Z chwilą wprowadzenia reformy służby zdrowia stanęliśmy przed problemem właściwego ułożenia relacji między lekarzami „pierwszego kontaktu” a specjalistami w innych dziedzinach medycyny. Hasło „odwrócenia piramidy” i zwężenia udziału tych specjalności w opiece nad chorymi nie jest proste w realizacji. Wiedza medyczna rozwinęła się i postępuje wciąż naprzód w znacznym tempie, trzeba starać się umiejętnie i precyzyjnie ją wykorzystywać. Ogarnięcie całości nawet na bardzo ogólnym poziomie nie jest już możliwe. Sytuacja ta wymaga takiego pokierowania postępowaniem diagnostycznym i terapeutycznym, aby przybrało ono kierunek optymalny dla chorego. Jest to możliwe tylko przy wykorzystaniu szczegółowej wiedzy specjalistycznej. Prawidłowe ustalenie współpracy między lekarzami rodzinnymi a innymi specjalistami napotyka jednak na trudności. Wynikają one często z niechęci kierowania na konsultacje („sam potrafię leczyć”), a także ze względów finansowych. Inną przyczyną wadliwej współpracy może być brak odpowiedniego przygotowania lekarzy do pełnienia roli konsultantów.

Wiadomo, że „dolegliwości reumatyczne” ma 20-80% chorych zgłaszających się do lekarza pierwszego kontaktu (1, 4). Najczęściej są to bóle związane z tzw. „reumatyzmem tkanek miękkich”, dyskopatie, bóle stawów i/albo kręgosłupa spowodowane zmianami zwyrodnieniowymi, rzadziej choroby reumatyczne o charakterze zapalnym. Zgodnie z częstością występowania tych dolegliwości w populacji, ułożony został podział chorób reumatycznych przygotowany przez Światową Organizację Zdrowia (8) (tab. 1). Choroby w wielu krajach uznano za najczęstszą przyczynę przewlekłej niesprawności, a także niezdolności do pracy (1, 6). Stanowią one ponadto problem nie tylko medyczny, ale także socjalny, gdyż wiążą się z dużymi kosztami wynikającymi z absencji chorobowej, a także z koniecznością zorganizowania opieki nad osobami niepełnosprawnymi. Wiadomo także, że dolegliwości bólowe i zmiany zapalne w obrębie układu ruchu mogą być związane z innymi zespołami chorobowymi. Stanowią one często objawy „zwiastunowe” w przebiegu chorób zakaźnych (wirusowe zapalenie wątroby), występują we wczesnym okresie chorób układu krwiotwórczego, w zmianach nowotworowych, towarzyszą zaburzeniom hormonalnym i wielu innym. Z kolei szereg chorób reumatycznych może przebiegać bez dolegliwości i zmian w układzie ruchu ? należą do nich m.in. niektóre układowe choroby tkanki łącznej. Do obowiązków lekarza rodzinnego należy wysunięcie wstępnego rozpoznania, rozstrzygnięcie czy będzie mógł sam podjąć się dalszej diagnostyki i leczenia, czy powinno się chorego skierować do innego specjalisty lub na leczenie szpitalne. Ta decyzja dotyczy dalszych losów chorych. Lekarz rodzinny odpowiedzialny jest ponadto za profilaktykę, rehabilitację i opiekę socjalną w obrębie powierzonej sobie populacji mieszkańców.

W świetle omówionych faktów bardzo istotne jest przygotowanie lekarzy rodzinnych do umiejętnego różnicowania dolegliwości i objawów związanych z chorobami reumatycznymi. Wymaga to szkolenia z zakresu reumatologii, rozpoczętego podczas studiów i kontynuowanego podczas specjalizacji z medycyny rodzinnej, a następnie stałego uzupełniania tej wiedzy (2, 5, 7). Problem szkolenia z reumatologii w ramach specjalizacji z medycyny rodzinnej nie został dotychczas właściwie rozwiązany. W „kompetencjach lekarza rodzinnego” ustalonych przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej choroby reumatyczne zajmują miejsce marginesowe. Nie udało się także wprowadzić do programu specjalizacji praktyki w poradniach reumatologicznych. Szkolenie lekarzy rodzinnych, którzy uzyskali już specjalizację polega głównie na ich udziale w zebraniach, konferencjach i zjazdach.