Edward Zawisza
Grzyby a choroby alergiczne
Fungi and allergic diseases
z Poradni Alergologicznej CSK Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik Poradni: prof. dr hab. n. med. Edward Zawisza
Streszczenie
Summary
The dramatic rise in the prevalence of allergic diseases is related not only to genetic factors and the so called degradation of human environment. One of the important causes is the appearance of allergens which, as yet, had mainly caused infections. These allergens are fungi, especially Candida and Trichophyton genera.
DERMATOPHYTOSES
Są to infekcje skóry często występujące w populacji. Produkty metabolizmu grzybów wnikają głęboko w skórę stając się przyczyną szeregu alergiczno-zapalnych reakcji. Grzybem najczęściej atakującym skórę pacjentów jest Trichophyton. U większości ludzi występuje ograniczona samolecząca się infekcja Trichophyton, która jest kontrolowana przez odporność komórkową pacjenta. Natomiast przewlekłe, trudne do leczenia objawy chorobowe występują u pacjentów z obniżoną odpornością komórkową.
U pacjentów atopowych, u których występują swoiste przeciwciała klasy IgE skierowane przeciwko Trichophyton, obserwuje się nieaspirynowe polipy nosa oraz tzw. astmy endogenne. Należy pamiętać, że antygeny Trichophyton są zdolne do wywoływania zarówno odpowiedzi typu natychmiastowego (anafilaktycznej) jak i opóźnionego. Sugeruje się, że infekcja Trichophyton przedstawia interesujący dichotomiczny model alergii, w której regulującą rolę odgrywa stosunek Th1 do Th2.
Przed wielu laty sugerowano, że przewlekłe dermatophytozy są czynnikiem wywołującym, wyzwalającym atopię. Stworzono nawet pojęcie przewlekłej, atopowej dermatophytozy (atopic chronic dermatophytosis syndrome). Wielu alergologów uważa, że wchłaniany przez skórę i błony śluzowe antygen Trichophyton może alergizować narządy wstrząsowe (górne i dolne drogi oddechowe), prowadząc do nieuleczalnych (bo źle diagnozowanych) chorób układu oddechowego i skóry.
ŚWIAT GRZYBÓW
Infekcje grzybicze gwałtownie wzrastają. Jest to wynikiem wpływu czynników zawodowych (rolnictwo, weterynaria, wojsko, sport) oraz nieprzestrzegania higieny osobistej, żywienia i ubioru (ciasne buty), obniżonej odporności komórkowej występującej wskutek częstego stosowania sterydów, antybiotyków, wirusowych infekcji (głównie HIV) oraz zamierzonej immunosupresji (przeszczepy narządów).
Grzybice dzielimy na powierzchniowe oraz uogólnione, a grzyby je wywołujące na:
1. Dermatophyta (Trichophyton, Microsporum, Epidermophyton) powodujące grzybice skóry, paznokci i włosów.
2. Drożdżaki (Candida, Cryptococcus), które atakują najczęściej błony śluzowe.
3. Pleśniaki (Aspergillus, Penicillum).
4. Grzyby dimorficzne (Histoplasma, Blastomyces, Coccidioides).
W ciągu ostatnich dziesięcioleci uwagę klinicystów przykuwa głównie Candida albicans, Aspergillus fumigatus oraz Zygomycetes, które były odpowiedzialne za mucormycosis (tab. 1).
Tabela 1. „Historyczne” grzybicze patogeny.
| Infekcje skóry i tkanki podskórnej | Infekcje uogólnione | Patogeny oportunistyczne |
| Dematophytes | Coccidioides | Candida |
| Mycetoma | Histoplasma | Cryptococcus |
| Sporothrix | Blastomyces | Aspergillus |
| | Paracoccidioides | Zygomycetes |
Jednak w ciągu ostatniej dekady dokonała się znacząca zmiana w rodzajach i ilościach infekujących nas grzybów. Kiedyś dominował Candida albicans. Dużo większą rolę odgrywają obecnie C. tropicalis, C. parapsilosis, C. glabrata oraz C. krusei.
ZYGOMYCETES
Obejmują ponad 20 rodzajów grzybów, z których najważniejsze to Mucor, Rhizomucor i Absidia. U pacjentów ze znacznie obniżoną odpornością komórkową może dochodzić do infekcji tym grzybem poprzez drogi oddechowe
ASPERGILLOSIS
Infekcje Aspergillosis obejmują głównie zatoki szczękowe, oskrzela i płuca (bronchopulmonary granuloma).
Aspergillus jest grzybem powszechnie występującym, a drogą wejścia do ustroju są głównie górne i dolne drogi oddechowe.
PITYROSPORIUM ORBICULARE (M. FURFUR)
Jest częścią normalnej, skórnej mikroflory. Jednak może on wywoływać odpowiedź swoistych IgE u pacjentów z atopowym zapaleniem skóry. Współcześnie uważa się, że jest on zasadniczym czynnikiem wywołującym atopic dermatitis.
TRICHOPHYTON
Reakcje alergiczno-zapalne najczęściej wywołują Trichophyton rubrum, Trichophyton tonsurans oraz Trichophyton mentagrophytes.
ASTMA WIEKU PÓŹNEGO (PO 40 ROKU ŻYCIA)
Często występuje razem z polipami nosa i zapaleniem zatok. U pacjentów z tym schorzeniem zwykle brak osobniczego i rodzinnego wywiadu alergicznego. Natychmiastowe testy skórne są ujemne. Zresztą alergen tych grzybów rzadko występuje w zestawach do prick testów, a baterie testów do badania swoistych przeciwciał klasy IgE w surowicy krwi nie zawierają tego antygenu.
Już w 1936 roku Wise i Sulzberger sugerowali, że niektóre przypadki astmy wieku późnego są wywołane kolonizacją skóry przez dermatophyty, a w szczególności palców stóp przez grzyb Trichophyton.
Ostatnio pulmonolodzy i alergolodzy zwracają uwagę na to, że Trichophyton – zależna astma może być dobrze diagnozowana i leczona (flukonazol).
Występują często – jeśli nie natychmiastowe – opóźnione, pozytywne testy skórne na antygeny Trichophyton. W surowicy krwi występują swoiste przeciwciała IgE, a próby prowokacyjne donosowe i dooskrzelowe ekstraktem Trichophyton są dodatnie.
Szereg obserwacji klinicznych wykazuje, że leczenie przeciwgrzybicze leczy objawy astmy oskrzelowej. Wykorzystując postępy biologii molekularnej ustalono, że głównymi antygenami Trichophyton tonsurans są Tri t 1 oraz Tri t 4. Ich ciężar cząsteczkowy wynosi kolejno 30 kd i 83 kd.
Natomiast zasadniczymi alergenami Trichophyton rubrum są Tri t 4 i Tri t 2. Proteiny te wykazują homologiczne sekwencje z proteinami seryny. W odpowiedzi natychmiastowej na te wysokooczyszczone proteiny pacjenci wytwarzają przeciwciała klasy IgE i IgG 4 (odpowiedź anafilaktyczna) lub też IgG 1, IgG 2 oraz IgG 3 (odpowiedź opóźniona). W badaniach in vitro wykazano, że dodanie antygenu Tri t 4 do hodowli limfocytów T prowadzi do zwiększonej produkcji przez nie IL-4, IL-5 oraz IFN-g. Sugeruje to, że komórki te należą do phenotypu Th0 lub Th2.
Należy pamiętać, że wielu normalnych osobników wykazuje odpowiedź typu późnego na Trichophyton. Jest ona związana z phenotypem Th1 i obecnością w surowicy krwi swoistych przeciwciał klasy IgG.
Opisywane są napady astmy u kosmetyczek (pedicure) w czasie zabiegów na zainfekowanych paz-nokciach klientów.
Ward G.W. sugeruje, że w przypadkach astmy „smugi cienia” (po 40 r.ż.) należy stosować przewlekle flukonazol w dawce 100 mg dziennie przez okres 5 miesięcy. W grupie badanych pacjentów zaobserwował statystycznie znamienny spadek reaktywności oskrzeli na antygen Trichophyton, odstawienie lub znaczne zmniejszenie stosowanych sterydów oraz ustąpienie objawów astmy oskrzelowej i sinusitis. U wyselekcjonowanej grupy pacjentów Ward stosował flukonazol przez okres 3 lat, uzyskując całkowite ustąpienie objawów chorobowych. Uderzający był brak objawów u-bocznych, mimo stosowania tego leku przez tak długi okres.
Z badań epidemiologicznych wynika, że w Polsce u 42% populacji występuje grzybica stóp a u 21% grzybica paznokci. Rodzaj Trichophyton należy do grzybów najczęściej wywołujących te jednostki chorobowe.
Tabela 2 przedstawia wyniki badań immunologicznych z pracy Warda.
Tabela 2. Surowicze przeciwciała do antygenów Trichophyton (Tri t 4 i Tri r 2) u 11 pacjentów z astmą.
| Pacjent nr | Totalne IgE
| Swoiste IgE do Trichophyton | Przeciwciała
Tri t4 | Przeciwciała Tri r2 |
| IgG | IgG 4 | IgE | IgG | IgE |
| 1 | 83 | 110 | 2000 | 68 | 192 | <20 | <1700 |
| 2 | 241 | 650 | 538 | 56 | 36 | > 2000 | 3710 |
| 3 | 244 | 815 | > 2000 | 232 | <20 | 320 | <1700 |
| 4 | 35 | 254 | > 2000 | 700 | <20 | 230 | <1700 |
| 5 | 113 | 465 | 688 | 128 | <20 | 220 | 2904 |
| 6 | 30 | <20 | 466 | 34 | 1200 | 230 | 2254 |
| 7 | 71 | <20 | 165 | 34 | 20 | 150 | <1700 |
| 8 | 1061 | 795 | 700 | 76 | 720 | 250 | 2752 |
| 9 | 196 | 394 | 1025 | 80 | <20 | 1400 | 7597 |
| 10 | 253 | 43 | > 2000 | 264 | <20 | 740 | 1955 |
| 11 | 701 | 70 | 856 | 216 | <20 | 160 | 2534 |
| kontrola | | <20 | <40 | <20 | <20 | <20 | <1700 |
POLIPY NOSA
Obejmują około 5% populacji. Mimo wielu badań naukowych ich etiologia nie jest jasna. Żadna z kilkunastu teorii nie tłumaczy przyczyny tej choroby. Ze względu na narastającą ilość infekcji grzybiczych oraz reakcji alergicznych na grzyby, istnieją próby ustalenia grzybiczej etiologii polipów nosa.
W zestawach prick testów często występują jedynie popularne tzw. pleśnie (Alternaria, Cladosporium) brak natomiast innych często wywołujących reakcje alergiczne grzybów (Botritis cinerea, Candida albicans).
Tabela 3 przedstawia baterię antygenów grzybów koniecznych do dobrej diagnostyki alergologicznej (szczególnie polipów nosa).
Tabela 3. Alergeny plesni testowane u pacjentów z polipami nosa.
Alternaria tenuis
Aspergillus fumigatus
Botrytis cinerea
Candida albicans
Cladosporium herbarum
Curvularia lunata
Fusarium moniliforme
Helmintosporium halodes
Mycogene
Mucor mucedo
Paecilomyces varioti
Penicillum novatum
Pullularia pullulans
Rhizopus nigricans
Trichophyton mantagrophytes
|
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Nosanchuk Joshua D et al.: Melanisation of Cryptococcus neoformans in human brain tissue. (Letter). Lancet 355 (9220): 2049-2050, June 10, 2000. 2. Means-Markwell Melissa et al.: Report: eosinophilia with Aberrant T Cells and Elevated Serum Levels of interleukin-2 and interleukin-15. (Article) New England Journal of Medicine. 342(21): 1568-1571, May 25, 2000. 3. Judson Olivia P et al.: Sinless Originals. (Miscellaneous Article) Science 288 (5469): 1185-1186, May 19, 2000. 4. Weir Enrica: Indoor moulds and human healts (Miscellaneous) CMAJ. 162(10): 1469, Maj 16, 2000. 5. Singh Nina MD, Yu Victor L. MD: Prophylactic Fluconazole in Liver Transplant Recipients (Letter) Annals of Internal Medicine. 132(10): 843-844, May 16, 2000.
