W naszym kraju funkcjonuje stereotyp, że rak musi boleć. Między innymi dlatego pacjenci nie zgłaszają lekarzom odczuwanego bólu. Wiele osób nie wie, gdzie może zgłosić się z problemem bólu nowotworowego. Część terapeutów niewłaściwie ocenia nasilenie bólu u swoich pacjentów. Często zdarza się, że pacjenci nie umieją przyjmować zalecanych im leków.
Definicja Bólu wg Międzynarodowego Towarzystwa Badania Bólu (IASP)
Ból jest najczęstszym i najważniejszym odczuciem towarzyszącym człowiekowi przez całe życie. Według Międzynarodowego Towarzystwa Badania Bólu (IASP) ból jest to nieprzyjemne przeżycie związane z istniejącym lub zagrażającym uszkodzeniem tkanek. Ból jest zjawiskiem jednocześnie zmysłowym i psychicznym oraz często wywołującym silne emocje. Działa jako mechanizm alarmowy, powiadamiając człowieka o zagrożeniu.
Biologiczna, to znaczy ostrzegawcza funkcja bólu sprawia, że człowiek zawsze kojarzy go z uszkodzeniem zewnętrznym lub wewnętrznym ciała, niezależnie od tego, czy okoliczności jego wystąpienia sugerują takie powiązanie, czy nie. Związek pomiędzy odczuciem bólu a bodźcem uszkadzającym tkanki nie jest jednoznaczny i stały. Ból musi być oceniany w znacznie szerszych kategoriach niż proste odbieranie bodźców uszkadzających tkanki.
Podstawowe terminy związane z bólem
Nocycepcja to proces rozpoznawania drażnienia receptorów lub uszkodzenia tkanek wywołanego przez bodźce mechaniczne, termiczne lub chemiczne. Informacja o uszkodzeniu przekazywana jest do ośrodkowego układu nerwowego wg powyższego schematu (ryc. 1).
Ryc. 1.
Ból jest odczuwaniem bodźców, gdy te osiągną poziom centralnego układu nerwowego, czyli dotrą do kory mózgowej – to znaczy do świadomości człowieka.
Cierpienie jest przeżyciem powstającym w wyższych piętrach centralnego układu nerwowego. Jest zjawiskiem charakterystycznym dla zwierząt wyższych, tj. zdolnych do myślenia abstrakcyjnego. Cierpienie jest najczęściej zjawiskiem negatywnie postrzeganym i ocenianym. Przewlekłe cierpienie, przy którym doszło do uszkodzenia mechanizmów obronnych, prowadzi często do wyniszczenia organizmu.
Zachowania bólowe – to wszystko to, co chory mówi i robi w związku z doznawaniem bólu ostrego lub przewlekłego. Mogą nimi być: słowa, pojękiwania, płacz, krzyk, grymas twarzy przy poruszaniu się lub zaostrzone rysy twarzy w bezruchu. To przyjmowanie charakterystycznej postawy przy chodzeniu lub leżeniu, używanie lasek, kul lub wózka inwalidzkiego. To także wizyty u lekarza, przyjmowanie leków przeciwbólowych lub środków uspokajających. Czasami nadużywanie alkoholu lub środków odurzających.
Zachowania bólowe są językiem, którym chory porozumiewa się z otoczeniem. Są one podstawą rozpoznawania bólu ostrego lub przewlekłego.
Ocena bólu
Nie wszyscy ludzie odczuwają ból w ten sam sposób. Ta sama osoba może reagować różnie na podobne do siebie bodźce bólowe. Osoba w stanie silnego pobudzenia psychicznego lub szoku może otrzymać silny bodziec bólowy, a reakcja na ten bodziec może być nieadekwatnie mała. I odwrotnie – mały bodziec bólowy w sytuacjach przewlekłego stresu może być przyczyną ciężko odczuwanego bólu.
Czasami słyszy się w doniesieniach ze świata, że członkowie niektórych sekt i religii biorą udział w bolesnych rytuałach i nie odczuwają silnego bólu. Niewrażliwość na ból może być spowodowana brakiem lub blokadą zakończeń nerwowych, które powodują odczuwanie bólu. Takie osoby odczuwają normalnie bodźce powodujące ból, ale nie interpretują ich jako ból. W pewnych przypadkach utrata czucia bólu może być spowodowana chorobowym uszkodzeniem mózgu lub rdzenia kręgowego albo operacją neurochirurgiczną.
Niewrażliwość na ból jest nieprawidłowością, ponieważ brak tego mechanizmu obronnego jest najczęściej zgubny dla człowieka.
Ból odczuwany jest przez mózg, to znaczy, że czynniki emocjonalne i psychiczne mają zasadnicze znaczenie w odczuwaniu bólu ostrego. Długotrwały, silny ból wywoływany przez wiele przyczyn, ból nie leczony lub źle leczony może zmieniać osobowość i zachowania chorego. Pacjenci stają się drażliwi, łatwo wpadają w gniew i wrogo reagują na otoczenie.
Ból przewlekły prowadzi do zmian w funkcji narządów. Zmiany te, początkowo odwracalne i nietrwałe, stają się z czasem głębokie i trwałe, prowadzą do wyniszczenia organizmu.
Powszechnie akceptowany jest pogląd, że ocena bólu chorego jest jedynym użytecznym kryterium oceny leczenia.
Każdy lekarz, do którego zgłasza się pacjent z bólem, powinien znać podstawowe zasady rozpoznawania i leczenia bólu ostrego i przewlekłego. Dzisiaj rzadko który pacjent ma interes w tym, aby oszukiwać lekarza, a już na pewno nie pacjenci z rozpoznanym nowotworem.
Do oceny natężenia bólu wykorzystuje się prostą skalę VAS (Visual Analogue Scale). Ocena bólu w tej skali polega na ocenianiu swojego bólu na 10-centymetrowym odcinku.
Ocena bólu jest dokonywana przez samego chorego na początku leczenia i w czasie wizyt kontrolnych. Pozwala to na skuteczne leczenie bólu w warunkach ambulatoryjnych u 85% pacjentów.
Rodzaje bólu
Podział bólu wg mechanizmu powstawania
Ból nocyceptywny (receptorowy)
Powstaje w wyniku drażnienia i aktywacji receptorów bólowych (nocyceptorów). Przykłady bólu receptorowego w zależności od lokalizacji receptorów to ból somatyczny (podrażnienie receptorów w skórze, mięśniach, kościach) lub ból trzewny (podrażnienie receptorów w narządach wewnętrznych).
|
Ból neuropatyczny
Odczuwany jest w przypadku uszkodzenia nerwu. Uszkodzenie to może polegać na przerwaniu ciągłości nerwu, ucisku z zewnątrz na nerw lub nieprawidłowego drażnienia zakończeń nerwu. W takich przypadkach nerw przekazuje samoistne bodźce bólowe do mózgu. Chorzy opisują ten rodzaj bólu jako pieczenie, kłucie, palenie, rwanie, rozrywanie. Ból ten wymaga złożonego postępowania farmakologicznego lub anestezjologicznego.
Ból neuropatyczny może być także następstwem choroby w obrębie mózgowia.
|
Podział bólu wg czasu trwania
Ból ostry
Ból, który jest bezpośrednio związany z jakimś bodźcem bólowym, np. ból zęba, bóle pooperacyjne. Zwykle ma jasno określony początek i zwykle jedną przyczynę. Często jest łatwy do opanowania prostymi metodami leczniczymi.
|
Ból przewlekły
Zaczyna się jako ostry, po czym nie ustępuje, tylko ustala się na pewnym poziomie, przez co traci swój charakter ostrego sygnału alarmowego. Ból taki spotykany jest przy wielu chorobach. Jego przewlekłość nie oznacza, że utrzymuje się bez przerwy przez całą dobę. Często zdarza się, że pojawia się nawrotowo w określonej porze dnia.
|
Przyczyny bólu w chorobie nowotworowej
Określenie ból nowotworowy odnosi się do bólów spowodowanych jakimkolwiek procesem nowotworowym lub powstałym w konsekwencji leczenia nowotworu. Najczęściej występują u chorych w zaawansowanej lub terminalnej fazie choroby nowotworowej. Powszechnie mówi się o łączności cierpienia bólu z chorobą nowotworową.
W okresie rozpoznawania i aktywnego leczenia nowotworu ból pozostaje w cierpieniu skomplikowanych procedur medycznych. Gdy postępująca choroba zostaje uznana za nieuleczalną, ból ujawnia się w całym swoim okrucieństwie i staje się prawdziwym wołaniem o pomoc. Na odczuwanie silnego bólu w ostatniej fazie choroby nowotworowej skarży się 75% pacjentów, ale blisko 90% spośród nich może go nie odczuwać, ponieważ współczesna medycyna dysponuje wystarczająco nowoczesnymi i skutecznymi metodami leczenia bólu. Metody te gwarantują tym chorym godne życie bez bólu do ostatnich chwil.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Pozostałe artykuły z numeru 5/2002:
