Nadciśnienie tętnicze u osób w starszym wieku jest spostrzegane jako problem kliniczny dopiero od kilkunastu lat (4, 7, 21, 31, 34, 35). Wcześniej obawiano się obniżania podwyższonego ciśnienia krwi u osób powyżej 60 roku życia, sądząc, że postępowanie takie może zwiększyć ryzyko niedokrwienia mózgu lub serca. Przełomowe znaczenie dla zmiany poglądów miało opublikowanie w 1972 roku wyników badania „US Veterans Administration Cooperative Study Group on Antihypertensive Agents”. Badanie to wykazało aż 70% redukcję udarów mózgu u chorych powyżej 60 roku życia, którzy otrzymywali intensywne leczenie hipotensyjne. Wyniki tego badania stanowiły podstawę i inspirację do podjęcia następnych prób klinicznych dotyczących leczenia nadciśnienia u osób w starszym wieku. W 1980 roku opublikowano wyniki badania „Australian Therapeutic Trial in Mild Hypertension”, które wykazały, że aktywne leczenie nadciśnienia tętniczego u osób w wieku 60-69 lat powoduje zmniejszenie częstości udarów mózgu o 33% oraz zmniejszenie ostrych incydentów wieńcowych o 18% w porównaniu z grupą otrzymującą placebo. Podobne wyniki uzyskano w badaniu EWPHE („European Working Party on High Blood Pressure in the Elderly”) opublikowanym w 1985 roku. W badaniu EWPHE uczestniczyło 840 osób powyżej 60 roku życia, które były obserwowane przez średnio 4,7 lat. W próbie tej terapię rozpoczynano od podawania hydrochlorotiazydu i triamterenu. Jeżeli nie uzyskiwano obniżenia ciśnienia krwi, wówczas dołączano metyldopę. W grupie aktywnie leczonej uzyskano redukcję udarów mózgu o 32% oraz ostrych incydentów wieńcowych o 38% w porównaniu z grupą otrzymującą placebo. Kolejnych argumentów przemawiających za leczeniem nadciśnienia tętniczego dostarczyło badanie STOP-Hypertension („The Swedish Trial in Old Patients with hypertension”). Badanie objęło 1627 pacjentów w wieku 70-84 lata leczonych przez średnio 25 miesięcy. Do badania kwalifikowano pacjentów z ciśnieniem przekraczającym 180/90 mmHg lub tylko rozkurczowym przekraczającym 105 mmHg. Pacjenci otrzymywali atenolol, metoprolol, pindolol lub hydrochlorotiazyd i amilorid. W grupie aktywnie leczonej uzyskano zmniejszenie całkowitej śmiertelności o 42% oraz zmniejszenie liczby udarów mózgu o 47%. Badanie STOP-Hypertension wykazało, że pacjenci do 80 roku życia odnoszą korzyści z leczenia nadciśnienia tętniczego (40).

Przez wiele lat sądzono, że nadciśnienie skurczowe u osób w starszym wieku nie wymaga leczenia i jest naturalną konsekwencją starzenia się organizmu. Przełomowe znaczenie dla zmiany takiego spostrzegania nadciśnienia skurczowego miały wyniki badania SYST-EUR („Systolic Hypertension in Europe”). Badanie to dotyczyło 4695 pacjentów o średnim wieku 70 lat, którzy otrzymywali nitrendypinę lub placebo (badanie randomizowane) (40). Lekami drugiego i trzeciego rzutu był enalapril oraz hydrochlorotiazyd. Dzięki badaniu SYST-EUR uzyskano bardzo dobitne dowody, że leczenie nadciśnienia skurczowego w starszym wieku przynosi wymierne korzyści zdrowotne. Otóż w grupie leczonej nitrendypiną osiągnięto znamienną redukcję:

W grupie leczonej aktywnie średnie ciśnienie krwi wynosiło 150/78 mmHg, a w grupie otrzymującej placebo 160/83 mmHg.

Dotychczas prowadzone badania dotyczące nadciśnienia tętniczego u osób w starszym wieku obejmowały niewielu pacjentów powyżej 80 roku życia. W 1999 roku organizatorzy badań SHEP, STOP, EWPHE, SYST-EUR, CASTEL oraz INDANA dokonali metaanalizy wyników leczenia pacjentów powyżej 80 roku życia (29, 40). Meta-analiza dotyczyła 1670 pacjentów. Wyniki jej wskazują, że leczenie hipotensyjne w tej grupie wiekowej zmniejsza ryzyko udaru mózgu o 34%, zmniejsza liczbę poważnych powikłań sercowo-naczyniowych o 22% oraz ryzyko rozwoju niewydolności serca o 39%. Nie odnotowano natomiast istotnego zmniejszenia liczby zgonów. Wśród 874 chorych leczonych farmakologicznie doszło do 57 udarów mózgowych, a 34 osoby zmarły. Natomiast wśród 796 osób otrzymujących placebo udar wystąpił u 77, a liczba zgonów wynosiła 28. Dane te wskazują, że stosując leczenie hipotensyjne przez rok u 100 chorych w podeszłym wieku możemy zapobiec wystąpieniu jednego udaru nie zakończonego zgonem. W przeprowadzonej metaanalizie zwracała uwagę duża rozbieżność pomiędzy skutecznością zapobiegania powikłaniom narządowym a brakiem wpływu na liczbę zgonów. Fakt ten zinterpretowano następująco: dotychczasowe wyniki prób klinicznych nie pozwalają na jednoznaczne określenie wieku, powyżej którego leczenie hipotensyjne jest niecelowe. Rozbieżności te stały się jednym z powodów zaplanowania i wdrożenia badania HYVET („Hypertension in the Very Elderly Trial). W badaniu uczestniczą pacjenci powyżej 80 roku życia z nadciśnieniem skurczowo-rozkurczowym (5). Grupa leczona aktywnie otrzymuje lek moczopędny (indapamid 1,5 mg, tabletki o powolnym uwalnianiu) lub inhibitor konwertazy angiotensyny i jest porównywana z grupą otrzymującą placebo. Badanie HYVET ma objąć 2100 osób i będzie prowadzone przez 5 lat.