Zasady niniejsze opracowane zostały przez grupę roboczą powołaną przez brytyjską Narodową Radę Hospicjów i Zespołów Opieki Paliatywnej. Tytuł odnosi się do opieki nad chorymi w ostatnich dniach życia – odmiennej – na wzór zmiany biegów – od świadczonej dotąd opieki i leczenia objawowego.

Zawarte tu zalecenia są przeznaczone dla personelu służby zdrowia sprawującego opiekę nad umierającymi chorymi w ramach podstawowej opieki zdrowotnej oraz w szpitalach i domach opieki. Mają one zastosowanie zarówno w odniesieniu do chorych umierających z powodu chorób nowotworowych, jak i innych chorób przewlekłych. Zdaniem autorów podstawową zasadę dobrej opieki stanowi wczesne – przed osiągnięciem terminalnej fazy choroby – zgłaszanie chorych do specjalistycznych zespołów opieki paliatywnej. Pomaga to w nawiązaniu więzi pomiędzy chorym i jego rodziną, a personelem medycznym oraz pozwala na uzyskanie czasu niezbędnego do przygotowania do opieki nad chorym w ostatnich dniach życia.

Mimo postępów w diagnozowaniu i leczeniu, wiele chorób nieuchronnie prowadzi do śmierci. W większości przypadków, poza nagłymi i niespodziewanymi zgonami, mamy do czynienia z terminalną fazą choroby o charakterystycznym przebiegu, która wymaga powtórnej wnikliwej oceny stosowanego postępowania oraz ponownego wyboru sposobów leczenia i łagodzenia dolegliwości.

Umieranie jest ważnym, osobistym wydarzeniem, mającym głęboki wpływ na całą sferę psychiczną i fizyczną człowieka. Brak łagodzenia dolegliwości fizycznych w tym okresie prowadzi do znacznej eskalacji cierpienia umierającego. Również rodzina osoby umierającej wobec perspektywy utraty bliskiej osoby, narażona jest na wielki stres psychiczny, a proces przeżywania żałoby staje się bardziej bolesny, gdy chory umierał w nie uśmierzonych cierpieniach. Te negatywne emocje utrzymują się przez długi czas po śmierci bliskiej osoby i powodują znacznie wyższe ryzyko zachorowania, a nawet śmierci w fazie osierocenia (1).

W terminalnej fazie choroby badania diagnostyczne i leczenie przyczynowe tracą na znaczeniu², a opieka zostaje ukierunkowana na uśmierzanie dokuczliwych objawów, rozwiązywanie bolesnych problemów i wspieranie rodziny, co stanowi istotę opieki paliatywnej. Niniejsze zasady opisują strategię postępowania – opieki nad chorymi w ostatnich dniach życia oraz sposoby wspierania rodzin chorych. Przedstawione tu rekomendacje oparte są na systematycznym przeglądzie piśmiennictwa, a spis pozycji został opracowany jako odrębny dodatkowy dokument – „Dowody na podstawie prac badawczych” (2).

Pracownicy służby zdrowia pełniący opiekę nad terminalnie chorymi i ich rodzinami są w związku z wykonywaniem swych obowiązków często poddani działaniu silnego stresu. Zapewnienie im szkolenia i wsparcia odgrywa podstawową rolę w stworzeniu systemu właściwej opieki nad osobami w ostatnich dniach życia.

1. Pomoc lekarzowi w ustaleniu kryteriów okresu umierania i w szybkiej ocenie somatycznych, psychosocjalnych i duchowych potrzeb osoby umierającej.

2. Zapewnienie postępowania mającego na celu uśmierzenie dokuczliwych dolegliwości i rozwianie lęków umierającego chorego.

3. Zapewnienie wsparcia i zachęcenie rodziny chorego do opieki nad bliską umierającą osobą.

4. Pomoc w zapewnieniu choremu wybranego przez niego miejsca umierania.