W nauce – słowo symbolizuje wiedzę, w czasopiśmie zapewnia przetrwanie.

Anestezjologia i reanimacja – te słowa przypominają historyczną nazwę naszego kwartalnika i zwracają uwagę na źródła specjalności. Od początku swego istnienia [1] czasopismo reprezentuje oficjalnie Towarzystwo Anestezjologów Polskich i kontynuuje publikacje naukowe oraz informacje dotyczące działalności tego działu medycyny.

Wymierny postęp medycyny w wielowiekowej historii zaczyna się praktycznie od czasów rozwoju specjalizacji, które wykształcają nowe metody i zasady działania, z których wynikają ściśle sprecyzowane umiejętności. Dodatkowym elementem kreującym pozycję poszczególnych gałęzi medycyny jest określony cel praktyczny. Ważne są również czas i akceptacja społeczna, weryfikujące korzyści z realizacji zadań. W ewolucyjnym rozwoju sztuki leczenia, specjalizacja podnosiła prestiż zawodu. Rozwój polega na gromadzeniu wiedzy i doświadczenia, a okresowo „sytuacja dojrzewa do przełomu” i czasami prowadzi do rewolucyjnej zmiany poglądów [2]. Zastanawiając się nad korzyściami specjalizacji w medycynie sięgamy zwykle do XIX w., do źródeł powstawania i obserwacji ich dalszego rozwoju. Dla aktualnych rozważań i ocen tej sytuacji mogą służyć zapisy historii minionych lat [3, 4].

Ogólne, swobodne omówienie historii powstania naszego wydawnictwa przedstawiłem na jednej z sesji naszego towarzystwa z okazji 35-lecia czasopisma [5]. Minione lata przypominają nam rolę, jaką mamy do spełnienia. „Nauka, mająca jeden cel: wykrycie prawdy, jest międzynarodowa, a każdy naród może przyczynić się do jej rozwoju dokładając swoja odrębną cegiełkę.”[5]. Sięgnijmy do jednego z pierw-szych numerów naszego kwartalnika [6], gdzie znaj-dujemy opis początków piśmiennictwa w naszej specjalności. Wydawanie artykułów w rocznikach American Yearbook of Anesthesia and Analgesia (1915) nie spełniło spodziewanych oczekiwań.

Pierwsze fachowe czasopismo lekarskie w koleb-ce światowej anestezji, Current Researches in Anesthesia and Analgesia,ukazało się dopiero w 1922 r. W Wielkiej Brytanii anestezjologiczne prace naukowe w materiałach Królewskiego Towarzystwa Lekarskiego zostały zastąpione czasopismem British Journal of Anaesthesia. Miarą roz-woju niezmiernie dynamicznie dojrzewającej specjalności były nowe pisma, jako organy towarzystw naukowych np. Anesthesiology (1940) – amerykańskiego i Anaesthesia (1946) – anglo-irlandz-kiego. W Europie w latach międzywojennych podobne czasopisma ukazały się jeszcze tylko w Niemczech (1929) oraz we Włoszech i Francji (1935). Inne wydawnictwa anestezjologiczne zaczynają swoją historię dopiero w latach 50-tych. Towarzystwo Anestezjologów Polskich zaznaczyło swoją obecność w roku 1961 pozycją „Aktualne Zagadnienia Anestezjologii” [7], ale w katalogu czasopism znalazło swoje miejsce dopiero po 1969 roku, za pośrednictwem kwartalnika, znanego obecnie jako „Anestezjologia Intensywna Terapia”.

Warto przypomnieć, jak w tło stopniowego rozwoju medycyny nowożytnej wpisuje się anestezja. Opanowanie umiejętności znieczulania do operacji sięga ponad 150 lat, kiedy zostało uznane za jeden z kroków milowych medycyny. Uśpienie chorego na czas zabiegu przyczyniło się nie tylko do rewolucji w chirurgii [8]. Anestezjologia w ramach współpracy z chirurgią dojrzewała w skali światowej przez następne 100 lat do pełnej samodzielności. Zadania jej przerosły daleko początkowe oczekiwania – pojawiła się w tle wiedzy medycznej jako nowoczesna nauka. Dalszy jej rozwój zmienia poglądy na metody leczenia, inicjuje zmiany organizacyjne opieki zdrowotnej, oraz inspiruje powstawanie nowych i rozwój starych specjalności.

Pierwszy Światowy Kongres Anestezjologów [10] odbył się w 1955 r. Uczestniczący w nim dwaj Polacy (M. Justyna i S. Pokrzywnicki), jako przedstawiciele bardzo skromnej jeszcze polskiej kadry anestezjologów, z nadzieją ocenili możliwości rozwoju medycyny i pozycji specjalności również w naszym kraju. W materiałach tego Kongresu znajdujemy pierwsze doniesienia o szerokich perspektywach wielokierunkowych działań anestezjologii w naukach medycznych, w tym również w zakresie resuscytacji.

„Ożywianie człowieka”, znane już w starożytności, stało się przedmiotem nowych badań, zakończonych opracowaniem metody bezpośredniego masażu serca. Opublikowana na zlecenie WFSA instrukcja CPR wytyczyła dalsze kierunki rozwoju resuscytacji w świecie [1]. Stad też wśród największych osiągnięć medycyny XX wieku należy wymienić postęp wiedzy i praktyki zapobiegania śmierci przedwczesnej – niepotrzebnej [10]. Wiedza, ale może jeszcze bardziej praktyka codzienna w stanach bezpośredniego zagrożenia życia łączy się ściśle z powstaniem i rozwojem anestezjologii. Nauka zajmująca się tymi zagadnieniami znana jest u nas powszechnie pod mianem reanimacji.

W dwóch utworzonych w latach 30-tych w Europie placówkach naukowych – anestezjologii i laboratorium „reanimatołogii” – dojrzewały wyniki badań o istotnym znaczeniu dla stanów z pogranicza życia i śmierci [11]. Nie były to jedyne prace naukowe w tym zakresie, ale w moim przekonaniu odegrały ważną rolę. Opracowywane wówczas techniki metod sztucznej wentylacji płuc dla celów operacyjnych [7] przeszły później pierwsze próby w warunkach polowych. Pogłębienie badań nad procesem zanikania fizjologicznych procesów życia dostarczyło wiele danych do zrozumienia zatrzymania i odwrócenia procesu umierania, tak ważnych również w transplantologii.

Czasy szczególnych światowych tragedii – wojen, barbarzyństwa, gwałtów i oszustw, to okresy zagrożeń dla życia i zdrowia ludności, okresy wielkich epidemii, katastrof masowych, groźby nowych wybuchów atomowych i ich następstw. Późniejszy spokój był kruchy, zbierał owoce kłamstw i katastrofy moralnej, ostatnio z narastającymi zagrożeniami terroryzmem.