Hipoestrogenizm, związany z wygasaniem czynności jajników, jest bezpośrednią przyczyną zmian narządowych i ogólnoustrojowych u kobiet w okresie menopauzy. Estrogeny naturalne są więc ważnym elementem terapii substytucyjnej. Podawanie progestagenów, ze względu na efekt antyproliferacyjny na błonę śluzową macicy, jest konieczne u kobiet z zachowaną macicą. Progestageny podawane są w sposób ciągły lub sekwencyjny, z przerwami lub bez, przez 10-14 dni cyklu.

17-beta estradiol stosowany w substytucyjnej terapii hormonalnej może być podawany doustnie lub pozajelitowo. Spośród różnych sposobów podawania pozajelitowego najbardziej popularne jest podawanie przezskórne, w formie plastrów naklejanych na skórę.

Stosowane są obecnie dwa rodzaje plastrów: typu matrix i reservoir.

Plastry różnią się między sobą technologią produkcji. W plastrach typu reservior estradiol zawarty jest w zbiorniku zawierającym roztwór alkoholowy. Plastry typu matrix zawierają estradiol wchłaniający się bezpośrednio z powierzchni klejącej. Oba systemy są dobrze tolerowane przez pacjentki. Niewielkie różnice związane są z obecnością alkoholu, który może podrażniać skórę, wielkością powierzchni klejącej oraz tym, że plastry typu matrix można dzielić, regulując w ten sposób dawkę wchłanianego hormonu.

Plastry nakleja się dwa razy w tygodniu. Terapię przezskórną estradiolem można stosować w sposób ciągły (bez progestagenów – u kobiet po operacji wycięcia macicy lub z progestagenami u kobiet z zachowaną macicą, które nie chcą mieć krwawień miesiączkowych) albo sekwencyjnie (z progestagenami, z przerwami lub bez).

Droga podawania ma znaczenie dla metabolizmu hormonu i jego działania ogólnoustrojowego. Estradiol stosowany doustnie jest metabolizowany do estronu i siarczanu estronu w wątrobie i błonie śluzowej jelit. Po podaniu przezskórnym estradiol wchłania się do krążenia obwodowego i wywiera bezpośrednie działanie na receptory komórkowe, tylko około 10% przechodzi przez wątrobę, zapewnia to korzystniejszy stosunek estonu do estradiolu (1:1), dla terapii doustnej wynosi 4:1. Trudno jest ocenić jakie znaczenie kliniczne w przypadku stosowania estradiolu przezskórnie ma rodzaj stosowanej diety. Dieta wysokobiałkowa zwiększa hydrolizę metabolitów siarczanów i glukuronianów, co powoduje zwiększenie wchłaniania zwrotnego i wyższe stężenia estrogenów w surowicy krwi.

Do najbardziej uciążliwych i najczęstszych objawów (75% kobiet) występujących w okresie menopauzy należą uderzenia gorąca i napadowe pocenie. Liczne badania kliniczne dowodzą wysokiej skuteczności terapii przezskórnej w leczeniu zespołu menopauzalnego. Stwierdzono, że po pierwszym miesiącu leczenia objawy naczynioruchowe ustępują lub znacznie zmniejszają się u 60% kobiet, po dwóch cyklach u 80%, a po trzech u 90% (1).

Jednoznacznie stwierdzono, że estrogenowa terapia substytucyjna jest skuteczna w profilaktyce i terapii osteoporozy. Istotna jest przy tym dawka 17-beta estradiolu oraz długość okresu leczenia. Minimalna dawka w przypadku terapii przezskórnej powinna wynosić co najmniej 50 µg na dobę. Zapewnia ona skuteczne w leczeniu osteoporozy stężenie estradiolu w surowicy krwi wynoszące 40-50 pg/ml. Osiągnięcie takich wartości stężenia u kobiet palących papierosy jest łatwiejsze podczas prowadzenia terapii przezskórnej w porównaniu do doustnej. Jeżeli terapia substytucyjna będzie miała na celu profilaktykę osteoporozy powinna być prowadzona co najmniej 5 lat. Im dłuższy okres leczenia tym mniejsze ryzyko rozwoju osteoporozy.

Badania ostatnich lat wykazały, że również dawki mniejsze są skuteczne w leczeniu osteoporozy, pod warunkiem, że terapia trwa przez kilka lat (3).