Wojciech Chalcarz, Monika Radzimirska-Graczyk, Ewelina Spochacz
Ocena preferencji pokarmowych ludzi w wieku podeszłym mieszkających w domach pomocy społecznej
Nutritional preferences assessment in the elderly living in the nursing homes
Zakład Żywności i Żywienia Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu
Kierownik Zakładu: dr hab. Wojciech Chalcarz
Streszczenie
The purpose of this research was to analyse the dietary preferences of the elderly living in a nursing home environment.
The questionnaire based research was carried out within the settings of nursing homes in Poznań, Słupsk, Śrem and Środa Wielkopolska. The results obtained were analysed by means of the computer programme SPSS 6.1 for Windows.
The analysed factors were gender, age, and place of inhabitancy, education and duration of stay in the nursing home.
The results obtained indicate that the prior place of inhabitancy of the elderly was the most influential factor determining nutritional preferences. There exists definitive differentiation not only at the macro level – the region, but also at the micro level – within a given region.
The practical implication of this research is that of its applicability to create the menus for the elderly living in the nursing/rest homes. It can be concluded that the individual preferences in diet and nutrition should be reflected in the menus.
WSTĘP
W dzisiejszych czasach obserwuje się zwiększenie populacji ludzi starych w społeczeństwie. Jest to wynikiem wzrostu stopy życiowej i postępu medycyny. Spowodowało to wydłużenie średniej wieku społeczeństwa (2). Proces starzenia się organizmu człowieka powoduje stopniowe ograniczenie sprawności fizycznej, zmianę struktury spożycia (5, 9, 15), zmniejszenie spożycia i zwiększenie ryzyka zapadalności na choroby cywilizacyjne (10, 11, 13). Czynnikiem wpływającym na ograniczenie tych niekorzystnych procesów jest między innymi prawidłowe odżywianie (4, 11, 13). Większość ludzi w wieku podeszłym skłania się do jedzenia takich samych potraw przez całe życie (8,12). Często taki sposób żywienia nie jest zgodny z obowiązującymi normami żywieniowymi i nie dostarcza organizmowi wszystkich niezbędnych składników pokarmowych (7, 14). Aby wpłynąć na zmianę sposobu żywienia ludzi starych należy poznać ich rzeczywiste zwyczaje żywieniowe (6). Jedną z metod jest analiza preferencji pokarmowych i wpływu różnych czynników środowiskowych na te preferencje (1, 3, 11).
CEL PRACY
Celem pracy było zbadanie wpływu wybranych czynników środowiskowych na preferencje pokarmowe ludzi w wieku podeszłym zamieszkujących w domach pomocy społecznej zlokalizowanych na terenie Słupska, Poznania, Śremu i Środy Wielkopolskiej.
MATERIAŁ I METODY
Badaniami ankietowymi objęto 184 osoby w tym 63 osoby ze Słupska, 59 osób z Poznania, 30 osób ze Śremu i 32 osoby ze Środy Wielkopolskiej. Przeprowadzono badania ankietowe dotyczące preferencji pokarmowych 122 produktów spożywczych, które należały do następujących grup produktów: mleko i produkty mleczne, mięso i alternatywy, tłuszcze, produkty zbożowe, owoce, warzywa i przetwory, słodycze, napoje bezalkoholowe, napoje alkoholowe. Ankietowane osoby określały swój stosunek do każdego produktu i potrawy przez wybranie jednej odpowiedzi spośród pięciu możliwych: bardzo nie lubię, mniej nie lubię, mam obojętny stosunek do danego produktu, mniej lubię, bardzo lubię. Każdej odpowiedzi przyporządkowano umowną skalę liczbową od 1 do 5 (od 1 – bardzo nie lubię do 5 – bardzo lubię). Ponadto ankieta zawierała pytania charakteryzujące respondentów pod względem społeczno-demograficznym. Odpowiedzi udzielane były anonimowo.
ANALIZA STATYSTYCZNA
Statystyczną analizę wyników opracowano przy pomocy programu komputerowego SPSS for Windows. Preferencje badanych produktów obliczono w zależności od: płci, wieku, miejsca zamieszkania, wykształcenia i ilości lat spędzonych w domach pomocy społecznej. Posłużono się statystyką chi kwadrat Pearsona. W celu ułatwienia interpretacji wyników wyliczono średnie wartości preferencji pokarmowych dla każdego produktu i potrawy w zależności od analizowanych czynników. Wyliczone średnie wartości preferencji pokarmowych wraz z odchyleniem standardowym zestawiono w tabelach. Przygotowano następnie tabele z asteriksami dla tych produktów i potraw, dla których została wykazana istotność w teście Pearsona przy p<0,05. Sporządzone tabele są do wglądu u autorów doniesienia.
WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
1. Charakterystyka społeczno - demograficzna badanej populacji.
W tabeli 1 (tab.1) podano charakterystykę społeczno-demograficzną ankietowanych osób.
Większość ankietowanych (71,0%) stanowiły kobiety. Wiek badanych wynosił od 65 do 95 lat przy czym ilość osób w przedziałach wiekowych 61-65 lat, 71-75 lat, 81-85 lat i 86-90 lat była bardzo zbliżona. Prawie 60% respondentów posiadało wykształcenie podstawowe. Najwięcej pensjonariuszy, po ok. 40%, przebywało w Domu Opieki Społecznej albo od 1 do 3 lat albo od 4 do 10 lat.
Tabela 1. Charakterystyka społeczno-demograficzna ankietowanych osób.
| L.p. | Kryterium podziału
| % ogółu |
| 1. | Płeć: | kobiety
mężczyźni
| 71,0
29,0
|
| 2. | Wiek (w latach): | 65-70
71-75
76-80
81-85
86-90
91-95
| 20,1
21,2
19,6
19,0
15,8
4,3
|
| 3. | Miejsce zamieszkania: | Słupsk
Poznań
Środa
Śrem
| 34,4
32,1
16,3
17,4
|
| 4. | Wykształcenie: | podstawowe
zawodowe
średnie
wyższe
| 59,6
12,0
27,3
1,1
|
| 5. | Okres przebywania w domu Pomoc Społecznej: | do 1 roku
1-3 lat
4-10 lat
pow. 10 lat
| 15,2
40,8
36,4
7,6
|
2. Wpływ wybranych czynników środowiskowych na preferencje pokarmowe produktów i potraw.
W tabeli 2 (tab. 2) zestawiono wpływ analizowanych czynników środowiskowych na preferencje pokarmowe.
Tabela 2. Wpływ analizowanych czynników środowiskowych na preferencje pokarmowe ankietowanych osób.
| L.p. | Analizowany czynnik | Istotność wpływu |
| 1. | Miejsce zamieszkania (2)Słupsk-Poznań-Śrem i Środa Wlkp. | 105 |
| 2. | Miejsce zamieszkania (1)Słupsk-Poznań-Śrem-Środa Wlkp. | 101 |
| 3. | Miejsce zamieszkania (3)Słupsk-Poznań, Śrem i Środa Wlkp. | 72 |
| 4. | Płeć | 33 |
| 5. | Wykształcenie | 23 |
| 6. | Lata spędzone w DPS | 20 |
| 7. | Wiek (w latach) | 14 |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Babicz-Zielińska E., Przybyłowski P.: Ocena przydatności wybranych metod badań preferencji żywieniowych. Żywienie Człowieka i Metabolizm IŻŻ Warszawa 1993, 2. 2. Bellisle F. et al.: Monosodium glutamate affects mealtime food selection in diabetic patients. Appetite. 1996 Jun; 26 (3): 267-75. 3. Bower M.E.: The resident dining room-a CQI project. J-Nutr-Elder. 1996; 15 (2): 47-54. 4. Donkin A.J. et al.:Gender and living alone as determinants of fruit and vegetable consumption among the elderly living at home in urban Nottingham. Appetite. 1998 Feb; 30 (1): 39-51. 5. Duffy V.B. et al.: Olfactory dysfunction and related nutritional risk in free-living, elderly women. J-Am-Diet-Assoc. 1995 Aug; 95 (8): 879-84; quiz 885-6. 6. Keene J.M., Hope T.: Hyperphagia in dementia: 2. Food choices and their macronutrient contents in hyperphagia, dementia and ageing. Appetite. 1997 Apr; 28 (2): 167-75. 7. McIntosh W.A., Fletcher R.D., Kubena K.S., Landmann W.A.: Factors associated with sources of influence/information in reducing red meat by elderly subjects. Appetite. 1995 Jun; 24 (3): 219-30. 8. Musaiger A.O., Abuirmeileh N.M.: Food consumption patterns of adults in the United Arab Emirates. J-R-Soc-Health. 1998 Jun; 118 (3): 146-50. 9. Narojek L.: Niektóre aspekty uwarunkowań zachowań żywieniowych. Prace IŻŻ, Warszawa, 1993, 63. 10. Ortega R.M et al.: Encinas-Sotillos-A.Associations between obesity, breakfast-time food habits and intake of energy and nutrients in a group of elderly Madrid residents. J-Am-Coll-Nutr. 1996 Feb; 15 (1): 65-72. 11. Papas A.S. et al.: Relationships among education, dentate status, and diet in adults. Spec-Care-Dentist. 1998 Jan-Feb; 18 (1): 26-32. 12. Plaisted C.S. et al.: Community dwelling elderly are appropriate subjects for intensive dietary choice restriction studies. J-Nutr-Elder. 1995; 14 (4): 1-14. 13. Rolls B.J.: Do chemosensory changes influence food intake in the elderly? Physiol-Behav. 1999 Apr; 66 (2): 193-7. 14. Sonn U. et al.: Dietary intake and functional ability between 70 and 76 years of age. Aging-Milano. 1998 Aug; 10 (4): 324-31. 15. Wierzbicka E. i wsp.: Sposób żywienia oraz stan odżywienia ludzi starszych w Polsce w świetle danych z piśmiennictwa z lat 1980-1996. Roczniki PZH, 1997,48,87.
