Iwona Jazienicka, Renata Miturska, Grażyna Chodorowska
Ocena stanu korzeni włosów w wybranych dermatozach
The evaluation of trichologic examination in the chosen dermatosis
z Kliniki Dermatologii, Wenerologii i Dermatologii Dziecięcej Akademii Medycznej w Lublinie
Kierownik Kliniki: prof. nadzwyczajny, dr hab. n. med. Grażyna Chodorowska
Streszczenie
50 patients (35 females and 15 males) have been included into the study. Their mean age was 40,66 years (range 20-67 years). The control group consisted of 10 healthy volunteers. All patients were subdivided into 4 groups according to the diagnosed diseases: 1 – systemic lupus erythematosus (SLE) – 15 patients; 2 – systemic sclerosis (Ss) – 20 patients (10 lSsc, 10 dSsc), 3 – atopic dermatitis (AD) – 10 patients; 4 – mycosis fungoides (MF) – 5 patients.
The samples of hair from all the patients and the control group were taken for microscopic examination using the trichogram method. Abnormalities of the hair roots were observed in all examined groups, but the most considerable were noticed in the SLE group, the slightest in Ssc.
WPROWADZENIE
Stan włosów jest ściśle związany ze zdrowiem człowieka. Łysienie (nadmierna utrata włosów) jest zaburzeniem równowagi pomiędzy utratą włosów a ich odrostem. Może być też pierwszym wskaźnikiem układowych zaburzeń rozpoczynających się w organizmie. Wiele schorzeń może być przyczyną wypadania włosów, zmiany gęstości owłosienia, zmiany grubości włosów, ich zabarwienia, połysku, struktury łodygi.
W każdym mieszku włosowym u człowieka występują kolejno okresy: wzrostu włosa (anagen), zahamowania wzrostu włosa i inwolucji mieszka (katagen) oraz spoczynku (telogen). Naprzemienne pojawianie się tych okresów zostało nazwane cyklem włosowym. W ciągu życia człowieka mieszek włosowy może przechodzić cykl włosowy średnio 20-30 razy. Długość trwania poszczególnych faz jest uzależniona od typu mieszka włosowego, płci, okolicy ciała. Średnio dla włosów ostatecznych anagen wynosi 2-7 lat (średnio 3-4), katagen – kilka tygodni (średnio 2), telogen – kilka miesięcy (średnio 2-4) (2, 11). Cykl włosowy przebiega u człowieka w sposób niezsynchronizowany, co zapobiega zjawisku okresowej utraty (linienia) obserwowanego u zwierząt. Ocena cyklu włosowego, czyli badanie odsetka korzeni włosów z danej okolicy skóry owłosionej głowy w różnych fazach rozwojowych włosa nosi nazwę trichogramu.
Istnieje wiele metod oceny wzrostu włosa. Techniki te sklasyfikowano jako: inwazyjne – biopsja, parainwazyjne - trichogram oraz nieinwazyjne badanie gęstości włosów na ustaloną jednostkę powierzchni, badanie ilości włosów wypadniętych. Wiele z tych metod jest rzadko stosowanych w diagnostyce klinicznej. Wynika to z trudności wykonania badania, niechęci ze strony chorego. Bardzo duże znaczenie ma znalezienie przyjaznej zarówno dla pacjenta, jak i lekarza metody diagnostycznej przy wypadaniu włosów.
Trichogram jest badaniem opierającym się na ocenie mikroskopowej wyrwanych korzeni włosów będących w różnych fazach cyklu. Dobieranie materiału do badania polega na wyrwaniu około 60-100 włosów z 2 lub 3 miejsc na owłosionej skórze głowy. Ocenia się stosunek ilościowy anagenów do telogenów oraz odsetek katagenów. W trichogramie mogą być obecne także włosy nieprawidłowe: dystroficzne oraz ścieńczałe i pozbawione pochewek włosy dysplastyczne.
Prawidłowy trichogram przedstawia się według Kostaneckiego (6, 7) następująco: włosy anagenowe> 60%, telogenowe <30%, katagenowe <3%, dystroficzne <3%, dysplastyczne <10%. Według Brzezińskiej-Wcisło (7) anageny powinny stanowić 80-90%, telogeny 10%, a Uno i Kozłowska (8, 11) określają anageny na 90%, a telogeny do 10%.
Celem pracy była ocena cyklu włosowego u chorych z rozpoznanym liszajem rumieniowatym (SLE), twardziną układową (Ss), atopowym zapaleniem skóry
(AD) i ziarniniakiem grzybiastym (MF) oraz porównanie wyników z badaniami osób z grupy kontrolnej.
MATERIAŁ I METODY
Badaniem objęto 50 chorych (w tym 35 kobiet i 15 mężczyzn w wieku od 20 do 67 lat /średnio 40,66) hospitalizowanych w Klinice Dermatologii AM w Lublinie w okresie od maja 2002 do grudnia 2003 roku.
Chorych podzielono na cztery grupy w zależności od rozpoznania klinicznego choroby podstawowej:
1. chorzy z liszajem rumieniowatym (SLE) – 15 osób,
2. z twardziną układową (Ss) – 20 osób,
3. z atopowym zapaleniem skóry (AD) – 10 osób,
4. z ziarniniakiem grzybiastym (MF) – 5 osób.
Grupę kontrolną stanowiło 10 zdrowych ochotników w odpowiednim wieku.
Badanie wykonano u wszystkich pacjentów z rozpoznanym wcześniej klinicznie schorzeniem przed rozpoczęciem leczenia farmakologicznego.
U wszystkich chorych:
1) Zebrano wywiad chorobowy dotyczący wypadania włosów, obecności przerzedzeń, zmian wyglądu samych włosów. Wykluczono z badania osoby z obciążającym wywiadem rodzinnym (wypadanie typu męskiego, polekowe, łysienie plackowate, łysienie bliznowaciejące).
2) Oceniono stopień przerzedzenia według skali:
DUŻE – zajmujące>80% skóry głowy z wyraźnym przerzedzeniem szczytu głowy,
ŚREDNIE – zajmujące 20-50% skóry głowy,
MAŁE – zajmujące do 20% skóry głowy bez wyraźnych przerzedzeń.
Oceniono także stan skóry, obecność rumienia, złuszczania czy bliznowacenia.
3) Wykonano trichogram: w celu badania stanu korzeni włosów pobierano ich około 100 z 3 różnych okolic (czołowej, skroniowej i potylicznej). Włosy wyrywano delikatnie za pomocą peana, zatapiano na szkiełku podstawowym w kropli olejku immersyjnego i nakładano szkiełko nakrywkowe. Włosy oceniano w mikroskopie świetlnym w powiększeniu 30 razy. Do poszczególnych grup kwalifikowano w zależności od charakterystycznych cech morfologicznych włosów. Określano procentowy udział włosów anagenowych – (A), telogenowych (T), katagenowych – (K), dystroficznych – (D), dysplastycznych – (Dp) (3, 6, 7) oraz ułamanych – (U) w badanym trichogramie (4).
WYNIKI
Największe zmiany w porównaniu do grupy kontrolnej obserwowano w grupie chorych z liszajem rumieniowatym (SLE) – grupa 1. Obserwowano zwiększony wskaźnik włosów telogenowych oraz dystroficznych (tab. 2), wypadanie włosów było spowodowane mechanizmem typu mieszanego (tab. 3). U chorych obserwowano znaczne przerzedzenie włosów na skórze głowy (tab. 1) (ryc. 1).
Tabela.1. Stopień przerzedzenia włosów poszczególnych grupach badanych.
| Stopień przerzedzenia w % | SLE | Ss | AD | MF | Kontrola |
| Duże | 60,5 | 5,0 | 14,0 | 9,0 | 1,5 |
| Średnie | 25,5 | 10,0 | 25,5 | 10,5 | 3,0 |
| Małe | 14,0 | 85,0 | 60,5 | 80,5 | 95,5 |
Ryc.1. Nasilenie przerzedzenia włosów w badanych grupach chorych.
U chorych z twardziną układową (Ss) – grupa 2, zmiany w trichogramie były najmniejsze, obserwowano nieznacznie podwyższony odsetek włosów telogenowych, zbliżony do grupy kontrolnej (tab. 2). Nie obserwowano większego przerzedzenia włosów (tab. 1), wypadanie włosów odbywało się w mechanizmie telogenowym (tab. 3).
W atopowym zapaleniu skóry (AD) stwierdzono zwiększoną procentową zawartość włosów telogenowych (tab. 2), przerzedzenie włosów odbywało się w mechanizmie telogenowym, a stopień przerzedzenia był średni (tab. 1). Zwracała uwagę zwiększona procentowo zawartość włosów ułamanych, co mogło być związane z chorobą zasadniczą i towarzyszącym jej świądem.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Braun-Falco O., et al.: Dermatology. Springer Werlag. Berlin-Heidelberg-New York. 2000. 2.Brzezińska-Wcisło L.: Badanie wpływu wybranych leków na dynamikę wzrostu włosów przeprowadzone na podstawie wariantu doświadczalnego na modelu szczurów wistar oraz ocena skuteczności tych leków w aspekcie klinicznym i trichologicznym w łysieniu rozlanym u kobiet. Rozprawa habilitacyjna Śląskiej AM, Katowice, 1996. 3.Brzezińska-Wcisło L., i wsp.: Badanie cyklu włosowego u kobiet z rozpoznaną chorobą tkanki łącznej na podstawie badań trichologicznych. Dermatologia kliniczna 2002, 40:25-28. 4.Dawber R., Van Neste D.: Hair and scalp disorders. Martin Dunitz L. Ltd: United Kingdom, 1995, 119-134. 5.Jabłońska S., Chorzelski T.: Choroby skóry. PZWL, Warszawa, 1994. 6.Kostanecki W.: Choroby włosów. PZWL, Warszawa, 1979. 7.Kostanecki W.: Fizjologia włosa. Choroby skóry, red. Jabłońska S. PZWL. Warszawa. 1980. 8.Kozłowska U., Kozłowska A.: Patofizjologia wzrostu i utraty włosów. Przegląd Dermatologiczny. 2001, 88:19-25. 9.Rubisz-Brzezińska J.: Łysienie. Uwagi ogólne. Klasyfikacja. Diagnostyka różnicowa objawów chorobowych, red. Kokot F. PZWL. Warszawa, 1998, 547-580. 10.Szepietowski J.: Choroby włosów. Dermatologia pediatryczna t. II, red. Miklaszewska M., Wąsik F., Volumed, Wrocław, 2000, 595-625. 11.Uno H.: Biology of hair growth. Sem. Reprod. Endocrinal, 1986, 40:131-141. 12.Wojdyło M.: Psychiczne i organiczne podłoże oraz skutki wypadania włosów u kobiet, cz.I. Łysienie niebliznowaciejące. Dermatologia estetyczna. 2002, 40:196-204.
