© Borgis - Nowa Stomatologia 4/2007, s. 125-129
*Aleksandra Fortuniak, Joanna Szczepańska, Beata Szydłowska-Walendowska
Wpływ szybkości wydzielania śliny spoczynkowej i stymulowanej na intensywność próchnicy u dzieci 6-letnich*
Influence of resting and stimulated flow rate of saliva on the caries experience in 6-years old children
Katedra i Zakład Stomatologii Wieku Rozwojowego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Kierownik Katedry: prof. dr hab. n. med. Magdalena Wochna-Sobańska
WSTĘP
Wskaźniki określające stan zdrowia zębów u dzieci w Polsce w 2005 roku nie osiągnęły poziomu zakładanego przez ekspertów WHO. Próchnica zębów mlecznych stanowi nadal poważny problem epidemiologiczny i kliniczny, więc realizacja celów zapisanych na rok 2015 wydaje się również wątpliwa. W wielu pracach badawczych opisywane są różnorodne czynniki mające wpływ na intensywność choroby próchnicowej, a jednym z nich jest prawidłowe wydzielanie śliny i odpowiedni poziom jej składników.
Według teorii Mossa (1), ślina jest tym dla szkliwa, czym krew dla komórek ciała, stwarza bowiem mikrośrodowisko warunkujące prawidłowy przebieg wielu reakcji biochemicznych. Ślinę zalicza się do tzw. „endogennych czynników” wpływających na przebieg procesów demineralizacyjnych i remineralizacyjnych twardych tkanek zębów. Pełni czynność pierwszej linii specyficznej obrony antybakteryjnej, wpływa modyfikująco na przebieg procesu próchnicowego dzięki zdolności do neutralizacji kwasów oraz dostarcza jony wapniowe, fosforanowe i fluorkowe niezbędne do remineralizacji zmian próchnicowych. Uważana jest za aktywny czynnik zapobiegający próchnicy. Dowodem na znaczenie śliny jest zwiększenie próchnicy na tych powierzchniach zębów, gdzie szybkość przepływu i jej ilość jest zmniejszona. Badania przeprowadzone wśród osób dorosłych potwierdziły, że obniżona szybkość wydzielania zwiększa podatność na próchnicę, urazy błony śluzowej i infekcje grzybicze. Brakuje jednak aktualnych publikacji dotyczących tego problemu wśród dzieci (1, 2, 3, 4).
CEL PRACY
Celem pracy była ocena zależności między intensywnością próchnicy a szybkością wydzielania śliny oraz nawykami higieniczno-żywieniowymi u dzieci 6-letnich.
MATERIAŁY I METODY
Badaniem objęto 70 zdrowych dzieci w wieku 6 lat z losowo wybranych łódzkich przedszkoli, po uzyskaniu zgody Kuratorium Oświaty, dyrekcji placówek i rodziców.
Z opiekunami dzieci przeprowadzono badania ankietowe dotyczące zabiegów higienicznych oraz nawyków żywieniowych. W ankiecie zawarto pytania o częstość spożywania słodyczy, ilość i rodzaj płynów przyjmowanych w ciągu dnia, o pojadanie po wieczornym myciu zębów, częstość i porę szczotkowania zębów oraz czy w tej czynności uczestniczą rodzice. Zapytano rodziców o sposób oddychania dziecka w nocy i w ciągu dnia (tor oddychania przez nos lub przez usta), co również zostało ocenione w części klinicznej.
Badanie stanu jamy ustnej wykonano w oświetleniu sztucznym z użyciem stomatologicznych narzędzi diagnostycznych. Zastosowano kryteria oceny próchnicy rekomendowane przez ŚOZ dla badań przesiewowych stanu zdrowia jamy ustnej. W kartach badania odnotowano obecność zębów z ubytkami próchnicowymi, wypełnionych i utraconych z powodu próchnicy. Na podstawie uzyskanych diagramów obliczono średnią liczbę i wskaźnik puw i PUW oraz frekwencję próchnicy. Oceniono stan błony śluzowej pod kątem występowania zmian patologicznych oraz stan higieny jamy ustnej opierając się na kryteriach wskaźnika OHI według Greena i Vermilliona. Płytkę bakteryjną oceniano na sześciu zębach indeksowych: 55(16), 51(11), 65(26), 75(36), 71(31), 85(46) – na dwóch powierzchniach. Biorąc za podstawę średnie wartości wskaźnika OHI = DI w odniesieniu do złogów miękkich określono higienę jako dobrą – przy wartościach od 0 do 1,0; niedostateczną – przy wartości 1,1 do 2,0; jako złą – przy wartości od 2,1 do 3,0.
Ślinę mieszaną niestymulowaną pobierano w godzinach przedpołudniowych, dwie godziny po spożyciu ostatniego posiłku płynnego lub stałego. Pacjenci siedzieli z pochyloną głową do przodu, a zgromadzoną ślinę w dnie jamy ustnej wypluwali do kalibrowanych probówek przez okres 5 min. Natomiast stymulowaną ślinę pobierano po uprzednim żuciu kostki parafinowej przez 4 minuty i pięciominutowym wypluwaniu do probówek.
Istotność statystyczną badanych zależności analizowano na podstawie testu t-Studenta, Manna-Whitney´a, Scheffego, Fishera, chi-kwadrat i rang Spearmana. Za znamienną statystycznie przyjęto zależność przy poziomie istotności p<0,05.
WYNIKI
Wyniki badań zestawiono w tabelach. Intensywność próchnicy zębów mlecznych była większa wśród dziewcząt (puw = 5,37) niż chłopców (puw = 4,72), natomiast w zębach stałych była wyższa u chłopców (PUW = 2,17) niż dziewcząt (PUW =1,80), różnice nie były istotne statystycznie (tab. 1). Frekwencja próchnicy w odniesieniu do zębow mlecznych wynosiła 95,7%, natomiast ubytki próchnicowe występujące tylko w uzębieniu stałym stwierdzono u 47,1% dzieci (tab. 2).
Tabela 1. Intensywność próchnicy w badanej populacji wyrażona wskaźnikiem puw i PUW.
| puw | n | średnia | mediana | min. | maks. | odch. Std | Poziom istotności |
| Dziewczynki | 35 | 5,37 | 5,00 | 1,00 | 10,0 | 2,568 | p>0,05
Z=1,153 |
| Chłopcy | 32 | 4,72 | 5,00 | 1,00 | 10,0 | 2,439 |
| razem | 67 | 5,06 | 5,00 | 1,00 | 10,0 | 2,510 |
| PUW | | | | | | | |
| Dziewczynki | 15 | 1,80 | 2,00 | 1,00 | 4,00 | 0,862 | p>0,05
Z=1,030 |
| Chłopcy | 18 | 2,17 | 2,00 | 1,00 | 4,00 | 1,043 |
| razem | 33 | 2,00 | 2,00 | 1,00 | 4,00 | 0,968 |
Tabela 2. Częstość występowania próchnicy w badanej populacji dzieci.
| | Chłopcy | Dziewczęta | Razem | Chłopcy vs Dziewczęta |
| nc | np | % | nc | np | % | nc | np | % | c2 | Poziom istotności |
| zęby mleczne | 34 | 32 | 94,1 | 36 | 35 | 97,2 | 70 | 67 | 95,7 | 0,003 | p>0,05 |
| zęby stałe | 34 | 18 | 52,9 | 36 | 15 | 41,7 | 70 | 33 | 47,1 | 0,892 | p>0,05 |
Z przeprowadzonych badań wynika, że u 25,7% badanych występowała dobra higiena jamy ustnej, u 54,3% niedostateczna, a u 20% zła. Analiza zależności między intensywnością próchnicy (puw + PUW) a higieną (OHI) przedstawiała się następująco: 1) w grupie z intensywnością próchnicy poniżej sześciu w największym odsetku (51,5%) dzieci miały dobrą higienę (p=0,0000); 2) w grupie, w której suma wskaźników puw i PUW była równa bądź większa od 6 u 67,6% dzieci zaobserwowano niedostateczną higienę (p=0,0181); 3), a u 27% badanych stwierdzono jednocześnie wysoką intensywność próchnicy i złą higienę jamy ustnej. Tylko u jednego pacjenta występował kamień nazębny (ryc. 1).
Ryc. 1. Odsetki dzieci z określonymi wartościami wskaźnika OHI a intensywność próchnicy (puw + PUW <6 i> 6).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Moss S.: Rola śliny w utrzymaniu zdrowia jamy ustnej. Stomatol Współ 1994; 2:154-158. 2. Karczmarek U.: Suchość jamy ustnej. Czas Stomatol., 2007; LX, 1: 20-31. 3. Proc P., Filipińska-Skąpska R.: Ocena stanu uzębienia oraz stomatologicznych potrzeb leczniczych dzieci łódzkich do lat 5. Nowa Stomatol., 2003; 4(26): 185-189. 4. Zalewska A.: Pojemność buforowa, pH i stężenie immunoglobuliny A w ślinie całkowitej i spoczynkowej osób młodych odpornych i podatnych na próchnicę. Czas Stomatol., 2000; LIX; 4: 221-226. 5. Małkiewicz K., i wsp.: Frekwencja i intensywność próchnicy u dzieci 6-i 12-letnich w województwie mazowieckim. Nowa Stomatol., 2006; 1: 11-14. 6. Ganowicz M., i wsp.: Występowanie próchnicy u dzieci w wieku 6 lat w Polsce w 2005 roku. Nowa Stomatol., 2007; 1: 3-7. 7. Rybarczyk E., i wsp.: Stan uzębienia dzieci 6-letnich w województwie łódzkim w roku 2005. Przegląd Epidemiol., 2007; 61: 593-599. 8. Dybiżbańska E., i wsp.: Występowanie próchnicy u 3-i 6-letnich dzieci w Polsce. Czas Stomatol., 2003; 56(8): 10-15. 9. Bruzda-Zwiech A., i wsp.: Wpływ nawyków higienicznych i żywieniowych na występowanie próchnicy u dzieci 5- i 6-letnich. Dent. Med. Probl., 2005; 42, 2: 267-272. 10. Rajabl D., i wsp.: Oral behaviour of schoolchildren and parents in Jordan. Int. J. Pediatr. Dent., 2002; 12: 168-176. 11. Stecken-Bliks C., Holm A.: Between-meal eating, toothbrushing frequency and dental caries in 4-year old children in north of Sweden. Int. J. Pediatr. Dent., 1995; 5: 67-72. 12. Etty E., i wsp.: Influence of oral hygiene on early enamel caries. Caries Res. 1994; 28: 132-136. 13. Radliska J., i wsp.: Zachowania zdrowotne i stan zębów dzieci szkolnych. Przegl. Stom. Wieku Rozw., 1994; 6/7: 91-92. 14. Dawes S.: Pshysiological factor affacting salivary flow rate, oral sugar clearance, and the sensation of dry mouth man. J. Dent. Res. Feb., 1987; 66 Spec. Iss.: 649-653. 15. Jańczuk Z.: O problemach diagnostycznych i leczniczych w stanach niedoborowych śliny. Lekarz w Polsce 1997; 7: 2-21. 16. Sreebny L.M.: Recognation and treatment of salivary induced conditions. Int. Dent. J., 1989; 39: 197-204. 17. Persson R.: Difference in salivary flow rates in eldery subjects using xerostomatic medications. Oral Surg., 1991; 72: 42-46. 18. Kobierska-Brzoza J., i wsp.: Stan jamy ustnej i wybrane składniki śliny u dzieci chorych na astmę oskrzelową. Dent. Med. Probl., 2004; 41, 4: 735-741. 19. Shannon I.L.: Hyperhydration and parotid flow in man. J. Dent. Res., 1967; 46(5): 1028-31. 20. Proc P., i wsp.: Próchnica uzębienia dzieci łódzkich do lat 5. Czynniki etiologiczne. Dent. Med. Probl., 2006; 43: 165-70. 21. Mattila M.L.: Caries in five-year-old children and associations with family-relared factors. J. Dent. Res., 2000; 79: 875-881. 22. Szczepańska J., i wsp.: Prognozowanie występowania próchnicy u dzieci w oparciu o wieloaspektową analizę czynników ryzyka. Nowa Stomatol., 2002; 7, 1: 3-7.
