Okres pokwitania związany z burzliwymi procesami hormonalnymi w organizmie jest uważany za szczególną fazę rozwoju ontogenetycznego. Rozważając zagadnienia procesów i sekwencji zmian somatycznych, funkcjonalnych oraz motorycznych należy je odnosić nie tyle do wieku kalendarzowego, a zdecydowanie do poziomu zaawansowania w drodze do dojrzałości biologicznej (1). Wiadomym jest, że przemiany te wiążą się z przejściowymi zmianami otłuszczenia podskórnego (3). Równocześnie w okresie pokwitania, szczególnie u dziewcząt, może pojawić się spowolnienie w rozwoju sprawności fizycznej organizmu, wynikające nie tylko z przyczyn somatycznych, ale związane także z pewną niechęcią do wykonywania ćwiczeń fizycznych (2). Ta niewielka otyłość i ograniczona aktywność fizyczna znamienne dla fazy pokwitaniowej nie muszą wiązać się z ryzykiem nadmiernego otłuszczenia w życiu dorosłym, niemniej problemy zdrowotne związane z otyłością są niezwykle istotne, stąd należy prowadzić nie tylko monitorowanie jej przejawów na każdym etapie ontogenezy, równie koniecznym jest śledzenie względnej masy ciała w powiązaniu z innymi procesami morfofunkcjonalnymi organizmu.

Celem naszej pracy jest próba oceny wybranych parametrów sprawności motorycznej i cech funkcjonalnych układu oddechowego w dwóch skrajnych grupach otłuszczenia wydzielonych na podstawie wartości BMI u chłopców i dziewcząt w okresie pokwitania.

W 1998 roku, w Polkowicach, przeprowadzono kompleksowe badania młodzieży szkolnej. Obejmowały one pomiary somatyczne, baterię testów sprawnościowych, pomiary funkcjonalne układu oddechowego oraz ankietę środowiskową. W pracy wykorzystano dane o wysokości i masie ciała, z których wyliczono wskaźnik względnej masy ciała BMI, pomiary grubości tkanki tłuszczowej, wyniki testów motorycznych: siłowych (siła ścisku ręki prawej, rzut 1-kg piłką lekarską) i szybkościowych (szybkość ruchów kończyną górną, bieg wahadłowy) oraz dwa parametry oddechowe wyrażone w postaci odsetków wartości należnej: FEV_1s (natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa) oraz PEF (szczytowy przepływ wydechowy).

Z materiału obejmującego 517 chłopców i 490 dziewcząt w wieku 12-14 lat wydzielono grupy młodzieży słabo (poniżej 25 centyla BMI) i mocno otłuszczonej (powyżej 75 centyla BMI). Liczebności grup przedstawia tabela 1. W wydzielonych grupach skrajnych policzono podstawowe charakterystyki statystyczne.

W wydzielonych grupach wieku i płci osobnicy znajdujący się poniżej 25 centyla BMI są istotnie niżsi i lżejsi niż ci, którzy reprezentują wartości wskaźnika powyżej 75 centyla. Również grubość podskórnej tkanki tłuszczowej tej ostatniej grupy jest wyraźnie wyższa (tab. 2).