Od pierwszego zastosowania cewnika Swan-Ganza mija 30 lat. Coraz częściej słyszy się pod jego adresem krytyczne uwagi. Sceptycyzm związany z jego przydatnością wynika z wprowadzenia nowych, mniej inwazyjnych metod diagnostycznych. Mimo to w 1991 roku eksperci w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii autorytatywnie potwierdzili przydatność cewnika Swan-Ganza w praktyce klinicznej [2]. Wskazane jest jednak jego selektywne, a nie powszechne stosowanie.

W Klinice Kardiochirurgii Akademii Medycznej w Białymstoku u chorych z upośledzoną funkcją mięśnia sercowego i cechami nadciśnienia płucnego zakwalifikowanych do operacji z użyciem krążenia pozaustrojowego prowadzi się standardowe monitorowanie hemodynamiczne z użyciem cewnika Swan-Ganza.

63-letnia chora została przyjęta celem leczenia operacyjnego złożonej wady zastawki mitralnej. W EKG stwierdzono utrwalone migotanie przedsionków z częstością około 100/min. Badaniem echokardiograficznym potwierdzono istnienie złożonej wady mitralnej z przewagą niedomykalności oraz istotną hemodynamicznie niedomykalność zastawki trójdzielnej z ciśnieniem w tętnicy płucnej 53 mm Hg (7,05 kPa), powiększony lewy przedsionek, hipokinezę ściany przedniej lewej komory. Pacjentkę zakwalifikowano do operacji w trybie planowym. Po premedykacji doustnej midazolamem chorą wprowadzono do anestezji etomidatem, fentanylem, midazolamem i pankuronium. Po intubacji wprowadzono cewnik Swan-Ganza 7,5F (Ohmeda, USA) z dostępu przez żyłę szyjną wewnętrzną prawą, umieszczając go w tętnicy płucnej, na głębokości 52 cm. Znieczulenie kontynuowano stosując ciągły wlew fentanylu i midazolamu oraz frakcjonowane dawki pankuronium. Po przecięciu mostka w sposób typowy skaniulowano aortę. Drenaż żylny uzyskano przez bezpośrednią kaniulację żyły głównej górnej i żyły głównej dolnej przez prawy przedsionek. Do zatoki wieńcowej założono kaniulę do kardioplegii wstecznej. W krążeniu pozaustrojowym wymieniono zastawkę mitralną i wykonano plastykę zastawki trójdzielnej metodą De Vega. Krążenie pozaustrojowe zakończono po 88 minutach. Pracę serca wspomagano ciągłym wlewem dopaminy w dawce 10 mcg kg^-1min^-1, uzyskując stabilizację układu krążenia. Bezpośrednio po zakończeniu krążenia pozaustrojowego zaplanowano pomiar rzutu minutowego serca. W tym czasie zauważono ślad krwi w linii balonu klinującego cewnika Swan-Ganza. Na tej podstawie uznano, że cewnik uległ uszkodzeniu i podjęto próbę jego usunięcia. Okazało się, że nie jest możliwe ani wycofanie cewnika z koszulki ani przesunięcie go głębiej. Aby skontrolować położenie cewnika oraz poznać przyczynę jego uszkodzenia założono szew kapciuchowy na prawy przedsionek i przez naciętą ścianę wyjęto dystalny odcinek cewnika, znajdując na 31 centymetrze skośne, harpunowate nacięcie długości około 5-6 mm, które klinowało się na brzegu koszulki. Uszkodzony cewnik obcięto i usunięto, zastępując go nowym. Dalszy przebieg operacji i okresu pooperacyjnego był niepowikłany.

Uszkodzenie cewnika mogło nastąpić w czasie kaniulacji żyły głównej górnej, co wydaje się najbardziej prawdopodobne ze względu na miejsce uszkodzenia. Nacięcie cewnika powstało poprzez bezpośrednie dotknięcie skalpela w czasie przecinania ściany naczynia. Istnieje możliwość, że uszkodzenie powstało podczas kaniulacji żyły głównej dolnej przez prawy przedsionek lub zatoki wieńcowej. Jednym z możliwych rozwiązań zaistniałego powikłania było usunięcie cewnika wraz z koszulką. Obawiano się jednak obecności węzła na cewniku i rozerwania naczynia przy próbie usuwania całości. Wykonanie zdjęcia RTG klatki piersiowej w sali operacyjnej jest dość trudne w naszych warunkach, dlatego wybrano wersję natychmiastowej interwencji chirurgicznej. W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono doniesienia o podobnym powikłaniu związanym z monitorowaniem hemodynamicznym przy użyciu cewnika Swan-Ganza. Pojawiają się natomiast informacje o występowaniu powikłań zakrzepowych, krwawień z tętnicy płucnej, komorowych i nadkomorowych zaburzeniach rytmu, węzłach wewnątrz-sercowych oraz dodatnich posiewach bakteryjnych z końcówki cewnika [3,4]. Autorzy z własnego doświadczenia pamiętają przyszycie cewnika do ściany prawego przedsionka przy jego szyciu lub przy zakładaniu szwów na kaniule żylne. Powikłania te były rozpoznawane w oddziale pooperacyjnym w czasie próby usuwania cewnika, co zmuszało do powrotu na blok operacyjny i powtórnej operacji.