© Borgis - Nowa Stomatologia 1/2006, s. 11-14
Konrad Małkiewicz, Joanna Kępa-Prokopienko, *Elżbieta Jodkowska
Frekwencja i intensywność próchnicy u dzieci 6- i 12-letnich w województwie mazowieckim
Caries frequency and intensity in 6 and 12-years-old children in mazowieckie province
z Zakładu Stomatologii Zachowawczej Instytutu Stomatologii AM w Warszawie
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Elżbieta Jodkowska
W porównaniu z krajami Europy Zachodniej czy Skandynawii obserwowany stan zdrowia jamy ustnej dzieci i młodzieży w Polsce można określić jako niepokojący. Sytuacja ta dotyczy nie tylko dynamiki rozwoju próchnicy zębów i powiązanej z nią przedwczesnej utraty uzębienia ale także występowania chorób przyzębia i wad zgryzu w badanych populacjach.
Powszechnie przyjmuje się, że wskaźniki epidemiologiczne opisujące kondycję zdrowotną jamy ustnej są gorsze dla ludności wiejskiej w porównaniu z populacjami zamieszkującymi miasta. Wydaje się, iż zależą głównie od statusu socjoekononomicznego badanych.
Wyniki ogólnopolskich badań epidemiologicznych przeprowadzanych w latach 1997-2004 wskazują, że nasilenie choroby próchnicowej utrzymuje się w naszym kraju na wysokim poziomie. Przyczyny takiego stanu rzeczy należy upatrywać głównie w zjawiskach natury socjoekonomicznej do których należy zaliczyć świadomość zdrowotną, wykształcenie, pozycję ekonomiczną czy realizowanie odpowiednich schematów dietetycznych oraz higienicznych.
Działania profilaktyczne realizowane w ramach programów ogólnopolskich czy też lokalnych charakteryzują się zwykle krótkim okresem trwania, a także pewną selektywnością pod względem np. grup wiekowych do których są kierowane. Jest wiele szkół i przedszkoli w Polsce, których uczniowie w przeszłości nie byli i nie są objęci żadnym programem zapobiegania próchnicy. Dla przykładu; z przeprowadzonych w roku 2003 badań wynika, iż w województwach dolnośląskim, czy kujawsko-pomorskim dzieci 12-letnie nie były objęte żadnymi działaniami profilaktycznymi i leczniczymi, a np. w województwach zachodniopolskim i lubuskim opieką stomatologiczną objęte było 100% badanej populacji uczniów klas szóstych (czyli 12-latków). Oczywiście należy zdać sobie sprawę, że mając w ręku jedynie ograniczone środki finansowe nie można podejmować wszystkich należnych działań mających na celu ograniczenie lub chociażby kontrolowanie choroby próchnicowej w populacji polskiej. Tym niemniej należy zwrócić uwagę na różnice w dostępności do opieki stomatologicznej w poszczególnych regionach naszego kraju. Czynnik ten może w znacznym stopniu zaważyć na stanie uzębienia populacji z jakim może skonfrontować się w przeciągu kilku lub kilkunastu lat system opieki zdrowotnej w poszczególnych regionach Polski.
Cel pracy
Celem pracy była ocena stanu uzębienia dzieci w wieku 6 i 12 lat uczęszczających do przedszkoli i szkół podstawowych na terenie województwa mazowieckiego w roku szkolnym 2004/2005.
Materiał i metody
Materiał badawczy stanowiło 132 dzieci w wieku 6 lat w tym 67 chłopców i 65 dziewcząt zamieszkujących regiony miejskie (63 dzieci) oraz wiejskie (69 dzieci) uczęszczających do wybranych przedszkoli na terenie województwa mazowieckiego. Badaniem objęto także 147 dzieci w wieku 12 lat w tym 80 chłopców i 67 dziewcząt uczących się w szkołach podstawowych na terenie województwa (73 dzieci z terenów miejskich oraz 74 z terenów wiejskich). Placówki opiekuńczo-oświatowe, w których przeprowadzono badania, wybrane zostały na drodze wielowarstwowego losowania obejmującego kolejno: losowanie powiatów, następnie gmin a wreszcie przedszkoli/szkół podstawowych.
Badania dzieci przeprowadzano w klasach lub, o ile było to możliwe, w gabinetach higieny szkolnej zgodnie z metodami i kryteriami oceny rekomendowanymi przez Światową Organizację Zdrowia dla badań przesiewowych stanu zdrowia jamy ustnej. W badaniach wykorzystano oświetlenie sztuczne lampy czołowej, sondy i lusterka stomatologiczne. Oceniano frekwencję i intensywność próchnicy, liczbę wyrzniętych zębów stałych, liczbę zębów poddanych leczeniu zachowawczemu oraz usuniętych z powodu choroby próchnicowej. Wyniki badania zapisywano w kartach klinicznych a następnie poddano analizie statystycznej za pomocą pakietu SPSS wykorzystując testy korelacji przy poziomie istotności p<0,01.
Wyniki
U badanych 6-latków stwierdzono obecność w jamie ustnej średnio 4,21 wyrzniętych zębów stałych (zęby I trzonowe i/lub siekacze). Nie stwierdzono istotnych różnic w chronologii wyrzynania zębów stałych pomiędzy dziećmi zamieszkującymi tereny miejskie i wiejskie (odpowiednio 4,24 i 4,19 zęby stałe). Obserwowano wcześniejsze wyrzynanie się zębów stałych u dziewcząt w porównaniu z chłopcami (średnia liczba wyrzniętych zębów stałych w zależności od płci wynosiła odpowiednio 4,51 i 3,93). Średnia wartość wskaźnika DMFT u badanych 6-latków (dla zębów stałych wynosiła) 0,18.
Frekwencja próchnicy w badanej grupie 6-latków wyniosła średnio 92,4%. W badanej populacji 7,6% dzieci było wolne od próchnicy (dmft=0), w tym 4,8% dzieci zamieszkujących miasta i 10,1% dzieci mieszkających na terenach wiejskich. Ponad dwukrotnie więcej 6-letnich dziewczynek (10,8%) nie było dotkniętych chorobą próchnicową w porównaniu z 4,5% ich rówieśników płci męskiej.
U dzieci 6-letnich ocenie poddano uzębienie mleczne i stałe badając je pod kątem obecności zębów dotkniętych próchnicą (wskaźnik dmft i DMFT).
Średnia wartość wskaźnika dmft w badanej grupie wiekowej wynosiła 6,17 (w miastach 5,70, a na wsi 6,95). Dla dziewczynek przyjmowała wartość niższą (5,77) niż dla chłopców (6,55).
Szczegółowy rozkład wartości wskaźnika dmft dla uzębienia mlecznego 6-letnich dzieci objętych badaniem przedstawiony jest w tabeli 1.
Tabela 1. Rozkład wartości wskaźnika dmft dla uzębienia mlecznego 6-letnich dzieci objętych badaniem.
| | dmft | dt | mt | ft |
| chłopcy | 6,55 | 6,01 | 0,25 | 0,28 |
| dziewczynki | 5,77 | 5,14 | 0,34 | 0,29 |
| miasto | 5,70 | 5,02 | 0,21 | 0,48 |
| wieś | 6,59 | 6,10 | 0,38 | 0,12 |
| ogółem | 6,17 | 5,58 | 0,30 | 0,29 |
Intensywność próchnicy dmft/DMFT dla uzębienia mieszanego wynosiła w badanej populacji 6,35, a wskaźnik leczenia zachowawczego wynosił zaledwie 0,054.
Średnio co trzecie dziecko miało usunięty z powodu próchnicy 1 ząb mleczny.
Wyniki badań populacji 6-letnich dzieci uczęszczających do przedszkoli na terenie województwa mazowieckiego wskazują, że nie były one objęte żadnym programem profilaktycznym. Fakt ten może w znacznym stopniu tłumaczyć zły stan ich uzębienia.
W badanej grupie 12-latków stwierdzono obecność w jamie ustnej średnio 25,64 zębów stałych. Nieznacznie wcześniej wyrzynały się zęby u dziewcząt niż u chłopców (odpowiednio 25,87 i 24,45 zębów obecnych w jamie ustnej).
Frekwencja próchnicy w badanej grupie 12-latków wynosiła średnio 87,1%. Prawie 3-krotnie więcej uczniów wolnych od próchnicy zamieszkiwało regiony wiejskie (18,9%) w porównaniu z 6,8% obserwowanych w regionach miejskich. Nie stwierdzono istotnych różnic w zależności od płci badanych, a wartość wskaźnika DMFT=0 obserwowano u 12,5% chłopców i 13,4% badanych dziewcząt.
W badanej grupie 12-latków zaobserwowano znaczne nasilenie procesu próchnicowego. Dla ponad 46% badanych uczniów wartość wskaźnika DMFT była równa lub wyższa niż 4. Szczególnie alarmująco sytuacja ta przedstawiała się w regionach miejskich gdzie stan ten dotyczył ponad 64% badanej populacji 12-latków.
Średnia wartość wskaźnika DMFT w całej badanej populacji wynosiła 3,42 (w tym 3,78 w miastach oraz z 3,07 na terenach wiejskich). Nieco lepszy stan zdrowia jamy ustnej obserwowano u chłopców niż u dziewczynek (odpowiednio DMFT=3,19 i 3,70).
Szczegółowy rozkład składowych wskaźnika DMFT (średnia liczba zębów dotkniętych próchnicą, usuniętych z jej powodu oraz wypełnionych) przedstawiony jest w tabeli 2.
Tabela 2. Rozkład wartości wskaźnika DMFT dla uzębienia stałego 12-letnich dzieci objętych badaniem.
| | DMFT | DT | MT | FT |
| chłopcy | 3,19 | 1,70 | 0,10 | 1,39 |
| dziewczynki | 3,70 | 1,91 | 0,18 | 1,61 |
| miasto | 3,78 | 2,21 | 0,11 | 1,47 |
| wieś | 3,07 | 1,39 | 0,16 | 1,51 |
| ogółem | 3,42 | 1,80 | 0,14 | 1,49 |
Wskaźnik leczenia zachowawczego zębów stałych w grupie dzieci 12-letnich wynosił 0,45.
Należy zwrócić uwagę, że prawie 11% badanych 12-latków miało usuniętych z powodu próchnicy co najmniej jeden ząb stały (MTł1)
Omówienie wyników i dyskusja
W objętej obecnym badaniu grupie 6-latków frekwencja próchnicy wynosząca 92,4% przewyższała wartości uzyskane przez innych autorów mieszczące się w granicach od 76,6 do 89,1%. W wynikach badań monitoringowych opublikowanych przez Dybiżbańską i wsp. w 2001 (1) rozpiętość ta wynosiła od 43 do 98,8% dla poszczególnych województw. W województwie mazowieckim odsetek ten wynosił 86,9% co w porównaniu z wynikami obecnych badań wskazuje na wzrost odsetka dzieci 6-letnich dotkniętych chorobą próchnicową.
W badaniach monitoringowych z 1999, 2000 i 2002 (2, 3, 4) wolnych od próchnicy było odpowiednio 17,8, 12,3 i 2% dzieci 6-letnich zamieszkujących tereny województwa mazowieckiego. W porównaniu do obserwowanej w 2002 roku zwiększonej zapadalności na próchnicę w tej grupie wiekowej możemy obserwować pewną poprawę sytuacji zdrowotnej odnotowaną w roku 2005. Wynik ten, jako krótkoterminowy nie upoważnia nas jednak do zbytniego optymizmu, tym bardziej, że jest gorszy od obserwowanych w latach wcześniejszych.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Dybiżbańska E., i wsp.: Występowanie próchnicy u 3- i 6-letnich dzieci w Polsce. Czas Stomat., 2003, 56(8): 510-15. 2. Wierzbicka M., i wsp.: Ogólnokrajowy monitoring zdrowia jamy ustnej i jego uwarunkowań (drugi etap – 1999 rok). Ministerstwo Zdrowia Warszawa XII 1999. 3.Wierzbicka M., i wsp.: Ogólnokrajowy monitoring zdrowia jamy ustnej i jego uwarunkowań Polska 2000. Ministerstwo Zdrowia Warszawa XII 2000. 4.Wierzbicka M., i wsp.: Ogólnokrajowy monitoring zdrowia jamy ustnej i jego uwarunkowań Polska 2002. Ministerstwo Zdrowia Warszawa 2003. 5.Bachanek T., Orłowski M.: Intensywność próchnicy w uzębieniu mieszanym i w zębach stałych w grupie dzieci 6-letnich oraz realizacja I celu WHO na obszarze byłego województwa chełmskiego. Przegląd Stom Wieku Rozwoj 2000, 1(29): 35-40. 6. Chłapowska J.: Frekwencja i intensywność próchnicy zębów mlecznych dzieci 6- i 7-letnich zamieszkujących Wielkopolskę. Stomat. Współ., 2002, 3(8): 26-30. 7. Rybarczyk-Townsend E.: Ocena stanu uzębienia dzieci 12-letnich z województwa łódzkiego objętych programem profilaktyki uszczelniania bruzd pierwszych zębów trzonowych stałych. Mag. Stomat., 2002, 4, 30-33. 8.Gromadzińska-Zapłata E., i wsp.: Stan uzębienia dzieci w wieku przedszkolnym zamieszkujących środowisko miejskie. Przegląd Stom. Wieku Rozwoj., 1996, 2/3 (14/15): 64-68. 9. Milewska R., Łuczaj-Cepowicz E.: Ocena stanu uzębienia i potrzeb leczniczych u 6- i 12-letnich dzieci w Białymstoku. Nowa Stom., 2004, 4, 153-6. 10. Kruszyńska-Rosada M., Borysewicz-Lewicka M.: Kliniczna ocena zaawansowania próchnicy zębów mlecznych u dzieci w wieku przedszkolnym. Czas Stomat., 2000, 6(53): 345-51. 11. Piętowska M., Perendyk J.: Stan zdrowotny uzębienia dzieci 6-letnich z makroregionu Warszawy. Przegląd Stom. Wieku Rozwoj., 1999, 1(25): 33-6. 12. Kępa J., Raczyńska M., Matysiak W.: Ocena stanu uzębienia dzieci w wieku 6 i 12 lat z województwa mazowieckiego. Stom Współcz 2002, 2(9), 42-6. 13. Janicha J., i wsp.: Stan zdrowotny uzębienia stałego u dzieci 12-letnich z makroregionu Warszawy. Przegląd Stom. Wieku Rozwoj., 1995, 1(9): 12-14. 14. Chłapowska J., i wsp.: Ocena epidemiologiczna stanu uzębienia młodzieży Poznania w latach 1989/1999. Czas Stomat., 2001, 10(54): 642-47. 15.Proc P., Pypeć J.L.: Dental caries and oral Heath practices in 12-year-old children in Lodz. Nowa Stom., 2003, 2(24): 55-8. 16.Szpringer-Nodzak M., i wsp.: Ocena stanu uzębienia dzieci 7- i 12-letnich w Warszawie i województwie warszawskim. Czas Stomat., 1991, 11(44): 744-8. 17.Wierzbicka M., i wsp.: Ogólnokrajowy monitoring zdrowia jamy ustnej i jego uwarunkowań Polska 2003, Ministerstwo Zdrowia 2004.
