© Borgis - Nowa Medycyna 6/1999, s. 36-38
Jan Peterek
Występowanie, rozpoznawanie i leczenie zakażenia Bacterial Vaginosis
Incidence, diagnosis and treatment of Bacterial Vaginosis
z Kliniki Ginekologii i Położnictwa Centralnego Szpitala Klinicznego Wojskowej Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Andrzej Staszewski
Streszczenie
Modern views are presented on vaginal ecosystem. The incidence, diagnosis and treatment are discussed of bacterial vaginosis, one of important vaginal infection detected by unconventional methods.

Bacterial Vaginosis (BV) jest zespołem zaburzeń ekosystemu pochwy, charakteryzującym się nadmiernym wzrostem liczby bakterii, głównie beztlenowych, w wyniku czego klinicznie stwierdza się jednorodną wydzielinę, o cuchnącym rybim zapachu. Występowanie BV ocenia się na 15-20% zarówno wśród ciężarnych i chorych ginekologicznie.
Ekosystem pochwy
Badania ekosystemu pochwy zapoczątkował Döderlein, który w roku 1892 opisał pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacilli), barwiące się Gram-dodatnio. Zdaniem autora tylko one stanowią mikroflorę prawidłowej wydzieliny pochwy. Właściwości pałeczek kwasu mlekowego opisał Curtis w roku 1914 i potwierdził ich dominującą rolę w prawidłowej wydzielinie pochwowej, podając jednocześnie, że pochwę zasiedlają również inne bakterie zarówno tlenowe jak i beztlenowe, ale w znacznie mniejszej liczbie. Postęp wiedzy o ekosystemie pochwy przyniosły badania Cruickshanka i Sharmana, którzy opisali mikroflorę pochwy: u płodu w jamie macicy, noworodków, dziewczynek przed menarche, kobiet w okresie rozrodczym i w menopauzie. Rozwój mikroflory pochwy stymulują głównie estrogeny. W jamie macicy pochwa płodu jest jałowa. W pierwszych 2-3 tygodniach życia pozałonowego mikroflora pochwy przypomina środowisko pochwy dorosłej kobiety, spowodowane przejściem przez barierę łożyska estrogenów matki. U dziewczynek, przed wystąpieniem pierwszej miesiączki, w środowisku pochwy można spotkać następujące bakterie: Staphylococcus epidermidis (21%), Diphteroides (21%), Bacteroides (19%), Peptococcus (19%), Porphyromonas (19%) i Gardnerella vaginalis (12%). Po menarche flora bakteryjna pochwy jest ponownie stymulowana przez estrogeny. W okresie pomenopauzalnym mikroflora pochwy przypomina środowisko pochwy u dziewczynek przed okresem dojrzewania płciowego.
W badaniach Escherbacha pałeczki kwasu mlekowego stanowią w 96% prawidłową mikroflorę pochwy kobiet w okresie rozrodczym. Wszystkie pałeczki rodzaju Lactobacillus barwią się Gram-dodatnio, nie tworzą form zarodnikowych, nie wytwarzają katalazy, natomiast wytwarzają kwas mlekowy (w 50% jako mleczny) w wyniku fermentacji glikogenu zawartego w komórkach nabłonka pochwy. Rodzaj Lactobacillus zalicza się do bakterii fakultatywnych mogących namnażać się w środowisku tlenowym i beztlenowym. Poszczególne gatunki Lactobacillus różnią się długością i szerokością, czasami przypominają ziarniaki. Wśród rodzaju Lactobacillus wyróżnia się ponad 50 gatunków. W prawidłowej wydzielinie najczęściej spotykamy: L. acidophilus, L. plantarum, L. brevies, L. jensenii, L. caseii, L. salivarius, rzadziej L. delbrueckii.
Kwas mlekowy wytwarzany przez Lactobacilli, powodujący kwaśność (ph. 3,6-4,5) wydzieliny pochwowej, stanowi tylko część mechanizmu obronnego pochwy przed nadmiernym wzrostem bakterii. Późniejsze badania wykazały, że Lactobacilli produkują również inne substancje warunkujące utrzymanie prawidłowego ekosystemu pochwy: inhibitory proteaz, lactocydynę oraz nadtlenek wodoru (H2O2), wytwarzany przez L. crispatus i L. jensenii, toksynę hamującą namnażanie bakterii beztlenowych. Obliczono, że w 1 gramie prawidłowej tkanki pochwy znajduje się 107 bakterii, a stosunek bakterii tlenowych do beztlenowych wynosi 2:5.
Pałeczki kwasu mlekowego oraz ich produkcja: kwas mlekowy, inhibitory proteaz, laktocydyna, nadtlenek wodoru, a także inne bakterie tlenowe i beztlenowe warunkują prawidłowy ekosystem pochwy, stymulowany działaniem estrogenów.
Tabela 1. Fizjologiczna mikroflora pochwy.
Bakterie fakultatywne | Bakterie beztlenowe |
Pałeczki Gram-dodatnie: Lactobacillus spp., Corynebacterium spp., | Ziarniaki Gram-dodatnie:
Peptococcus sp., Porphyromonas spp. (Peptostreptococcus) |
Ziarniaki Gram-dodatnie: Staphylococcus epidermidis, Staphylococcus aureuss, Streptococcus grupy D,
Streptococcus beta hemolizujący, Inne Streptococcus spp. | Ziarniaki Gram-ujemne:
Veillonella spp. |
Pałeczki Gram-ujemne: Escherichia coli, Klebsiella spp., Gardnerella vag. (5-60%) | Pałeczki Gram-dodatnie: Lactobacillus spp., Bifidobacterium spp., Clostridium spp., Eubacterium spp., Propionibacterium spp. |
| Pałeczki Gram-ujemne: Prevotella spp. (Bacteroides) |
Bacterial Vaginosis
Od końca lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia, kiedy Dőderlein opisał pałeczki kwasu mlekowego, nazwane później pałeczkami Dőderleina, usiłowano wykryć czynnik sprawczy zapalenia pochwy, w której wydzielinie nie stwierdzało się rzęsistka pochwowego i drożdżaków. Brak jednoznacznej przyczyny opisywanych objawów klinicznych spowodował nazwanie tej jednostki chorobowej nieswoistym zapaleniem pochwy (Non specific vaginitis-NSV). Dopiero w roku 1955 Gardner i Dukes opisali bakterię podobną do rodzaju Haemophilus, którą wykryli u 81 z 91 badanych z objawami nieswoistego zapalenia pochwy. Uznając, że wykryli czynnik sprawczy NSV bakterię tę nazwali Haemophilus vaginalis, a jednostkę chorobową nazwali Haemophilus vaginalis vaginitis. W roku 1963 Zinneman i Turner zakwalifikowali Haemophilus vaginalis do rodziny maczugowców (Corynobacterium), stąd w piśmiennictwie lat siedemdziesiątych można spotkać nazewnictwo Corynobacterium vaginalis vaginitis. Greenwood i Pickett w roku 1980 zakwalifikowali bakterię, opisaną przez Gardnera i Dukes, do nowego rodzaju, w którym znajduje się tylko jeden gatunek. W uznaniu zasług odkrywcy rodzaj ten nazwano Gardnerella, a gatunek Gardnerella vaginalis. Dalsze badania wydzieliny pochwy z NSV wykazały, że przyczyną zakażenia nie jest tylko jeden drobnoustrój, lecz namnożenie kolonii wielu bakterii, zwłaszcza beztlenowych, któremu nie towarzyszy wzrost liczby wielojądrzastych leukocytów. Dodatkowo Spiegel i Roberts opisali nową bakterię beztlenową Mobiluncus, wyróżniając dwa gatunki: Mobiluncus mulieris i Mobiluncus curtisii, drobnoustroje nigdy nie spotykane w prawidłowej mikroflorze pochwy.
Taksonomię flory bakteryjnej pochwy chorych z NSV ostatecznie ustalono na Sympozjum w Sztokholmie w roku 1984, zastępując Nieswoiste Zapalenie Pochwy jednostką chorobową Bacterial Vaginosis. Nowe nazewnictwo zyskało aprobatę w środowisku międzynarodowym.
Bacterial Vaginosis jest zakażeniem autogennym, dotyczącym zmiany stosunków ilościowych i jakościowych własnej flory bakteryjnej pochwy. W wydzielinie pochwy z BV znacznie wzrasta liczba bakterii tlenowych i beztlenowych. Stężenie bakterii w jednym gramie pochwy z BV wynosi 109 i więcej, a stosunek liczby bakterii tlenowych do beztlenowych ocenia się na 100:1000.
Liczba pałeczek kwasu mlekowego, zdaniem Escherbacha, u chorych z BV jest podobna jak w wydzielinie fizjologicznej, jednak różna gatunkowo. U chorych z BV stwierdza się najczęściej: L. acidophilus, L. helveticus, L. delbrueckii, które nie wytwarzają nadtlenku wodoru. W badaniach Hill i wsp., u chorych z BV, stężenie Gardnerella vaginalis może osiągnąć 95% (fizjologicznie 5-60%), a Mycoplasma hominis 80%. Skarin i Mardh izolowali Mobiluncus spp. z wydzieliny pochwowej u 50% badanych. Thomson i wsp. oraz Hill i wsp. obserwowali znamienny wzrost bakterii z rodzaju Prevotella.
Przyczyna BV pozostaje nieznana. Przypuszcza się, że przyczyny immunologiczne i/lub autoagresja mogą zaburzać prawidłowy ekosystem pochwy.
Do czynników usposabiających wystąpienia Bacterial Vaginosis można zaliczyć: młody wiek, antykoncepcję w postaci wkładek domacicznych oraz częste zmiany partnerów seksualnych.
Rozpoznanie Bacterial Vaginosis opiera się na czterech kryteriach podanych przez Amsela i wsp. w roku 1983, dotyczących wydzieliny pochwowej: ph > 4,5, cuchnącego, rybiego zapachu po dodaniu 10% wodorotlenku potasu, obecności clue cells – komórek przypominających skórę jeża i jednorodnej konsystencji biało-szarej wydzieliny. Cechą charakterystyczną rozmazu jest brak wielojądrzastych leukocytów, co powoduje, że BV jest zakażeniem.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł