© Borgis - Nowa Stomatologia 1/2002, s. 3-7
Joanna Szczepańska
Prognozowanie występowania próchnicy u dzieci w oparciu o wieloaspektową analizę czynników ryzyka – część II
Prognosing of dental caries prevalence in children on the basis of multiple analysis of risk factors – part II
z Zakładu Stomatologii Dziecięcej Instytutu Stomatologii Akademii Medycznej w Łodzi
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Magdalena Wochna-Sobańska
Próchnica wczesnego dzieciństwa cechująca się występowaniem zmian próchnicowych w zębach u dzieci w wieku 1-1,5 roku pozostaje w ścisłym związku z etiologią tej choroby. Jednakże u małych dzieci istnieją dodatkowe czynniki ryzyka, związane z tą grupą wiekową. Obejmują one wczesną kolonizację przez bakterie Streptococcus mutans jamy ustnej, a częste karmienia i pojadanie stwarza środowisko sprzyjające wzrostowi i dominacji tych drobnoustrojów w płytce nazębnej (1, 2, 3, 4, 5).
Wiele badań potwierdziło, że źródłem infekcji bakteriami S. mutans jamy ustnej dziecka jest głównie matka, jako pierwotny opiekun niemowlęcia. Mogą one zasiedlać jamę ustną już u niemowląt w początkowym okresie wyrzynania się zębów. Najbardziej krytyczny czas dla kolonizacji przez S. mutans występujący między 19-31 miesiącem życia określany jest okienkiem infekcyjnym. Zakres okienka infekcyjnego dla S. mutans może się przesuwać w różnych okolicznościach zależnych od fluorkowania wody pitnej, wskaźników próchnicy u opiekunów, sposobu i jakości odżywiania niemowląt i małych dzieci (1, 6, 7, 8, 9, 10).
Wydaje się, że wielu autorów zbyt dużą wagę przypisuje temu pojedynczemu parametrowi, jakim jest obecność bakterii S. mutans, w ocenie podatności na próchnicę. Jednakże rozpatrywanie liczebności drobnoustrojów próchnicotwórczych w powiązaniu z innymi czynnikami ryzyka pozwala zweryfikować poziom wrażliwości i specyficzności tego testu w danej populacji (5, 11, 12).
Problem oceny ryzyka próchnicy wczesnej u dzieci interesuje wielu badaczy w różnych aspektach. Jedni kwalifikują dzieci do grupy ryzyka na podstawie wybranego elementu, inni natomiast przeprowadzają dokładną analizę poszczególnych czynników etiologicznych (2, 5, 10, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21).
Celem niniejszej pracy było podsumowanie analizy czynników ryzyka zachorowania na próchnicę na podstawie badań dzieci w wieku 12-48 miesięcy oraz kobiet ciężarnych i ich nowo narodzonych dzieci.
MATERIAŁ I METODA
Badaniami objęto 131 dzieci w wieku 1-4 lata, które uczęszczały do żłobków i przedszkoli, pochodziły z domu dziecka oraz zgłaszały się do Zakładu Stomatologii Dziecięcej IS AM w Łodzi. Badania ankietowe na podstawie specjalnie opracowanej karty dotyczyły danych środowiskowych, zwyczajów żywieniowych, wyrzynania zębów, przeprowadzanych zabiegów higienicznych i stosowanej dotychczas profilaktyki fluorkowej.
Badania kliniczne w oparciu o przygotowaną kartę obejmowały ocenę intensywności próchnicy oraz stopnia zaawansowania zmian próchnicowych w poszczególnych zębach na podstawie opracowanego przez siebie wskaźnika, który został opisany w I części pracy. Suma punktów poniżej 20 odpowiada I° zaawansowania próchnicy; 21-40 punktów II°; powyżej 41 punktów III°. Stan higieny jamy ustnej oceniano na podstawie dostosowanego do uzębienia mlecznego wskaźnika Green´a i Vermillion´a. U wszystkich dzieci przeprowadzono badanie mikrobiologiczne śliny, wykorzystując testy Dentocult SM i LB, które stanowiło uzupełnienie analizowanych dotychczas czynników przewidywania próchnicy.
Po szczegółowym przeanalizowaniu wszystkich objętych badaniem czynników ryzyka, których wyniki przedstawiono w I części pracy, podjęto próbę zestawienia ich, w celu kompleksowego określenia zagrożenia chorobą próchnicową małych dzieci (tab. 1). Każdej ocenianej pozycji została przyporządkowana odpowiednia skala ocen. Na podstawie średniej arytmetycznej i mediany punktacji czynników ryzyka, u dzieci bez próchnicy i z próchnicą, wyłoniono zakresy według których kwalifikowano dzieci do odpowiedniej grupy ryzyka.
Tabela 1. Analiza czynników ryzyka próchnicy u dzieci na podstawie badań ankietowych i klinicznych.
| Skale ocen | którym z kolei jest badane dziecko | kto opiekuje się dzieckiem | Czynniki środowiskowe i ogólnoustrojowe |
| wykształcenie | choroby i stosowane leki |
| matki | ojca | u matki w ciąży | u dziecka do pierwszego r.ż. |
0 - drugim
1 - pierwszym
2 - trzecim | 0 - opiekunka
1 - matka/ojciec
2 - babcia | 0 - wyższe
1 - średnie
2 - podstawowe | nie - 0
tak - 1 |
| Skale ocen | Zwyczaje żywieniowe |
| długość karmienia piersią | długość karmienia butelką | słodzenie pokarmów w butelce | pojadanie | zasypianie z butelką |
0-12 m
1-13-24 m
2-> 25 m | 0-12 m
1-13-24 m
2-> 25 m | 0 - nie
1 - tak | 0 - nie
1 - tak | 0 - nie
1 - tak |
| Skale ocen | Inne | Suma | puw | SZZP |
| terminy wyrzynania zębów | higiena jamy ustnej | profilaktyka fluorkowa | liczebności bakterii próchnicotwórczych (klasy) |
| SM | LB |
0 - o czasie
1 - przedwczesne | 0 - dobra
1 - zła | 0 - tak
1 - nie | 0-0
1-4
2-5 i 6 | 0-3 i <
1-4
2-5 i 6 |
Drugą grupę badanych stanowiło 60 kobiet ciężarnych w wieku 17-40 lat, które przebywały w Klinice Patologii Ciąży Akademii Medycznej w Łodzi w latach 1997-99. Stomatologiczne badania kliniczne wykonano w oparciu o komputerową kartę badania epidemiologicznego zgodnie z zaleceniami WHO. Oceniano intensywność próchnicy (PUW) oraz potrzeby w zakresie leczenia zachowawczego i protetycznego. Stan przyzębia oceniano za pomocą Wskaźnika Potrzeb Leczniczych Przyzębia (CPITN). Następnie wykonano u pacjentek badania bakteriologiczne śliny pod kątem liczebności drobnoustrojów próchnicotwórczych Streptococcus mutans i Lactobacillus sp. przy użyciu testów Dentocult SM i LB (Vivadent).
Ze wszystkimi pacjentkami przeprowadzano rozmowę uświadamiającą potrzebę dbałości o zdrowie jamy ustnej, gdyż nie leczona próchnica i zmiany patologiczne w przyzębiu mogą mieć wpływ na stan uzębienia przyszłego dziecka. Następnie udzielono instruktażu w zakresie higieny jamy ustnej, odżywiania i stosowania fluoru. Poinformowano także o konieczności złożenia pierwszej wizyty w gabinecie stomatologicznym między 12 a 16 miesiącem życia dziecka w celu oceny stanu jamy ustnej i objęcia go planową opieką profilaktyczną. Pacjentki otrzymały preparat Elmex żel, z zaleceniem szczotkowania nim uzębienia co 2 tygodnie.
Do Pracowni Profilaktycznej przy Zakładzie Stomatologii Dziecięcej IS AM zgłosiło się 41 matek, u których wykonano wcześniej badanie bakteriologiczne śliny, z dziećmi w wieku 12-18 miesięcy. Przeprowadzono badania stanu uzębienia matek i dzieci. Na podstawie wywiadu i testów mikrobiologicznych śliny dokonano analizy czynników ryzyka próchnicy u dzieci.
W analizie statystycznej wykorzystano c2-statystykę w teście niezależności chi-kwadrat, c2-statystykę w teście niezależności chi-kwadrat z poprawką Yates´a, Z-statystykę w teście Manna-Whitney´a, H-statystykę w teście Kruskala-Wallisa, współczynnik rang Spearmana przy poziomie istotności p <0,05.
WYNIKI BADAŃ
Wyniki badań dzieci objętych programem oceny ryzyka próchnicy
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Kreulen C.M., de Soet H.(J.)J.: Streptococcus mutans in children using nursing bottle. J. Dent. Child. 1997, 3-4:107-111. 2. Mattos-Graner R.O. et al.: Water-soluble glucan synthesis by Mutans Streptococcal strains correlates with caries incidence in 12– to 30-month-old children. J. Dent. Res. 2000, 79, 6:1371-1377. 3. Rodrigues C.S., Sheiham A.: Relationship between dietary guidelines, sugar intake and caries in primarry teeth in low income Brazilian 3-years-olds: a longitudinal study. Int. J. Paediatric Dent., 2000, 10:47-55. 4. Seow W.K.: Biological mechanisms of early childhood caries. Community Dent. and Oral Epidem., 1998, 26, Supp. 1, 8-27. 5. Twetman S. et al.: Use of the Strip mutans test in the assessment of caries risk in a grup of pre-school children. Int. J. Paediatric Dent., 1994, 4:245-250. 6. Alaluusua S. et al.: Oral colonization by more than one clonal type of Mutans Streptococcus in children with nursing-bottle dental caries. Archs. Oral Biol., 1996, 41, 2:167-173. 7. Gomez S.S., Weber A.A.: Effectiveness of a caries preventive program in pregnant women and new mothers on their offspring. Int. J. Paediatric Dent., 2001, 11, 2:117-122. 8. Horowitz H.S.: Research issues in early childhood caries. Community Dent. Oral Epidemiol. 1998, 26, Supp. 1, 67-81. 9. Li Y. et al.: The fidelity of Mutans Streptococcus transmission and caries status correlate with breast-feeding experiences among Chinese families. Caries Res., 2000, 34:123-132. 10. Yui C.K.Y., Wei S.H.Y.: Management of rampant caries in children. Quintesence Int., 1992, 23, 3:159-168. 11. Ansai T. et al.: Relationship between dental caries experience of a group of Japanese kindergarten children and the results of two caries activity tests conducted on their saliva and dental plaque. Int. J. Paediatric Dent. 1994, 4:13-17. 12. Drucker D.B. et al.: Saliva microflora and caries experience in 5-year-old children from two ethnic groups. Int. J. Paediatric Dent. 1995, 5:15-22. 13. Mielnik-Błaszczak M., Struska A.: Stan uzębienia mlecznego u dzieci lubelskich w wieku żłobkowym, a poziom świadomości prozdrowotnej u matek. IX Kongres Stomatologów Polskich, Warszawa, 1999. Materiały Zjazdowe, 177. 14. Mielnik-Błaszczak M. i wsp.: Status of decidous dentition in children from Lublin aged 1-4. Int. J. Paediatric Dent., 1999, 9, Supp. 1, 97. 15. Remiszewski A.: Znaczenie badań mikrobiologicznych w programach profilaktycznych próchnicy wczesnej u dzieci. Nowa Stomat., 1996, 1:11-14. 16. Szpringer-Nodzak M. i wsp.: Badania niektórych czynników etiologicznych w próchnicy wczesnej u dzieci. Czas Stomat., 1994, XLVII, 12:831-835. 17. Szpringer-Nodzak M. i wsp.: Problem zapobiegania próchnicy wczesnej u dzieci. Przegląd Stomatologii Wieku Rozwojowego, 1995, 2, 10:4-7. 18. Szpringer-Nodzak M.: Ocena ryzyka próchnicy wczesnej u dzieci. Nowa Stomat., 1996, 3-4, 2-4. 19. Szpringer-Nodzak M. Niepokojący stan uzębienia najmłodszej grupy dzieci. Nowa Stomat., 1997, 1-2:8-10. 20. Szpringer-Nodzak M.: Badanie czynników etiologicznych próchnicy wczesnej u dzieci z uzębieniem próchnicowym. Nowa Stomat., 1997, 3:3-8. 21. Wal-Moteka A. i wsp.: Problem prognozowania próchnicy wczesnej u dzieci – doniesienie wstępne. Nowa Stomat., 1999, 9, 1-2:7-10. 22. Mattos-Graner R.O. et al.: Association between caries prevalence and clinical, microbiological and dietary variables in 1,0 to 2,5-year-old brazilian children. Caries Res. 1998, 32:319-232. 23. Borysewicz-Lewicka M. i wsp.: Ocena wiadomości młodych matek o rozwoju uzębienia i profilaktyce próchnicy u małych dzieci. Stomatologia Współ. 1996, 1:27-30. 24. Sasahara H. et al.: Relationship between mothers´ gingival condition and caries experience of their 3-year-old children. Int. J. Paediatric Dent., 1998, 4:261-267.
