Anorexia występuje u 78 % pacjentów w ostatnim roku choroby nowotworowej. W normalnych warunkach apetyt jest stymulowany przez produkowany w podwzgórzu neuropeptyd Y (NPY) łączący się z receptorem Y-5. Istnieją także peptydy hamujące apetyt na drodze połączenia się z tym samym receptorem. Należą do nich leptyna, podobny do glukagonu czynnik 1 oraz urokortina. Przypuszcza się, że u osób chorych na nowotwór dochodzi do zaburzenia równowagi między tymi substancjami (5).
Do w dużej mierze usuwalnych przyczyn anoreksji należy zaliczyć: nudności, wymioty, zmiany w jamie ustnej, zaburzenia smaku i połykania, zaparcie stolca, biegunka, ból, depresja, niektóre leki, chemioterapia i radioterapia.
Dodatkową przyczyną zaburzeń odżywiania może być też miejscowe działanie guza powodujące mechaniczne utrudnienie połykania oraz przyswajania pokarmów i oddawania stolca.
Za wystąpienie kacheksji i tak zwanej „prawdziwej” anoreksji w dużej mierze odpowiedzialne są, produkowane przez komórki nowotworowe substancje, stymulujące organizm gospodarza do produkcji cytokin i limfokin, oraz wywołujące nieprawidłową odpowiedź układu hormonalnego na stres metaboliczny wywołany nowotworem. Substancje te powodują zaburzenia metabolizmu węglowodanów, białek i tłuszczów. Należą do nich:
– uwalniany przez makrofagi w obecności stanu zapalnego, infekcji lub uszkodzenia tkanek czynnik martwicy guza (TNF – tumor necrosis factor) zwany kachektyną. Oddziałuje on zarówno miejscowo, jak i ogólnie wywierając cytotoksyczny wpływ na komórki (12). Czynnik ten zmniejsza aktywność lipazy lipoproteinowej, powodując zmniejszenie produkcji tłuszczów oraz aktywację proteolizy w tkance mięśniowej. W badaniach na zwierzętach wykazano, że TNF podawany w sposób ciągły doprowadza do powstania zespołu wyniszczenia (4),
– produkowane przez guz czynniki indukujące lipolizę (LMFs – lipid mobilizing factors) – działają bezpośrednio na tkankę tłuszczową powodując zwiększone uwalnianie wolnych kwasów tłuszczowych i glicerolu (2),
– czynniki indukujące proteolizę (PMFs protein mobilizing factors) – powodują spadek masy ciała związany głównie ze zmniejszeniem masy mięśni poprzecznie prążkowanych (9).
Pozostałe to interleukina 1 (IL-1), interleukina 6 (IL-6), interferon γ i LIF (leukemia – inhibiting factor).
Na powstanie kacheksji wpływ ma także zachwiana gospodarka hormonalna organizmu, wyrażająca się zwiększeniem poziomu glukagonu, epinefryny, adrenaliny i serotoniny we krwi (1).
Wyżej wymienione substancje przyczyniają się do powstania zaburzeń metabolicznych prowadzących do wyniszczenia organizmu.
Metabolizm węglowodanów: większość guzów litych z powodu słabego unaczynienia i związanego z tym niedotlenienia, czerpie energię głównie z beztlenowego spalania glukozy. Ponieważ proces ten jest mało efektywny energetycznie, komórki guza potrzebują bardzo dużo glukozy. W związku z tym w wątrobie występuje wzmożona produkcja glukozy z mleczanów, glicerolu i alaniny. Proces ten przyczynia się do utraty masy ciała. U części pacjentów występuje hipoglikemia związana ze zdolnością niektórych guzów do produkcji substancji podobnych do insuliny (insulinopodobny czynnik wzrostu – IGF II) (7).
Czynnik ten jest odpowiedzialny za wzmożony wychwyt glukozy na obwodzie.
Metabolizm tłuszczów: zwiększona lipoliza powoduje podwyższenie poziomu trójglicerydów i cholesterolu we krwi. Zmniejszona aktywność lipazy lipoproteinowej spowodowana istnieniem produkowanego przez guz czynnika zwanego kachektyną (TNF) prowadzi do spadku lipogenezy.
Metabolizm białek: nieprawidłowy wzmożony metabolizm polega na mobilizacji białka z tkanki mięśniowej i wzmożonej syntezie w wątrobie nowych białek, głównie białek ostrej fazy. W osoczu obserwuje się zmniejszone stężenie aminokwasów.
LECZENIE
Należy zacząć od wyjaśnienia pacjentowi i jego rodzinie, na czym polega zespół wyniszczenia nowotworowego, ze szczególnym podkreśleniem, że zwiększony dowóz pokarmów nie jest w stanie przywrócić dawnej wagi. Zrozumienie tego zapobiegnie w przyszłości karmieniu „na siłę”, co często zdarza się w ostatnich dniach życia pacjentów chorych na nowotwór. Zachęca się bliskich do częstego podawania małych porcji jedzenia na małych talerzach. Należy uwzględnić gust chorego i często zaburzone poczucie smaku (wskazane są potrawy raczej chłodne i dobrze przyprawione). Ponieważ jedzenie jest czynnością społeczną, zachęca się pacjentów do spożywania posiłków przy stole i w towarzystwie innych osób. Często chorzy czują się przygnębieni i zawstydzeni swoim zmienionym wyglądem, co powoduje niechęć do spotykania innych ludzi. Ważne jest, aby dostosowywać rozmiar ubrań i protez dentystycznych (wymiana co 3 miesiące) do zmienionych warunków fizycznych chorego.
Następnie należy usunąć odwracalne przyczyny braku apetytu do których należą:
– suchość i bolesność w obrębie jamy ustnej,
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Bartlett D.L. et al.: Reversal of tumor associated hyperglucagonemia as treatment for cancer cachexia. Surgery 1995, 118: 87-91. 2. Costa G., Holand J.F.: Effect of Krebs-2 carcinoma on the lipide metabolism of male Swiss mice. Cancer Res 1962, 22:1081-3. 3. Costa G. Cachexia: The metabolic component of neoplastic diseases. Cancer Research. 1977, 37:2327-2336. 4. Darling G. et al.: Cachectic effects of recombinant human necrosis factor in rats. Cancer Res 1990, 50:4008-13. 5. Gerald C. et al.: A receptor sub-type involved a neuropeptide Y induced food intake. Nature 1996, 382:168-71. 6. Coretz R.L.: Parental nutrition: is it oncologically logical? J. Clin. Oncol. 1984, 2:534-8. 7. Schein P.S. et al.: Cachexia of malignancy. Potential role of insulin in nutritional management. Cancer 1997, 43:2070-6. 8. Shils M.E.: Principles of nutritional therapy. Cancer. 1979, 43:2093-2101. 9. Smith K.L., Tisdale M.J.: Mechanism of muscle degradation in cancer cachexia.Br. J. Cancer 1990, 50:4008-13. 10. Tchekmedyian N.S., et al.: Clinical aspects of nutrition in advanced cancer. Oncology. 1992, 49 (suppl 2):3-7. 11. Twycross R.G., Lack S.A.: Leczenie terminalnej choroby nowotworowej. Warszawa: PZWL, 1991. 12. Tommey D. et al.: Mechanisms mediating cancer cachexia. Cancer 1995, 76:2419-26.
Pozostałe artykuły z numeru 1/2000: