© Borgis - Nowa Stomatologia 2/2006, s. 73-77
*Danuta Moś1, Ewa Ogłodek2, Aleksander Araszkiewicz2
Ocena poziomu lęku oraz określenie przyczyn stresu u młodych pacjentów w gabinecie stomatologicznym
The evaluation of fear level and children´s attitude towards stomatological treatment
1 z Koła Naukowego przy Katedrze i Zakładzie Ogólnej Biologii Lekarskiej w Zabrzu, Śl.AM w Katowicach,
Kierownik Katedry: dr hab. n. med. Andrzej Wiczkowski<br>2 z Kliniki Psychiatrii w Bydgoszczy, Collegium Medicum UMK w Toruniu,
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Aleksander Araszkiewicz
Wstęp
Lęk jaki odczuwają pacjenci przed leczeniem stomatologicznym najczęściej przybiera postać swoistej fobii (dentofobii) – nadmiernej, irracjonalnej reakcji przeżywania przykrego stresu związanego z wizytą u dentysty (1, 2, 3). Lęk stomatologiczny jest zjawiskiem spowodowanym nie tylko przez ból doświadczany podczas leczenia, ale także może być dodatkowo związany z cechami osobowości dziecka, brakiem edukacji zdrowotnej, słabą więzią emocjonalną dziecka z rodzicami oraz jest uzależniony od relacji lekarza z pacjentem (4, 5). Dzieciństwo jest istotnym okresem życia, kiedy młody człowiek zapoznaje się ze światem zewnętrznym, kształtuje swój stosunek do otaczającego środowiska i spotykanych doświadczeń oraz zaczyna utrwalać w pamięci traumatyczne przeżycia. Stomatolodzy dziecięcy stają wobec bardzo trudnego zadania – wyrobienia w przekonaniach młodego pacjenta pozytywnego stosunku do leczenia stomatologicznego (6, 7, 8).
W pracy posłużono się trzema skalami badawczymi dotyczącymi zachowań dzieci w gabinecie stomatologicznym: CDAS (Corah Dental Anxiety Scale) – skalą obrazującą nastawienie dzieci do leczenia stomatologicznego, DFS (Dental Fear Survey) – ukazującą zaufanie dzieci do stomatologa oraz CFSS-DS (Children Fear Survey Schedule – Dental Subscale) – określającą stopień lęku dziecięcego. Ankietowanie pacjentów miało na celu wydzielenie grupy dzieci specjalnej troski stomatologicznej.
Cel pracy
Celem pracy była ocena nastawienia dzieci do leczenia stomatologicznego i zaufania do swojego lekarza dentysty, jak również próba określenia poziomu lęku w czasie wizyty dzieci w gabinecie stomatologicznym.
Materiał i metody
Przebadano 50 dzieci w wieku 14-15 lat – uczniów jednego z gimnazjum na terenie województwa śląskiego. Badania wykonano w 2 połowie 2005 roku.
Wszystkie badane dzieci to ogólnie zdrowi pacjenci (I gr wg ASA).
A. Oceniono nastawienie dzieci do leczenia stomatologicznego za pomocą skali CDAS (Corah Dental Anxiety Scale). Skala CDAS składa się z 4 pytań identyfikujących zachowania młodych pacjentów w gabinecie stomatologicznym. Punktacja odpowiedzi: a – 1 pkt., b – 2 pkt., c – 3 pkt., d – 4 pkt., e – 5 pkt. (tab. 1 i 4, ryc. 1).
Tabela 1. Corah Dental Anxiety Scale (CDAS).
| 1. Jeśli musiałbyś pójść jutro do dentysty, jak czułbyś się z tą myślą? | a. Czekałbym na tą wizytę z niecierpliwo-ścią, gdyż jest to przyjemne doświad-czenie. | b. Nie martwiłbym się tym | c. Czułbym się trochę zmartwiony. | d. Obawiałbym się, że wizyta będzie nieprzyjemna i bolesna | e. Bardzo obawiałbym się, że wizyta będzie nieprzyjemna i bolesna |
| 2. Jak się czujesz, gdy czekasz na swoją kolejkę w poczekalni stomatologicznej? | a. Zrelaksowany. | b. Trochę niespokojny. | c. Napięty. | d. Zdenerwowany. | e. Bardzo zdenerwowany, zalewam się potem, czuję się fizycznie chory |
| 3. Jak się czujesz, gdy czekasz na fotelu dentystycznym, podczas gdy dentysta przygotowuje wiertło do rozpoczęcia borowania zębów? | a. Zrelaksowany. | b. Trochę niespokojny. | c. Napięty. | d. Zdenerwowany. | e. Bardzo zdenerwowany, zalewam się potem, czuję się fizycznie chory |
| 4. Jak się czujesz, gdy jesteś na fotelu dentystycznym i widzisz, że dentysta wyjmuje narzędzia, których będzie używał do leczenia twoich zębów? | a. Zrelaksowany. | b. Trochę niespokojny. | c. Napięty. | d. Zdenerwowany. | e. Bardzo zdenerwowany, zalewam się potem, czuję się fizycznie chory |
Tabela 4. Corah Dental Anxiety Scale (CDAS) – ocena procentowa.
| Skala CDAS (pkt.) | Nastawienie dzieci do leczenia stomatologicznego | Procent badanych dzieci |
| 4 pkt. | Pozbawione lęku | 2% |
| 5-8 pkt. | Obawiające się | 8% |
| 9-12 pkt. | Lękowe - unikające | 55% |
| 13-16 pkt. | Z dużym nasileniem lęku bez dolegliwości somatycznych | 25% |
| 17-20 pkt. | Z bardzo dużym nasileniem lęku oraz z dolegliwościami somatycznymi | 10% |
Ryc. 1. Ocena nastawienia dziecka do leczenia stomatologicznego za pomocą skali CDAS.
B. Oceniano zaufanie dzieci do lekarza stomatologa posługując się skalą DFS (Dental Fear Survey). Odpowiedzi punktowano: a – 1 pkt., b – 2 pkt., c – 3 pkt., d – 4 pkt., e – 5 pkt. (tab. 2 i 5, ryc. 2).
Tabela 2. Dental Fear Survey (DFS).
| 1. Sądzę, że dentyści nie lubią, kiedy pacjenci zadają pytania | a. Nigdy | b. Trochę | c. Nieco | d. Często | e. Prawie zawsze |
| 2. Dentyści pomagają pacjentom, ale wydają się zawsze być zajęci | a. Nigdy | b. Trochę | c. Nieco | d. Często | e. Prawie zawsze |
| 3. Dentyści nie dają wystarczającego wyjaśnienia o tym, co robią kiedy leczą moje zęby | a. Nigdy | b. Trochę | c. Nieco | d. Często | e. Prawie zawsze |
| 4. Mam wrażenie, że dentysta nie słucha tego, co ja do niego mówię | a. Nigdy | b. Trochę | c. Nieco | d. Często | e. Prawie zawsze |
| 5. Chcę aby dentysta zrobił to co powinien odnośnie leczenia moich zębów i nie zależy mi na tym, żeby mnie słuchał | a. Nigdy | b. Trochę | c. Nieco | d. Często | e. Prawie zawsze |
| 6. Dentyści mówią rzeczy, które sprawiają, że czuję się winny tego, że niewłaściwie dbam o higienę swoich zębów | a. Nigdy | b. Trochę | c. Nieco | d. Często | e. Prawie zawsze |
| 7. Czuję, że nie mogę zaufać słowom dentysty | a. Nigdy | b. Trochę | c. Nieco | d. Często | e. Prawie zawsze |
| 8. Chcę, aby dentysta nie brał poważnie mojego lęku związanego z leczeniem zębów | a. Nigdy | b. Trochę | c. Nieco | d. Często | e. Prawie zawsze |
| 9. Jestem zaniepokojony tym, że dentysta może nie być wystarczająco wykwalifikowany. | a. Nigdy | b. Trochę | c. Nieco | d. Często | e. Prawie zawsze |
| 10. Gdybym powiedział w czasie leczenia stomatologicznego, że odczuwam ból, sądzę że dentysta byłby niechętny do przerwania czynno-ści leczniczych i zaradzenia mojemu bólowi. | a. Nigdy | b. Trochę | c. Nieco | d. Często | e. Prawie zawsze |
| 11. Kiedy jestem na fotelu dentystycznym, to czuję, że nie mogę przerwać wizyty, żeby odpocząć nawet jeśli czuję taką potrzebę. | a. Nigdy | b. Trochę | c. Nieco | d. Często | e. Prawie zawsze |
| 12. Czuję się niezręcznie zadając pytania. | a. Nigdy | b. Trochę | c. Nieco | d. Często | e. Prawie zawsze |
| 13. Czuję się przytłoczony myśląc o ilości zabiegów stomatologicznych, najchętniej przerwałbym leczenie. | a. Nigdy | b. Trochę | c. Nieco | d. Często | e. Prawie zawsze |
Tabela 5. Dental Fear Survey (DFS) – ocena procentowa.
| Punktacja w skali DFS | Pacjenci wykazujący zaufanie do stomatologa | Procent badanych dzieci |
| 65-53 pkt. | Nigdy nieufający stomatologowi | 8% |
| 52-40 pkt. | Czasami ufający stomatologowi | 50% |
| 39-27 pkt. | Często ufający stomatologowi | 30% |
| 26-14 pkt. | Prawie zawsze ufający stomatologowi | 8% |
| 13 pkt. i poniżej | Zawsze ufający stomatologowi | 2% |
Ryc. 2. Ocena zaufania dziecka do lekarza stomatologa za pomocą skali – DFS (Dental Fear Survey).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Kan M. et al.: A study of psychological stresscreated in dentists by children during pediatric dental treatment. ASDC J. Dent. Child., 1999; 66(1): 41-8. 2.Milgrom P. et al.: Adolescent dental fear and control: prevalence and theoretical implications. Behav. Res. Ther., 1992; 30: 367-73. 3.Bergius M. et al.: Dental anxiety among adolescent in St.Petersburg. Eur. J. Oral. Sci., 1997; 105: 117-8. 4. Eli I. et al.: Antecedent of dentalanxiety: learned responses versus personality traits. Com. Dentand. Oral. Epidemiol., 1997; 25: 233-7. 5. van Waaijen D. et al.: Dental fear in children: dental experiences during childhood. Ned. Tijdschr. Tandheelkd, 2001; 108(11): 466-9. 6.Thomson W.M. et al.: Incidence of dental anxietyin young adults in relation to dental treatment expierience. Community Dent. Oral. Epidemiol., 2000; 28: 289-94. 7.Peretz B., Efrat J.: Dental anxiety among young adolescent patients in Israel. Int. J. Ped. Dent., 2000; 10: 126-32. 8.Di Lenarda R. et al.: The influence of dentist´s behavior on compliance and fear in pediatric dental patients. Eur. J. Ped. Dent., 2000; 4: 179-83. 9.Corah N.L.: Development of dental anxiety scale. Dent. Res., 1969; 48(4): 596. 10. Milgrom P. et al.: The prevalence and practice management consequences of dental fear in a major US cities. J. Am. Dent. Assoc., 1988; 116: 641-7. 11. Majstorovic M. et al.: Factors predicting a child´s dental fear. Coll. Antropol., 2001; 25(2): 493-500. 12. Neverlien PO. Fear and dental apprehension among school-age children in a rural district. Nor. Tannlaegeforen Tid., 1989; 99(15): 574-8. 13. Skaret E. et al.: Dental anxiety and dental avoidance among 12 to 18 year olds in Norway. Eur J Oral Sci 1999,107:422-8. 14. De Yough A. et al.: Negative cognitions of dental phobics: reliability and validity of the dental cognitions questionnaire. Behav. Res. Ther., 1995; 33: 507-15. 15. Eli I. et al.: Prediction of success and failure of behavior modification as treatment for dental anxiety. Eur. J. Oral. Sci., 2004; 112(4): 311-5. 16. Kleinknecht R.A. et al.: Factor analysis of dental fear survey with cross-validation. J. Am. Dent. Assoc., 1984; 108(1): 59-61. 17.Eli I. et al.: Prediction of success and failure of behavior modification as treatment for dental anxiety. Eur. J. Oral. Sci., 2004; 112(4): 311-5. 18.Malinowski J., Sorniak-Tutak K.: Stany emocjonalne pacjentów związane z leczeniem stomatologicznym. Czas Stom., 1994; XLVII, 4:294-6.
