© Borgis - Nowa Stomatologia 4/2007, s. 134-138
*Maria Wacińska-Drabińska1, Małgorzata Zadurska2, Hanna Zwierzchowska2
Wędzidełka wargi górnej – w aspekcie ortodoncji, periodontologii, protetyki i estetyki
Frenulum of the upper lip – in the aspects of orthodontics, periodontology, prosthodontics and aestethetics
1Zakład Stomatologii Dziecięcej Instytut Stomatologii Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik Zakładu: dr n. med. Aleksander Remiszewski
2Zakład Ortodoncji Instytut Stomatologii Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik Zakładu: dr n. med. Barbara Piekarczyk
Wędzidełko wargi górnej (frenulum labii superioris) jest to pionowy fałd błony śluzowej w kształcie trójkąta, biegnący w linii środkowej od wewnętrznej powierzchni wargi do zewnętrznej powierzchni wyrostka zębodołowego szczęki, przyczepiony do niej w odległości 4-6 mm powyżej brodawki międzyzębowej. Dzieli on górny przedsionek jamy ustnej na część prawą i lewą. Istnieje duża zmienność dotycząca kształtu, grubości oraz miejsca przyczepu wędzidełek (ryc. 1) Wyróżnia się następujące typy przyczepu wędzidełek: 1. śluzówkowy (pomiędzy sklepieniem przedsionka, a błoną śluzową ruchomą), 2. dziąsłowy (pomiędzy sklepieniem przedsionka, a błoną śluzową wyrostka zębodołowego), 3. brodawkowy (pomiędzy sklepieniem przedsionka, a brodawką międzyzębową), 4. penetrujący (pomiędzy sklepieniem przedsionka, a brodawką przysieczną). Za prawidłowy uważa się przyczep wędzidełka śluzówkowy i dziąsłowy (1, 2). Pod względem histologicznym wędzidełko zbudowane jest z tkanki łącznej włóknistej pokrytej nabłonkiem częściowo rogowaciejącym. W jej skład wchodzą głównie pęczki włókien kolagenowych, ponadto tkanka gruczołów ślinowych, tkanka tłuszczowa, włókna sprężyste tkanki łącznej włóknistej. Zdania autorów co do obecności włókien tkanki mięśniowej są podzielone (2, 3).
Ryc. 1. Wędzidełka wargi górnej o różnym kształcie i miejscu przyczepu.
W praktyce stomatologicznej spotyka się różnego rodzaju wady rozwojowe wędzidełek warg. Wśród nich najczęściej obserwuje się wrodzony przerost wędzidełka lub jego nieprawidłowy przyczep, rzadziej niedostateczne wykształcenie. Bardzo rzadko spotykaną anomalią jest całkowity brak wędzidełka wargi górnej (3). Wrodzony przerost charakteryzuje się nadmiernym zgrubieniem wędzidełka, które jest spowodowane rozrostem włókien tkanki łącznej. Często przerośnięte wędzidełko stanowi masywny fałd błony śluzowej, ma zwiększoną szerokość i kształt wachlarza. Patologiczny przyczep wędzidełka może sięgać brodawki międzyzębowej, łączyć się z nią, przenikać ją, sięgać szczytu wyrostka zębodołowego, a nawet penetrować brodawkę przysieczną (2, 3). W tych przypadkach na zdjęciu rentgenowskim widoczna jest szczelina między korzeniami przyśrodkowych siekaczy (jest to ślad zrostu kostnego między prawą, a lewą połową szczęki) (4) (ryc. 2). Klinicznie zazwyczaj stwierdza się wtedy diastemę pomiędzy przyśrodkowymi zębami siecznymi (tzw. diastema prawdziwa).
Ryc. 2. Diastema prawdziwa u 9-letniego chłopca z brodawkowym przyczepem wędzidełka wargi górnej – widoczny ślad zrostu kostnego między prawą a lewą połową szczęki, w który wnikają włókna wędzidełka.
Niskie położenie przyczepu wędzidełka wargi górnej obserwowane w uzębieniu mlecznym może samoistnie podwyższyć się po wymianie siekaczy. Często następuje wtedy także zamknięcie diastemy. Utrzymanie się niskiego przyczepu wędzidełka w uzębieniu mieszanym po wyrznięciu wszystkich siekaczy jest określane terminem przetrwałego wędzidełka wargi górnej.
Wady rozwojowe wędzidełek wargi górnej w postaci przerostów i nieprawidłowo zlokalizowanych przyczepów mogą stwarzać problemy ortodontyczne, periodontologiczne, logopedyczne, protetyczne oraz natury estetycznej.
Niski przyczep wędzidełka wargi górnej jest przyczyną diastemy prawdziwej w uzębieniu mlecznym lub stałym (1, 2, 3, 4, 5). Niskie i przerośnięte wędzidełka wargi górnej w uzębieniu mlecznym powinny być obserwowane. Szerokie, wachlarzowate wędzidełka czasami ulegają urazom i stanom zapalnym. Jest to spowodowane ich mechanicznym uszkadzaniem podczas pracy mięśni okrężnych ust oraz zaleganiem resztek pokarmowych w fałdach wędzidełka. Towarzysząca im próchnica na powierzchniach przyśrodkowych centralnych siekaczy może doprowadzić do przewlekłych stanów zapalnych i przerostów brodawek – międzyzębowej i przysiecznej (ryc. 3). W takich wyjątkowych, powikłanych przypadkach interwencja chirurgiczna jest już wskazana w uzębieniu mlecznym. W innych sytuacjach należy unikać wczesnych zabiegów (1, 6). Diastema o szerokości poniżej 2 mm na ogół zamyka się samoistnie po wyrznięciu stałych siekaczy i kłów. Szersza może być wskazaniem do chirurgicznej korekty wędzidełka wargi (6).
Ryc. 3. Niski przyczep wędzidełka wargi górnej w uzębieniu mlecznym jako przyczyna diastemy, próchnicy na powierzchniach przyśrodkowych siekaczy i przewlekłego zapalenia brodawki miedzyzębowej.
Problemy periodontologiczne związane są z powstawaniem zmian zanikowych w przyzębiu przyśrodkowych siekaczy, co objawia się recesją dziąseł. Klinicznym zwiastunem przyszłych zmian w przyzębiu jest objaw pociągania (pull syndrome) – przy pociąganiu wargi górnej do przodu i do góry obserwuje się anemizację błony śluzowej dziąsła przyczepionego i wolnego (ryc. 4). Objaw ten jest wskazaniem do profilaktycznego podcięcia wędzidełka w celu uniknięcia późniejszych powikłań periodontologicznych. Ponadto korekta przyczepu wędzidełka ułatwia utrzymanie prawidłowej higieny tej okolicy jamy ustnej (1, 2, 4, 7, 8).
Ryc. 4. Objaw pociągania (pull syndrome) – anemizacja błony śluzowej dziąsła przyczepionego.
Niski przyczep przerośniętego wędzidełka wargi górnej może powodować utrudnioną wymowę głosek przedniojęzykowych (1).
Nieprawidłowy przyczep i przerost wędzidełka wargi górnej często bywa przyczyną słabszego utrzymania górnej protezy, wskutek jej spychania. Zabieg chirurgiczny u takich pacjentów znacznie poprawia warunki pola protetycznego (9, 10, 11, 12).
Niskie, przerośnięte wędzidełko górnej wargi w powiązaniu z diastemą jest postrzegane przez pacjentów jako defekt estetyczny. Dotyczy to zwłaszcza osób z dziąsłowym typem uśmiechu (gummy smile, gingival smile), kiedy to podczas szerokiego uśmiechu widoczne jest więcej niż 2 mm dziąsła brzeżnego, z silnie uwypuklonym wędzidełkiem (ryc. 5).
Ryc. 5. Typ uśmiechu dziąsłowego (gummy smile) – defekt estetyczny.
Przerośnięte, o niskim przyczepie wędzidełka wargi górnej mogą więc być leczone chirurgicznie ze wskazań ortodontycznych, periodontologicznych, protetycznych i estetycznych.
Wskazaniem ortodontycznym do chirurgicznej korekty wędzidełek jest diastema prawdziwa między górnymi przyśrodkowymi siekaczami, o szerokości powyżej 2 mm, utrzymująca się po wyrznięciu wszystkich czterech stałych siekaczy. W dostępnym piśmiennictwie spotyka się różne opinie dotyczące czasu operacji wędzidełka. Część autorów poleca wykonanie zabiegu przed leczeniem ortodontycznym, inni w czasie jego trwania. Niektórzy uważają, że zabieg operacyjny powinien być wykonany dopiero po leczeniu ortodontycznym, aby formująca się blizna zapobiegała nawrotom diastemy. Interwencja chirurgiczna ze wskazań ortodontycznych jest istotna zwłaszcza w tych przypadkach, gdy włókna kolagenowe przerośniętego wędzidełka wnikają w międzyzębodołową szczelinę kostną widoczną w badaniu radiologicznym między przyśrodkowymi górnymi siekaczami (1, 2, 6, 13, 14). Często u pacjentów stwierdza się współistnienie ortodontycznych i periodontologicznych wskazań do operacji wędzidełka wargi górnej.
W chirurgii przerośniętego wędzidełka wargi górnej stosuje się zabiegi: frenulotomii (podcięcia – zabieg jest wykonywany głównie w przypadkach cienkiego wędzidełka), frenulectomii (wycięcia – metoda jest stosowana przy niskich i sprężystych wędzidełkach), frenuloplastyki (plastyka wędzidełka – wskazana przy szerokich, bogatych we włókna tkanki łącznej wędzidełkach). Frenulotomia, jako zabieg oszczędny, może być wykonywana u małych dzieci, natomiast frenuloplastyka przez niektórych autorów jest polecana dopiero po zakończeniu wzrostu wyrostka zębodołowego. W przypadkach niskich przyczepów wędzidełek wargi dolnej, przy niewystarczającej głębokości dna przedsionka operację wędzidełka łączy się często z plastyką przedsionka (5, 7, 8, 15, 16, 17, 18).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Smosarska H.: Choroby błony śluzowej jamy ustnej. PZWL, Warszawa 1975. 2. Ziemba Z.: Histomorfologiczne badania wędzidełka wargi górnej w odniesieniu do metod leczenia diastemy. Praca doktorska. Szczecin 2002. 3. Knychalska-Karwan.Z.: Wady wrodzone błony śluzowej jamy ustnej. W: Stomatologia zachowawcza wieku rozwojowego (red. Knychalska-Karwan Z.). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2002. 4. Rucińska-Grygiel B.: Wędzidełka warg. W: Zarys współczesnej ortodoncji (red. Karłowska I.). PZWL, Warszawa 2001. 5. Rump Z.: Choroby przyzębia u dzieci. W: Stomatologia wieku rozwojowego (red. Szpringer-Nodzak M. i Wochna-Sobańska M.). PZWL, Warszawa 2003. 6. Proffit W.R., et al.: Ortodoncja Współczesna. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2000. 7. Borszewska H., i wsp.: Chirurgiczne leczenie chorób przyzębia. W: Diagnostyka i terapia w chirurgii stomatologicznej (red. Krajnik J.). PZWL, Warszawa 1981. 8. Rydosz J.: Chirurgiczne leczenie parodontopatii. W: Chirurgia stomatologiczna (red. Bohdanowicz F.). PZWL, Warszawa 1977. 9. Majewski S., i wsp.: Możliwości korekty podłoża protetycznego przy użyciu lasera CO2. Prot. Stomat., 1996; XLVI, 6: 383-388. 10. Pogrel M.A.: The carbon dioxide laser in soft tissue preprosthetic surgery. J. Prosthet. Dent., 1989; 61, 2: 203-208. 11. Rytlowa W.: Chirurgiczne przygotowanie jamy ustnej do protezowania. W: Atlas zabiegów w chirurgii stomatologicznej (red. Kryst L.). PZWL, Warszawa 1991. 12. Wiśniewska G., i wsp.: Metoda zastosowania lasera CO2 do korekty podłoża protetycznego bezzębnej jamy ustnej. Czas. Stomat., 1997; L, 4: 286-290. 13. Doniec-Zawidzka I.: Współpraca z chirurgiem stomatologicznym.W: Zarys współczesnej ortodoncji (red. Karłowska I.). PZWL, Warszawa 2001. 14. Raczew Z., Mlosek K.: Zarys rentgenodiagnostyki stomatologicznej. PZWL, Warszawa 1976. 15. Knychalska-Karwan Z.: Choroby przyzębia u dzieci. W: Stomatologia zachowawcza wieku rozwojowego (red. Knychalska-Karwan Z.). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2002. 16. Leonard M.S.: The maxillary frenum and surgical treatment. Gen. Dent., 1998; 46, 6: 614-617. 17. Lurtz B., et al.: Is there a familial predisposition to tight labial maxillary frenula? Plast. Reconstr. Surg., 2000; 105, 1: 475-476. 18. Morselli P., et al.: Frenuloplasty by means of a triangular flap. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. Oral Radiol. Endod., 1999; 87, 2: 142-144. 19. Kay H., i wsp.: Laser CO2 w zabiegach frenektomii. Stom. Współcz., 1996; III, 2: 109-115.
