Standardy postępowania w leczeniu bólów nowotworowych według światowej organizacji zdrowia
z Kliniki Opieki Paliatywnej przy Katedrze Onkologii Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Jacek Łuczak
Od II połowy lat 80-tych, kiedy to Światowa Organizacja Zdrowia przedstawiła zasady uśmierzania bólów nowotworowych, znaczenie blokad nerwów, neuroliz i innych inwazyjnych metod stosowanych szeroko w przeszłości, jednoznacznie zmalało, a farmakoterapia stała się podstawowym sposobem postępowania (1-6).
Tabela 1.
Ryc. 1. Drabina analgetyczna WHO.
1) Leczenie przeciwbólowe należy wdrażać jak najszybciej, nie czekając na potwierdzenie przyczyny bólu przy pomocy badań dodatkowych. Nie należy też zwlekać z przejściem na kolejny szczebel drabiny WHO przy nieskuteczności dotychczasowej terapii (godziny – dni, a nie dni – tygodnie).
Nieprawidłowe jest stosowanie leków przeciwbólowych w postaci złożonej, ponieważ najczęściej zawierają one w swoim składzie poza analgetykiem niewłaściwy zestaw leków (np. środki uspokajające). Obecność wielu składników w preparacie złożonym uniemożliwia właściwe zwiększanie dawki leku przeciwbólowego.
2) Wiele analgetyków, np. powszechnie stosowane tramadol i morfina w postaci roztworu wodnego, należy dawkować co 4 godziny. Pacjenci przyjmują wówczas lek bezpośrednio po przebudzeniu (porcja przygotowana w przeddzień, pozostawiona przy łóżku chorego), następnie o stałych godzinach: 10.00, 14.00, 18.00, 22.00 i ewentualnie o 2.00, gdy podanie podwójnej dawki przed snem nie zabezpiecza pacjenta przed wystąpieniem bólu w nocy. Podawanie leków „na żądanie” w bólu przewlekłym prowadzi do konieczności stosowania znacznie wyższych kolejnych dawek, co może prowadzić do wystąpienia niepożądanych objawów ubocznych.
3) Igła „motylek” wkłuta podskórnie w okolicę podobojczykową (rzadziej ramię lub powłoki brzuszne) wymaga z reguły wymiany nie częściej niż co 7-10 dni. Nie zaleca się podawania leków przeciwbólowych domięśniowo (jest to bolesne). Wskazania do podania wstrzyknięć dożylnych analgetyków stanowią: trudne do kontroli, silne bóle przebijające i incydentalne, zwłaszcza w sytuacji, gdy zaburzenia krążenia obwodowego mogą utrudniać wchłanianie leków podawanych podskórnie. W wybranych przypadkach bólu trudnego do leczenia (ang. intractable pain) stosuje się opioidy dożylnie w systemie PCA (Patient Controlled Analgesia – leczenie przeciwbólowe nadzorowane przez pacjenta)1, wymaga to jednak specjalistycznego sprzętu.
1 PCA – w ścisłym znaczeniu termin ten odnosi się do dożylnego wlewu opioidów ze stałą prędkością przy pomocy przenośnych infuzorów, z możliwością wykonania dodatkowych wstrzyknięć przez samego pacjenta, jednak w ramach całkowitej dawki dodatkowej określonej przez lekarza. W szerszym znaczeniu obejmuje powszechnie stosowany system podawania leków przeciwbólowych doustnie lub podskórnie w regularnych odstępach czasu, z założeniem możliwości decydowania przez pacjenta o przyjęciu dawek dodatkowych w razie bólu.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Kujawska-Tenner J. i wsp.: Zwalczanie bólów nowotworowych. Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej, Warszawa 1994. 2. Leczenie bólu w chorobach nowotworowych. Światowa Organizacja Zdrowia,Genewa 1986. Tłum. Z. Żylicz. Fundacja Pomoc Krakowskiemu Hospicjum, Kraków 1993. 3. Leczenie bólu w chorobach nowotworowych i opieka paliatywna. Sprawozdanie Komisji Ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia. WHO 1990. Tłum. J. Kujawska-Tenner. Pomoc Krakowskiemu Hospicjum, Kraków 1993. 4. Łuczak J., Kotlińska-Lemieszek A.: Patomechanizm i zasady farmakoterapii bólów nowotworowych. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1998, 7: 39-52. 5. Łuczak J., Kotlińska-Lemieszek A.: Bóle nowotworowe – podstawy patofizjologii i farmakoterapii. Przewodnik Lekarza, 1998, 3:22-32. 6. Ventafridda V. et al.: A validation study of the WHO method for cancer pain relief. Cancer 1987, 59: 951-856.
