Jakość życia pacjentów ze złamaniem w obrębie bliższej nasady kości udowej leczonych operacyjnie w Oddziale Urazowo-Ortopedycznym
Centrum Rehabilitacji im. prof. Mariana Weissa w Konstancinie
Dyrektor: dr n. med. Janusz Garlicki
Trzecie tysiąclecie niesie ze sobą olbrzymie przeobrażenia w dziedzinie medycyny. Przez setki lat nauka ta skupiała się przede wszystkim na biologicznym aspekcie choroby. Pogłębiano wiedzę anatomiczną, leczono objawy i przyczyny choroby, starając się niwelować ból, tudzież inne dokuczliwe dolegliwości. Na przestrzeni wieków narodziło się wiele nowych dziedzin medycyny. Jej rozwój nastąpił już w starożytności, kiedy mędrcy tworzący koncepcję szczęścia wiązali ją ściśle ze zdrowiem. Szczęście a zarazem zdrowie człowieka, zdaniem Hipokratesa – ojca medycyny europejskiej, zależy od równowagi między „częścią stałą, płynną i psychiczną” organizmu.
Wiek XX przyniósł rozwój wielu nauk, których dorobek zwrócił uwagę na szereg ważnych elementów mających znaczenie w procesie leczenia i rehabilitacji. Biomedycyna oparta na nowoczesnych osiągnięciach techniki pozwoliła na leczenie chorób wcześniej nieuleczalnych. Pojmowanie istoty leczenia w sposób tradycyjny, ocenianie jedynie objawów klinicznych i dolegliwości fizycznych stały się niewystarczające dla skuteczniej terapii osób chorych przewlekle.
W opozycji do takiej medycyny stanęła medycyna holistyczna, wykorzystująca elementy psychologii, socjologii i filozofii. Ukazały one złożoność istoty ludzkiej uznając człowieka za jedność bio-psycho-społeczną. Wiąże się to z rozpatrywaniem w procesie leczenia wszelkich sfer życia człowieka łącznie z jego otoczeniem. Podejście holistyczne postrzega chorobę jako zmianę pewnych warunków codziennej egzystencji, do których człowiek powinien starać się przystosować. Może to osiągnąć poprzez wsparcie rodziny, przyjaciół a także personelu medycznego.
Podjęto wiele działań zmierzających do humanizacji medycyny. Nastąpił zwrot w podejściu do człowieka chorego. Poszanowanie godności i niezależności człowieka, dbałość o zapewnienie szczęścia stały się, obok podstawowego leczenia, celem działań medyków. Dostrzeżono potrzebę wielokierunkowej analizy zagadnień psychologicznych i socjologicznych jako niezbędnych dla oceny przyczyny choroby, jak również kształtujących przyszłość człowieka przewlekle chorego.
Z drugiej strony osiągnięcia medycyny zrodziły nowy problem, jakim jest zagadnienie starzenia się społeczeństwa z uwagi na możliwość przedłużania życia ludzkiego. Jednak mimo spadku śmiertelności, likwidacji wielu groźnych chorób zakaźnych zetknęliśmy się z faktem wzrastającej w szokującym tempie urazowości społeczeństwa oraz rozwoju chorób przewlekłych, które spowodowały wzrost liczby osób niepełnosprawnych.
Dla większości społeczeństwa choroba przewlekła jest zjawiskiem negatywnym. Upośledza ona funkcje biologiczne organizmu, doprowadza do trwałych zmian psychicznych. Zmienia się jednocześnie rola człowieka chorego w życiu rodzinnym i zawodowym. Zdrowie staje się najcenniejszą wartością i jest jednocześnie uznane za najważniejszą komponentę jakości życia (20). Sytuacja taka inspiruje do przemyśleń, zmienia się indywidualny dla każdego system wartości. Ograniczone możliwości dążeń materialnych powodują rozwój i ugruntowanie wartości duchowych i transcendentnych (związanych z Bogiem, sensem i godnością życia). Przyszłość człowieka chorego a jednocześnie jakość jego życia wydają się być zależne od określenia indywidualnego systemu wartości. Ostatnie dziesięciolecie wzbogaciło literaturę medyczną o doniesienia dotyczące aspektu jakości życia. Autorzy prac balansując na pograniczu psychologii i socjologii medycyny starają się odpowiedzieć na pytanie: jakie są konsekwencje choroby i niepełnosprawności dla człowieka i jak one wpływają na jakość jego życia?
W życiu codziennym słowo „jakość” ma różne znaczenia. W odniesieniu do życia ludzkiego odzwierciedla indywidualne odczucia i oceny człowieka. Rozumiana jako dobrostan (well-being) (14), odnosi się zarówno do zdrowia i choroby. Jakość życia dla przeciętnego człowieka wiąże się z satysfakcją, szczęściem, spełnieniem. By osiągnąć zadowolenie dążymy do zaspokojenia potrzeb materialnych i duchowych. Satysfakcja życiowa każdego z nas jest uzależniona od indywidualnych kryteriów wartościowania wiążących się z osobowością człowieka i jego aspiracjami. To co jest priorytetem życiowym dla jednej osoby może nie mieć znaczenia dla kogoś innego. Rodzi się więc dysonans w uznaniu istoty życia i pomiaru jego jakości.
Pojęcie jakości życia (quality of life) jest trudne do zdefiniowania. Każdy z badaczy określa ten termin inaczej. Porównywana jest najczęściej ze szczęściem, dobrostanem, zadowoleniem (2). Zarówno z literatury, jak i własnych obserwacji wynika, że jakość życia wyznaczona jest przez wiele jego aspektów, począwszy od kryterium odczuć fizycznych poprzez estetyczne, kulturowe, materialne, duchowe i społeczne. Przeważająca większość autorów prac dokonuje oceny komponenty obiektywnej i subiektywnej wyróżniając w każdej z nich aspekt fizyczny, społeczny, psychiczny i międzyludzki (13, 18), inni odwołują się do Indexu Jakości Życia wg Ferrans i Powers´a stosujących w ocenie jakości życia Podskale Zdrowia i Funkcjonowania, Socjoekonomiczną i Psychologiczną (6).
Historia badań nad jakością życia sięga lat 60-tych (3). Za prekursora tych badań uznaje się Cambpella (4), wskazującego na subiektywną, indywidualną ocenę własnego życia jako miarę jego jakości.
Lata 80-te i 90-te przyniosły dalszy rozwój tych badań, czego przejawem było pojawienie się w piśmiennictwie naukowym wielu cennych publikacji (3, 4). W roku 1977 wyrażenie quality of life trafiło jako kluczowe do Index Medicus, co było dowodem popularności i zarazem ważności tego tematu. Zainteresowanie naukowców poruszanym wyżej problemem było tak wielkie, że powołano Międzynarodowe Towarzystwo Badań nad Jakością Życia Uwarunkowaną Stanem Zdrowia (The International Society for Health-Related Quality of Life Research) (12).
Wśród polskich autorów wiele miejsca w swoim piśmiennictwie poświęca zagadnieniu jakości życia Wita Szulc. Autorka odwołuje się do koncepcji, w której jakość życia wyznaczają 4 determinaty:
1. Satysfakcja z życia (Life satisfaction),
2. Koncepcja własnej osoby (Self-concept),
3. Zdrowie i funkcjonowanie (Health functioning),
4. Czynniki społeczno-ekonomiczne (Socio-economic factors) (15).
Ostatnie lata wzbogaciły polską literaturę medyczną w wiele nowych opracowań dotyczących badań nad jakością życia. Badania te dotyczyły pacjentów onkologicznych (14), po amputacjach (1, 7), udarze mózgu (8, 17), chorych kardiologicznych (18), chorych z r.z.s. (2), pacjentów po urazach wielonarządowych (19) i po reanimacji (20). Pomiary jakości w tych pracach opierały się na wywiadach oraz różnego rodzaju skalach ogólnych np. The Nottingham Health Profile, Patric´s Quality of Live, Rosser´s Disability Categories (9), Sickness Impact Profile (21), jak również skal szczegółowych stworzonych specjalnie do oceny jakości życia w danej chorobie (np. Arthritis Impact Measurement Scales) (2).
Doświadczenia nasze oraz autorów prac na temat jakości życia dowodzą, że pomiaru jakości powinno dokonywać się według kryteriów subiektywnych, gdyż każdy człowiek sam ustala własną miarę. Ocena poziomu jakości życia jest porównaniem oczekiwań i stanu rzeczywistego. O zadowoleniu mówimy wówczas, gdy odczucia są zgodne z oczekiwaniami lub nawet je przewyższają, w przeciwnym razie dochodzi do negatywnego bilansu. „Najwłaściwszym instrumentem do oceny jakości życia są samooceny i opinie badanych osób” (15).
Stan kliniczny pacjenta urazowego, bo z takim mamy najczęściej do czynienia w Oddziale Urazowo-Ortopedycznym, wymusza na nas konieczność szybkiego działania. W chwili przyjęcia chorego na oddział oceniamy głównie jego stan ogólny oraz wyniki badań diagnostycznych. Dążymy do szybkiej interwencji chirurgicznej, zminimalizowania cierpień fizycznych chorego i ograniczenia jego pobytu w szpitalu. To zespół terapeutyczny, a zwłaszcza lekarze sugerują działania, wybierają rodzaj leczenia i opieki, które z ich punktu widzenia wydają się najtrafniejsze. W okresie pooperacyjnym natomiast istotne są przede wszystkim: ocena radiologiczna nastawionych odłamów kostnych, funkcjonalność kończyny, wczesna rehabilitacja oraz szybki powrót pacjenta do domu. Chory staje się często biernym przedmiotem działań „białego personelu”. Badania nad jakością życia dowiodły, że ważnym jest jak pacjent odbiera siebie w nowej sytuacji życiowej w obliczu choroby i to on właśnie powinien świadomie współuczestniczyć w wyborze metod leczniczych i terapeutycznych mających ogromny wpływ na kształt jego życia w przyszłości.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Adamska G.: Jakość życia chorych po amputacji kończyn dolnych. Postępy Rehabilitacji, Tom XIII 1998, z. 4, str. 69-77. 2. Bączyk G.: Ocena jakości życia chorych na reumatoidalne zapalenie stawów. Pielęgniarstwo Polskie 9-10, 1999. 3. Cambpell A., Converse P.E. et al.: The quality of American life, New York, Russel Sage Fundation, 1976. 4. Ferrans C.E.: Conceptual Issues, Seminars in Oncology Nursing, vol. 6, 4, 1990, 240-260. 5. Góralczyk B., Mikuła W. i wsp.: Rehabilitacja pourazowa pacjentów w podeszłym wieku. Nowa Medycyna 9/96. 6. Jaracz K., Bączyk G. i wsp.: Jakość życia osób 60-letnich i starszych z dysfunkcją układu ruchu. Postępy Pielęgniarstwa i Promocji Zdrowia, cz. IXa Poznań 1996, 161-169. 7. Jaracz K., Komidzierska M.: Reintegracja do normalnego życia chorych po amputacji kończyn dolnych. Postępy Pielęgniarstwa i Promocji Zdrowia, Tom XV, Poznań 1999, 169-176. 8. Jaracz K., Kozubski W.: Stan badań nad jakością życia chorych po udarze mózgu. Postępy Rehabilitacji Tom XIII 1998, 4:5-12. 9. Mańkowski B., Siwiński D. i wsp.: Jakość życia po przebytym urazie mnogim. Praca wygłoszona na Sympozjum Naukowym – Urazy wielonarządowe – diagnostyka i postępowanie, Czarna, czerwiec 2000. 10. Mikuła W.: Leczenie usprawniające złamań awulsyjnych w obrębie miednicy i bliższej nasady kości udowej. Nowa Medycyna 9/96. 11. Mikuła W., Jóźwiak-Kaczocha B.: Leczenie usprawniające złamań w obrębie miednicy. 12. Niewiadomski T.J.: Ocena jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia w aspekcie opieki zdrowotnej – Piąta Ogólnopolska Konferencja „Jakość w Opiece Zdrowotnej”, Kraków, 12-14.04.00, 297. 13. Tobiasz-Adamczyk B.: Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 140. 14. Stelcer B.: Rozwój badań jakości życia chorych terminalnie. Postępy Pielęgniarstwa i Promocji Zdrowia, cz. XI, Poznań 1997, 156-160. 15. Szulc W.: Jakość życia a kulturoterapia. Ujęcie modelowe. Pielęgniarstwo 2000, 2(25), 1996, 13. 16. Szulc W.: Podejście holistyczne do zdrowia i choroby. Pielęgniarstwo 2000, 3(26) 1996, 7. 17. Talarska D.: Jakość życia u dzieci z nowotworem ośrodkowego układu nerwowego – sfera subiektywna. Postępy Pielęgniarstwa i Promocji Zdrowia, Tom XV, Poznań 1999, 87-92. 18. Tylka J.: Zagadnienia jakości życia w rehabilitacji kardiologicznej. Postępy Rehabilitacji, 1996, Tom X, 4:43-48. 19. Wołowicka L., Podlaszewska-Kirkor A. i wsp.: Jakość życia chorych po urazach wielonarządowych. Postępy Pielęgniarstwa i Promocji Zdrowia, Tom XIII, Poznań 1998, 168-174. 20. Wołowicka L., Podlaszewska J.: Jakość życia chorych po reanimacji. Postępy Pielęgniarstwa i Promocji Zdrowia, cz. IX a, Poznań 1996. 21. Wołowicka L., Jaracz K. i wsp.: Jakość życia pacjentów po wybranych stanach krytycznych leczonych w intensywnej terapii. Postępy Pielęgniarstwa i Promocji Zdrowia, cz. XI, Poznań 1997.
