest traktowane jako rozpoznanie ostateczne, na podstawie którego podejmuje się niekiedy bardzo brzemienne w skutkach decyzje terapeutyczne. Badanie ultrasonograficzne może stanowić podstawę do wykonania operacji, wcześniejszego ukończenia ciąży, wyboru czasu i sposobu ukończenia porodu. Za tą coraz większą mocą badania ultrasonograficznego idzie coraz większa odpowiedzialność za podpis, który składamy pod wynikiem badania.

O tym, jak wiele jest błędów popełnianych w diagnostyce ultrasonograficznej nie trzeba chyba nikogo przekonywać. Od każdego lekarza można usłyszeć, że ktoś, ale nie on, postawił jakieś zupełnie absurdalne rozpoznanie. Dość optymistyczne obserwacje sugerują, że co piąty wynik badania jest niezgodny z rzeczywistością. Badanie ultrasonograficzne jest badaniem subiektywnym. W przeciwieństwie do klasycznych badań radiologicznych, scyntygraficznych, itd. po przeprowadzonym badaniu nie pozostaje jednoznaczny dokument – zdjęcie wykonane w konkretnej płaszczyźnie, które może być ponownie oceniane przez innych lekarzy. Dokumentacja fotograficzna, nawet dokumentacja video badania ultrasonograficznego nie spełnia tych kryteriów. W badaniu ultrasonograficznym podstawowe znaczenie ma położenie głowicy i orientacja przestrzenna uzyskanego obrazu, parametry których nie można jednoznacznie zapisać w dokumentacji typowego badania ultrasonograficznego. W związku z tym, jedynym przydatnym klinicznie wynikiem badania ultrasonograficznego jest jego opis. Zgodność tego opisu ze stanem rzeczywistym zależy od spełnienia całego szeregu warunków, niespełnienie któregokolwiek z nich może być źródłem błędu, prowadzącego w konsekwencji do podejmowania nieprawidłowych decyzji terapeutycznych.

Podstawowymi warunkami uzyskiwania takiej zgodności są:

– możliwość uzyskania czytelnego obrazu zależna od jakości dostępnego sprzętu, możliwości zastosowania odpowiedniej techniki badania (częstotliwość głowicy, zastosowanie sondy dopochwowej), odpowiedniego przygotowania pacjentki (wypełnienie pęcherza moczowego, opróżnienie jelit z mas kałowych, itd.),

– umiejętność uzyskania czytelnego obrazu zależna w dużej mierze od umiejętności technicznych badają-cego,

– prawidłowa interpretacja uzyskanego obrazu wynikająca ze znajomości sytuacji klinicznych mogących prowadzić do powstawania konkretnych struktur,

– prawidłowy opis własnej interpretacji uzyskanych obrazów,

– znajomość granic danej metody diagnostycznej, świadomość tego co można rozpoznać, a czego nie można zróżnicować za pomocą badania ultrasonograficznego.