© Borgis - Nowa Stomatologia 1/2007, s. 8-12
*Ewa Iwanicka-Grzegorek, Joanna Kępa-Prokopienko, Elżbieta Pierzynowska
Świadomość zdrowotna rodziców dzieci w wieku przedszkolnym – badanie ankietowe
The health awareness of pre-school age children´ parents – questionnaire study
Zakład Stomatologii Zachowawczej Instytutu Stomatologii Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Elżbieta Jodkowska
W ostatnich latach w naszym kraju coraz więcej uwagi poświęca się problemowi występowania próchnicy uzębienia mlecznego. Próchnicą mogą być zaatakowane mleczne zęby dziecka już od momentu ich wyrżnięcia.
Uświadomienie tego faktu przez odpowiednie programy edukacyjno-prozdrowotne kierowane przede wszystkim do kobiet ciężarnych i matek małych dzieci może istotnie przyczynić się do obniżenia częstości występowania tej choroby, która w Polsce dotyczy ponad 80% dzieci w wieku przedszkolnym (1-3). Dowiedziono, że prawidłowo i systematycznie przeprowadzane zabiegi higieniczne zębów mlecznych oraz właściwe nawyki żywieniowe prowadzą do wyraźnego obniżenia występowania próchnicy (4).
Niestety, nadal próchnica uzębienia mlecznego w naszym kraju dotyczy bardzo wysokiego odsetka dzieci. Główna rolę w zapobieganiu próchnicy zębów u dzieci powinni pełnić rodzice, zatem świadomość zdrowotna rodziców i ich wiedza o sposobach pielęgnacji jamy ustnej ma decydujący wpływ na rozwój nawyków higienicznych, a co za tym idzie, późniejszy stan zdrowia jamy ustnej dziecka.
Celem pracy było zbadanie czy wiedza matek wychowujących dzieci w wieku przedszkolnym odnośnie stanu zdrowia jamy ustnej ich dzieci jest dostateczna oraz ocena nawyków higienicznych zarówno matek, jak i dzieci, a także podstawowej wiedzy o czynnikach rozwoju próchnicy.
MATERIAŁ I METODA
Badaniem ankietowym objęto 80 matek dzieci uczęszczających do jednego z przedszkoli w Warszawie w dzielnicy Kabaty. Zadano pytania o wykształcenie matek, liczbę wychowywanych dzieci oraz dotyczące wiedzy na temat stanu uzębienia i zdrowia ogólnego dzieci, wykonywanych zabiegów higienicznych, a także wiedzy na temat szkodliwości dla uzębienia takich czynników jak palenie tytoniu czy spożywanie pokarmów zawierających węglowodany, które wyraźnie zwiększają ryzyko choroby próchnicowej. Zapytano także czy, zdaniem respondentów ciąża i choroby ogólnoustrojowe wpływają na powstawanie i rozwój ubytków próchnicowych, co ilustruje wzór ankiety (ryc. 1). O wypełnienie ankiet poproszono matki, które jak się uważa, mają największy wpływ na kształtowanie się nawyków higieniczno-żywieniowych dziecka.
1. Moje dzieci są w wieku lat........
2. Jakie ma Pani wykształcenie?
– podstawowe
– niepełne średnie
– średnie
– wyższe
3. Jak często odwiedza Pani stomatologa:
– co 6 miesięcy
– raz w roku
– rzadziej niż co 2 lata
– tylko w przypadku bólu
4. Jakiej placówce miała miejsce ostatnia wizyta Pani lub Pani dziecka?
– rejonowa poradnia stomatologiczna
– szkolny gabinet stomatologiczny
– gabinet prywatny
– inny rodzaj placówki – jaki..................
5. Co Pani zdaniem powoduje ubytki próchnicowe w zębach? (można wskazać więcej niż jedną odpowiedź)
– ciąża
– dziedziczna skłonność
– choroby ogólnoustrojowe
– cukier
– bakterie
– cukier i bakterie
– są inne przyczyny
– nie wiem
6. W jaki sposób może Pani sama zapobiegać powstawaniu ubytków próchnicowych we własnym uzębieniu? (można wskazać więcej niż jedną odpowiedź)
– stosując płukanie jamy ustnej wodą
– stosując płukanki ziołowe
– szczotkując zęby
– nie można im zapobiec
– chodząc regularnie na badania kontrolne do stomatologa
– stosując pastę do zębów z fluorem
– ograniczając spożycie cukrów
– nie wiem
– w inny sposób
7. Jak często czyści Pani własne uzębienie lub posiadane protezy?
– dwa lub więcej razy dziennie
– raz dziennie
– zdarza mi się zapomnieć o czyszczeniu zębów
– rzadko lub wcale
8. Czy wie Pani do czego służy nitka dentystyczna?
– tak
– nie
9. Czy Pani osobiści używa nitkę dentystyczną?
– używam systematycznie
– dość nieregularnie
– nie używam
10. Które z wymienionych niżej czynników mogą być szkodliwe dla zębów? (proszę wskazać odpowiedź dla każdego z wymienionych czynników)
TAK/NIE/NIE WIEM
– mleko z cukrem
– mleko bez cukru
– surowe jarzyny
– cukier
– kawa bez cukru
– kawa z cukrem
– herbata bez cukru
– słodycze/cukierki
– słodzone napoje, takie jak
pepsi/coca-cola, seven-up, itp.
– palenie tytoniu
– jabłka
– pomarańcze
11. Które z poniższych stwierdzeń jest Pani zdaniem prawidłowe? (proszę wskazać odpowiedź dla każdego z wymienionych punktów)
TAK/NIE/NIE WIEM
– uzębienie dzieci jest szczególnie narażone na próchnicę
– u dzieci do 10 roku życia potrzebują pomocy osoby dorosłej przy oczyszczaniu zębów
– szczotkowanie zębów zapobiega próchnicy
– szczotkowanie zębów zapobiega krwawieniu z dziąseł
– częste spożywanie cukru powoduje próchnicę
– powinno się ograniczać spożycie przez dzieci słodyczy i słodzonych napoi
– związki fluoru chronią zęby przed próchnicą
– zjedzenie jabłka przed snem może zastąpić wieczorne mycie zębów
– pasty do zębów z zawartością np. fluoru, chlorheksydyny czy triclosanu nie obniżają zachorowalności na próchnicę
– fluorowanie wody pitnej czy produktów spożywczych takich jak sól, mąka zmniejsza zachorowalność na próchnicę
– u dzieci z uzębieniem mlecznym nie ma potrzeby leczenia próchnicy
12. Jak by Pani określiła ogólny stan zdrowia Pani dziecka?
– bardzo dobry
– dobry
– względnie dobry
– zły
– bardzo zły
– trudno określić
13. Jaki jest Pani zdaniem stan uzębienia Pani dziecka?
– bardzo dobry
– dobry
– względnie dobry
– zły
– bardzo zły
– trudno określić
14. Jak często Pani dziecko oczyszcza zęby używając do tego szczoteczki do zębów?
– sporadycznie lub nigdy
– częściej niż dwa razy w tygodniu
– raz dziennie
– dwa razy dziennie
– trzy razy dziennie lub częściej
15. Jeżeli dziecko czyści zęby co najmniej raz dziennie, to kiedy ma to miejsce?
– przed śniadaniem
– po śniadaniu
– po obiedzie
– po kolacji
– po posiłkach dodatkowych
– przy innych okazjach
16. Czy Pani dziecko używa pasty do zębów z fluorem?
– tak
– nie
– w ogóle nie używa pasty
17. Jeżeli Pani dziecko używa pasty z fluorem, to jest to:
– pasta przeznaczona dla danego wieku dziecka
– tej samej jednej pasty używa cała rodzina
18. Jak często pomaga Pani dziecku w oczyszczaniu zębów?
– codziennie
– co kilka dni
– czasami
– rzadko lub wcale
– trudno powiedzieć
19. Skąd dowiedziała się Pani o chorobach zębów (próchnicy) i sposobach pielęgnacji zębów?
– od dentysty
– od lekarza pediatry
– od lekarza rodzinnego
– od nauczyciela w szkole
– z książek
– z telewizji
– z radia
– z gazet
– z czasopism
– od krewnych/przyjaciół
– od matki
– od innych osób – proszę określić tę osobę........
Ryc. 1. Wzór ankiety.
WYNIKI
W badanej populacji 85% matek miało wykształcenie wyższe, 13,7% średnie i 1,3% – podstawowe.
Spośród ankietowanych matek 34 wychowują dwójkę dzieci (42,5%), 29 jedno dziecko (36,25%), a 17 matek ma pod swoją opieką trójkę lub więcej dzieci (21,25%).
Większość ankietowanych zgłasza się na wizyty kontrolne do stomatologa co 6 miesięcy (tab. 1). Ostatnia wizyta prawie wszystkich ankietowanych miała miejsce w prywatnym gabinecie stomatologicznym – odpowiedź taką zakreśliło 93,7% respondentów.
Tabela 1. Częstość wizyt u stomatologa.
| | Liczba | Odsetek |
| Co 6 miesięcy | 50 | 63,3 |
| Raz w roku | 23 | 29,1 |
| Rzadziej niż co 2 lata | 5 | 6,3 |
| Tylko w przypadku bólu | 1 | 1,3 |
| Brak danych | 1 | - |
Nawyki higieniczne matki i dziecka kształtowały się następująco:
– 94,9% matek czyści zęby 2 razy dziennie lub częściej,
– 79 osób spośród 80 ankietowanych wie do czego służy nitka dentystyczna, ale regularnie używa jej tylko 25,6%,
– 65% ankietowanych podaje, że dziecko myje zęby dwa razy dziennie (82,3%), przy czym ma to zwykle miejsce po śniadaniu i po kolacji (odpowiedź taką wybrało 37,5% ankietowanych); tylko dwie osoby podają, że dziecko szczotkuje zęby także po posiłkach dodatkowych,
– 46,6% respondentów pomaga dziecku w codziennym oczyszczaniu zębów, 13,9% co kilka dni, 29,1% czasami, a 11,4% wcale nie pomaga.
W opinii większości rodziców stan zdrowia jamy ustnej oraz ogólny stan zdrowia ich dziecka jest dobry lub bardzo dobry – odpowiedzi takie uzyskano od odpowiednio 81,25% i 87,5% respondentów, a względnie dobry lub zły w opinii odpowiednio 17,5% i 11,25% ankietowanych (ryc. 2 i 3).
Ryc. 2. Ogólny stan zdrowia dziecka w opinii ankietowanych.
Ryc. 3. Stan zdrowia jamy ustnej dziecka w opinii rodziców.
Prawie wszyscy ankietowani rodzice są świadomi roli, jaka pełni fluor w profilaktyce próchnicy – 96,2% podaje, że ich dziecko używa pasty do zębów zawierającej w swoim składzie związki fluoru (jedynie 0,8% respondentów nie zwróciło uwagi, czy pasta, której używa ich dziecko jest wzbogacona fluorem).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Iwanicka-Frankowska E. i wsp.: Ocena stany zdrowotnego uzębienia dzieci w wieku przedszkolnym w Warszawie. Nowa Stomatol, 2003, 3, 125-128. 2. Dybiżbańska E. i wps.: Występowanie próchnicy u 3 i 6-letnich dzieci w Polsce. Czas Stoma 2003, LVI, 8, 510-515. 3. Kruszyńska-Rosada M., Borysewicz-Lewicka M.: Kliniczna ocena zaawansowania próchnicy zębów mlecznych u dzieci w wieku przedszkolnym. Czas Stoma, 2000, LIII, 6, 345-351. 4. Silver D.H.: A comparison of 3-year-olds caries expirience in 1973, 1981 and 1989 in a Hestfordshire town, related to family behavior and social class. Br Dent J 1992, Mar 172(5), 191-197. 5. Wierzbicka M. et al.: Changing oral health status and oral health behaviors of schoolchildren in Poland. Community Dent Health 2003, 19, 243-250. 6. Wierzbicka M. i wsp.: Świadomość i zachowania zdrowotne matek małych dzieci w Polsce z początku nowego tysiąclecia. 7. Radliska J. i wsp.: Zachowania zdrowotne i stan zębów dzieci szkolnych. Przegląd Stomatol Wieku Rozwojowego, 1994, 6/7, 91-92. 8. Szatko F.: Świadomość zdrowotna, postawy i zachowania zdrowotne 12-13 letnich uczniów; II etap Międzynarodowych Badań Stomatologicznych. Przegląd Stomatol Wieku Rozwojowego, 1994, 6-7, 110-112. 9. Weyna E. i wsp.: Higiena jamy ustnej dzieci 7-14 letnich. Część 2: Stan higieny w zależności od okresu ostatniego szczotkowania, używanej szczoteczki oraz metody oczyszczania. Przegląd Stomatol wieku Rozwojowego, 1994, 5, 44-47. 10. Weyna E. i wsp.: Higiena jamy ustnej dzieci 7-14 letnich. Część 3: Stan higieny i przyzębia z uwzględnieniem dokładności oczyszczania zębów. Przegląd Stomatol Wieku Rozwojowego, 1994, 5, 48-51. 11. Radliska J. i wsp.: Zachowania zdrowotne i stan zębów dzieci szkolnych. Przegląd Stomatol Wieku Rozwojowego, 1994, 6/7, 91-92. 12. Fetkowska-Mielnik K. i wsp.: Analiza stanu świadomości w zakresie higieny jamy ustnej u 13-14 letnich dzieci ze zbiorczej szkoły gminnej województwa lubelskiego przeprowadzona w 1993 roku. Przegląd Stomatol Wieku Rozwojowego, 1994, 6/7, 26-27. 13. Radliska J. i wsp.: Zachowania zdrowotne, stan higieny i dziąseł dzieci szkolnych. Przegląd Stomatol Wieku Rozwojowego, 1994, 6/7, 93-94. 14. Blinkhorn A.S. et al.: Dental knowledge and attitudes of regularly attending mothers of high-risk, pre-school children. Int Dent J, 2001, Dec; 51(6): 435-8. 15. Chan S.C. et al.: Feeding and oral hygiene habits of preschool children in Hong Kong and their caregivers´ dental knowledge and attitudes. Int J Paediatr Dent, 2002, Sep;12(5): 322-31. 16. Williams N.J. et al.: The relationship between socio-demographic characteristic and dental knowlege and attitudes of parents with young children. Br. Dent. J., 2002, 193:11 Dec 7: 651-654.
