Mimo ogromnego postępu w rozwoju metod diagnostycznych i terapeutycznych jaki dokonał się w ostatnich latach, poród przedwczesny i jego następstwa stanowią największy problem we współczesnej perinatologii. Najniższy wskaźnik porodów przedwczesnych występuje w Holandii – 3,5%, w krajach skandynawskich waha się pomiędzy 3 a 6%, w USA wynosi ok. 6-8%, najwyższy zaś mają Indie – 35%. W Polsce częstość porodów przedwczesnych mieści się w granicach 4,5-12% zależnie od regionu kraju – średnio 10% (4).

Obok osobistych tragedii matek porody przedwczesne wiążą się z poważnymi kosztami leczenia i rehabilitacji wcześniaków, a także opieką w ciągu całego życia i wymaganą pomocą w szeroko rozumianym, różnorodnym znaczeniu. Przedwczesne urodzenia są główną przyczyną umieralności okołoporodowej płodów i noworodków i stanowią 70-90% wszystkich wczesnych zgonów. Także takie powikłania okresu noworodkowego jak żółtaczka, zaburzenia oddychania (w tym RDS), zakażenia oraz urazy wewnątrzczaszkowe dotyczą głównie dzieci urodzonych przedwcześnie. W grupie noworodków o masie urodzeniowej 500-999 g wskaźnik umieralności okołoporodowej wynosi ok. 720 , zaś w grupie od 1000 do 2499 g zmniejsza się do 84 . Dla porównania wskaźnik ten dla dzieci o masie urodzeniowej powyżej 2500 g wynosi około 3,3 . Olbrzymi postęp w dziedzinie neonatologii spowodował, że szanse przeżycia noworodka urodzonego po 30 tygodniu trwania ciąży przewyższają 90%, a przedłużenie trwania ciąży o każdy tydzień powyżej 27. tygodnia wiąże się ze znaczącym zmniejszeniem częstości występowania krwotoków wewnątrzczaszkowych. Patologie takie jak stan przedrzucawkowy, łożysko przodujące, przedwczesne oddzielenie łożyska prawidłowo usadowionego, choroba hemolityczna płodu, niewydolność łożyska, choroby układu moczowego, ciąża wielopłodowa czy wielowodzie są często przyczyną porodów przedwczesnych, niekiedy wywoływanych przez położników w celu ratowania życia i zdrowia ciężarnych, lub gdy dalsze kontynuowanie ciąży wiąże się z poważnym ryzykiem zgonu wewnątrzmacicznego płodu. Jednak około 50% porodów przedwczesnych występuje z nieznanych dotychczas powodów, często bez poprzedzających objawów zagrożenia. Częstość występowania tej patologii jest związana z warunkami socjoekonomicznymi społeczeństwa, ale także niewątpliwie z właściwą organizacją opieki nad kobietą ciężarną. Wyodrębnienie grup ryzyka i wczesne rozpoznanie zagrożenia na podstawowym poziomie opieki oraz skierowanie takich ciężarnych do ośrodków dysponujących wysokospecjalistycznymi możliwościami terapii (w zakresie leczenia porodu przedwczesnego jak i opieki neonatologicznej) wpływa na zmniejszenie umieralności okołoporodowej w tej grupie.

Przed ponad półwieczem udowodniono eksperymentalnie związek pomiędzy występowaniem przedwczesnej czynności skurczowej a obecnością zakażeń (podanie endotoksyn bakterii Salmonella, Shigella oraz Escherichia coli ciężarnym myszom i królikom powodowało terminację ciąży). Obserwacje kliniczne potwierdziły, iż wiele zakażeń układowych w okresie ciąży pozostaje w ścisłym związku przyczynowym z występowaniem przedwczesnej czynności skurczowej macicy. Najczęstsze z nich to: zakażenia układu moczowego, pochwy, zapalenie płuc, dur plamisty, malaria.

W profilaktyce ważne znaczenie ma wczesne rozpoznanie i leczenie zakażeń pochwy oraz układu moczowego. Patologie te uznano bowiem za czynniki mające związek z występowaniem porodów przedwczesnych.

Przyjmuje się, że prawidłowa flora bakteryjna pochwy obejmuje przede wszystkim szczepy Lactobacillus spp., zwane także „stróżem czystości pochwy”. Jednak coraz częściej zwraca się uwagę, że w pochwie mogą bytować także inne szczepy bakteryjne będące w stanie dynamicznej równowagi, przy czym nie musi to oznaczać, że jest to stan przewlekłego zakażenia lub nosicielstwa. W sprzyjających warunkach (np. pod wpływem antybiotykoterapii) może dochodzić do zachwiania tej równowagi, co powoduje nadmierny wzrost niektórych szczepów, inwazję i rozwój zakażenia. Ciąża jest jednym z czynników mogących powodować zmianę biocenozy pochwy z zaburzeniem tej naturalnej równowagi. Niektóre bakterie mogą na drodze wstępującej wnikać do dolnego bieguna jaja płodowego, powodować zmiany w integralności błon płodowych w tej okolicy i prowadzić do przedwczesnego ich pęknięcia. Występujący w wyniku tego rozwój infekcji wstępującej zmusza często do wcześniejszego ukończenia ciąży.

Wykazano związek pomiędzy występowaniem porodów przedwczesnych a kolonizacją pochwy przez szczepy Bacteroides, Mycoplasma hominis oraz Gardnerella vaginalis (vaginosis bakterialis). Leczenie waginozy bakteryjnej prowadzi do zmniejszenia porodów przedwczesnych. Najskuteczniejsze okazały się środki działające przeciwko beztlenowcom, takie jak metronidazol i klindamycyna. Metronidazol z powodu potencjalnego działania teratogennego (wykazano takie działanie w modelu zwierzęcym) nie powinien być podawany ogólnie w okresie ciąży. Według wielu autorów stosowanie dopochwowe metronidazolu lub klindamycyny jest leczeniem skutecznym i pozwala uniknąć ogólnoustrojowych skutków ubocznych (8). W przypadku obecności w pochwie patogenów beztlenowych samo zakwaszanie środowiska pochwy (preparaty zawierające Lactobacillus) nie daje zadowalających wyników.