Marta Wysocka
Łupież jako objaw – jego etiopatogeneza, leczenie i zapobieganie
Dandruff as a symptom – etiopathogenesis, treatment and prevention
z Kliniki Diabetologii Dziecięcej i Wad Wrodzonych II Katedry Pediatrii Akademii Medycznej
w Warszawie
Kierownik Katedry i Kliniki: prof. dr hab. Lech Korniszewski
Streszczenie
Summary
The disease commonly known as „dandruff” is caused by numerous host factors in conjuction with normal flora yeast Malassezia furfur (Pityrosporum ovale). Indeed, clinical studies have shown that administration of antifungal agents correlates with an improved clinical condition. In this article author try highlight some other causative factors and other way of treatments.
Łupież jest to drobnopłatkowe złuszczanie skóry gładkiej (pityriasis alba) lub skóry owłosionej głowy z mniej (łupież zwykły) lub bardziej (łupież tłusty) nasilonym łojotokiem. Jest to schorzenie o przewlekłym i nawrotowym przebiegu (1).
Łupież biały skóry gładkiej charakteryzuje się obecnością białych, dobrze odgraniczonych ognisk. Zmiany te najczęściej umiejscawiają się na twarzy i kończynach i są częstsze u dzieci.
Łupież zwykły owłosionej skóry głowy częściej występuje u młodzieży. Jeśli proces chorobowy jest bardzo nasilony wówczas liczne złuszczające się komórki naskórka formują białe, hiperkeratotyczne, nawarstwione i ściśle przylegające do podłoża strupy.
W przypadku łupieżu tłustego występują uwarstwione, żółtawe strupy i objawy stanu zapalnego. Nadmiernemu złuszczaniu komórek naskórka towarzyszy wówczas wzmożone wydzielanie łoju. Jest ono najwyraźniejsze w okolicach bogatych w gruczoły łojowe, czyli w okolicach owłosionej skóry głowy, czoła, fałdów nosowo-wargowych, rzęs, brwi i ucha zewnętrznego. Skóra jest wtedy lśniąca, tłusta, z wyraźnie rozszerzonymi ujściami gruczołów łojowych, które wypełnione są masami łojowo-rogowymi.
Istnieją oszacowania, że około 97% populacji Stanów Zjednoczonych będzie miała łupież w którymś momencie swojego życia. Łupież może dotyczyć ludzi w każdym wieku, ale jest najczęściej stwierdzany w wieku 12 lat i więcej, a swój szczyt zachorowań i nasilenia osiąga około 20 roku życia. Prowadzone obecnie badania odnotowują nasilenie zachorowań w ciągu ostatnich 10 lat w Stanach Zjednoczonych.
Łupież jest bezpośrednim następstwem nadmiernego złuszczania się naskórka. W normalnej skórze głowy złuszczanie starych komórek i tworzenie ich zastępców jest bardzo uporządkowane i kompletne. W skórze z łupieżem proces ten jest przyspieszony i często nowo powstałe komórki ulegają złuszczeniu jeszcze przed obumarciem. Natomiast nie jest do końca znany patomechanizm przyspieszenia tego procesu. Chociaż precyzyjna przyczyna łupieżu jest nieznana, wydaje się, że w jego etiopatogenezie odgrywają rolę czynniki wewnętrzne i zewnętrzne. Do czynników wewnętrznych zalicza się zaburzenia hormonalne, osłabienie organizmu, nadmierne parowanie, słaby poziom higieny osobistej, nadwrażliwość typu alergicznego, brak wypoczynku, stres emocjonalny, nadmierne spożycie cukru, tłuszczów nasyconych i skrobi, niewłaściwe odżywianie oraz predyspozycje genetyczne (2). Natomiast do czynników zewnętrznych mogących wywoływać i pogarszać problem łupieżu zalicza się: nadmierne używanie żeli i lakierów, niewłaściwe korzystanie z produktów koloryzujących lub nadmierne wykorzystywanie elektrycznych wałków do włosów, zbyt rzadkie stosowanie szamponu do włosów lub niewystarczające spłukiwanie. Nasilać objaw może także zimny klimat i zbyt duże suche ogrzewanie mieszkania.
Większość jednak autorytetów zgadza się, że łupież, nawet w najłagodniejszej formie jest schorzeniem dermatologicznym związanym z grzybem zwanym Malassezia furfur (Pityrosporum ovale). Ten antropofilny grzyb należy do fizjologicznej flory skóry. Może on wzrastać w fazie drożdżakowej jak i fazie mycelialnej. W nieuszkodzonej skórze grzyb ten jest obecny głównie w fazie drożdżakowej. Organizm ten wymaga do swego wzrostu kompleksu lipidowego, co tłumaczy jego występowanie w skórze oraz nasilenie wzrostu przy wzmożonym łojotoku (3).
Łupież jest zjawiskiem sezonowym, z największym nasileniem w zimie a najmniejszym w lecie. Najczęstszymi objawami łupieżu jest drobnopłatkowe złuszczanie z okresowym świądem. Przez wiele lat istniał pogląd, że łupież w niektórych przypadkach może prowadzić do łysienia. Otóż, obecnie wyklucza się taką możliwość i choć te problemy mogą współistnieć, to nie ma żadnych udokumentowanych dowodów związku łysienia z łupieżem. Natomiast najczęściej po wyłysieniu nasilenie łupieżu ulega zmniejszeniu lub ustępuje on całkowicie.
Najczęściej leczenie łupieżu opiera się na szamponach zawierających smołę pogazową, sól cynkową pyritionu, kwas salicylowy, siarczek selenu i siarkę. Codzienne stosowanie szamponu z następowym dokładnym spłukaniem jest metodą leczenia rekomendowaną do tej pory. Ponieważ złuszczanie się naskórka jest naturalnym procesem, nie może zostać całkowicie wyeliminowane, a jedynie kontrolowane i utrzymywane w normalnych granicach. Z tradycyjnych szamponów polecane są Head&Shoulders, Pantene Pro-V Dandruff Formula, Selsun Blue i Neutrogena. Przeprowadzone badanie nad popularnymi szamponami wykazało, że Nizoral 1% (zawierający ketokonazol) jest 10 razy bardziej skuteczny od kolejnego konkurencyjnego szamponu (porównywano z Head&Shoulders, Gard Violet, Pantene Blue i Selsun Blue), a Nizoral 2% był 10 razy bardziej skuteczny niż Nizoral 1% (4).
W wyjątkowo ciężkich przypadkach, oprócz leków przeciwgrzybiczych, stosuje się preparaty robione, zawierające siarkę, kwas salicylowy, rezorcynol, dziegć, siarczek selenu i siarczek kadmu, a ich stężenie zależy od indywidualnych potrzeb danego pacjenta i zaawansowania zmian. Natomiast w mniej zaawansowanych zmianach skuteczne mogą się okazać preparaty dostępne w sklepach zawierające sól cynkową pyritionu lub siarczek selenu.
Dostępne są również dermokosmetyki, np. Seboderm, szampony działające przeciwgrzybiczo, przeciwświądowo i przeciwłojotokowo, preparaty świetnie nadające się do stosowania w leczeniu i profilaktyce łupieżu, z dodatkowym, doskonałym efektem kosmetycznym.
Ze względu na udział zakażenia Pityrosporum ovale w etiopatogenezie łupieżu bardzo skuteczne są szampony zawierające leki przeciwgrzybicze, pochodne imidazolowe takie jak ketokonazol, flutrimazol, klotrimazol, bifonazol, mikonazol, climbazol.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Jabłońska S., Chorzelski T.: Choroby skóry dla studentów medycyny i lekarzy. PZWL Warszawa 1992, Wydanie II. 2. Shelton K.: Dandruff Faqs; www.hairboutique.com/tips/tip115.htm. 3. Schmidt A.: Malassezia furfur: a fungus belonging to the physiological skin flora and its relevance in skin disorders. Cutis 1997, 59:21-24. 4. Bulmer A., Bulmer G.: The antifungal action of dandruff shampoos. Mycopathologia 1999, 147:63-65. 5. Rophylaxis of scalp seborroeic dermatitis and dandruff with 2% ketoconazole shampoo: results of a multicentre, double-blind, placebo-controlled trial. Br. J. Dermatol. 1995, 132:441-445. 6. Pierard-Franchimont C. et al.: Effect of ketoconazole 1% and 2% shampoos on severe dandruff and seborrheic dermatitis: clinical, squamometric and mycological assessments. Dermatology 2001, 202:171-176. 7. Danby F. et al.: A randomized, double-blind, placebo-controlled trial of ketoconazole 2% shampoo versus selenium sulfide 2,5% shampoo in the treatment of moderate to severe dandruff. J. Am. Acad. Dermatol. 1993, 29:1008-1012. 8. Saple D. et al.: Evaluation of safety and efficacy of ketoconazole 2% and zinc pyrithione 1% shampoo in patients with moderate to severe dandruff – a postmarketing study. J. Indian. Med. Asoc. 2000, 98:810-811. 9. Del Palacio A. et al.: Topical treatment of demetophytosis and cutaneous candidiosis with flutrimazole 1% cream: a double-blind, randomized comparative trial with ketoconazole 2% cream. Mycoses 1999, 42:649-655. 10. Merlos M. et al.: Topical anti-inflammatory properties of flutrimazole, a new imidazole antifungal agent. Inflamm. Res. 1996, 45:20-25. 11. Alomar A. et al.: Flutrimazole 1% dermal cream in the treatment of dermatomycoses: a multicentre, double-blind, randomized, comparative clinical trial with bifonazole 1% cream. Efficacy of flutrimazole 15 dermal cream in dermatomycoses. Catalan Flutrimazole Study Group. Dermatology 1995, 190:295-300.
