Rozwój technologii tworzyw sztucznych w ostatnim czterdziestoleciu spowodował pojawianie się coraz to nowych materiałów stomatologicznych. Do tej grupy należą elastomery silikonowe wykorzystywane także do budowy aparatów ortodontycznych. Wprowadzenie tego materiału spowodowało powstanie specjalnej dziedziny ortodoncji zwanej elastodoncją (ang. elastodontics) (1, 2, 3). Korzystne właściwości kliniczne silikonu sprawiają, że wykonywane są z niego także ochraniacze dla sportowców, obturatory, epitezy, szyny do indywidualnej profilaktyki fluorkowej i wewnątrzustne aparaty przeciwdziałające bezdechowi śródsennemu (1, 4, 5, 6, 7). Elastomer silikonowy jest stosowany w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, w Japonii oraz w Niemczech (3, 4, 5, 6, 7). W Niemczech aparaty ortodontyczne z elastomeru silikonowego są szeroko propagowane przez Hinza (1, 3, 4, 5, 6, 7). Mają według niego zastosowanie w leczeniu wielu wad uzębienia mlecznego, mieszanego, oraz stałego u dzieci i dorosłych. Aparaty te są o bardzo prostej konstrukcji i zasadzie działania, łatwe i bezpieczne w stosowaniu (3, 4, 5, 6, 7). Jednym z najprostszych aparatów tego rodzaju jest elasto-aligner, który można stosować w leczeniu wielu wad zgryzu takich jak zgryz przewieszony, zgryz otwarty. Może być wykorzystany w celu zamykania diastem i szpar międzyzębowych.

Przedmiot obserwacji stanowiło 30 pacjentów, w tym 20 kobiet i 10 mężczyzn, w wieku od 11 do 43 lat. W leczeniu stosowano aparat ortodontyczny elasto-aligner, wykonany metodą Hinza z masy silikonowej Synsil 50 lub 70. Na rycinie 1 przedstawiono ten aparat w jamie ustnej pacjentki. Dobór rodzaju masy uzależniony był od zaplanowanego przesunięcia zębów. Masę o większej elastyczności Synsil 50 stosowano gdy przesunięcia zębów były większe niż 2 mm. Przy mniejszych przesunięciach zębów zastosowano masę o mniejszej elastyczności Synsil 70. Odmienne wykonawstwo laboratoryjne tych aparatów zostało opisane w odrębnych artykułach: „Zastosowanie i technika wykonania set-up”. Mag. Stomat. 1999,6,28-30 oraz „Postępowanie kliniczno-laboratoryjne i ocena kosztów wykonawstwa aparatu ortodontycznego z elastomeru silikonowego”, który ukaże się na łamach Magazynu Stomatologicznego.

Higienę jamy ustnej oceniano za pomocą uproszczonego wskaźnika OHI wg Greena´a i Vermilliona. Skuteczność leczenia oceniano po dwuletnich obserwacjach. Wyniki przedstawiono na przykładzie trzech przypadków.

Pacjentka-1 J.K., lat 12, zgłosiła się do leczenia w 1996 roku. Na podstawie analizy rysów twarzy, badania wewnątrzustnego rozpoznano zgryz krzyżowy częściowy, boczny prawostronny. Przez okres 12 miesięcy pacjentka była leczona aparatem stałym z łukiem podniebiennym typu quad-helix. Pacjentka nie zgłaszała się na zalecane wizyty kontrolne w wyniku czego doszło do powstania zgryzu przewieszonego częściowego, obustronnego zębów 16, 15, 14 oraz tendencji do zgryzu przewieszonego w zakresie zębów 25, 26 (ryc. 2 a, b). Ponadto wystąpił stan zapalny dziąseł z ich przerostem w okolicy zębów 16, 15, 14, 13, 26. Zdjęto aparat stały a dalsze leczenie przeprowadzono aparatem silikonowym. Wykonano set-up całkowity i aparat silikonowy z materiału Synsil 70. Aparat był noszony od 10 do 12 godzin na dobę (wg relacji pacjenta). Kontrola już po 6 miesiącach wykazała prawidłowe zaguzkowanie zębów. Poprawie uległa higiena jamy ustnej i stan dziąseł. Pacjentka w okresie retencji nosiła ten sam aparat. W trakcie pierwszych dwóch tygodni noszenia aparatu silikonowego wystąpił ból zębów, podobnie jak podczas noszenia aparatu stałego. W tym okresie aparat wypadał z jamy ustnej podczas spoczynku nocnego. W późniejszym okresie dolegliwości te ustąpiły. Przez pierwszy miesiąc wystąpiło nadmierne ślinienie z jednoczesnym wysychaniem warg. Krwawienie z dziąseł, które było wynikiem stanu zapalnego dziąseł po leczeniu aparatem stałym, ustąpiło po 3 tygodniach od rozpoczęcia użytkowania aparatu. Po dwóch latach obserwacji i noszenia aparatu stwierdzono prawidłowe warunki zgryzowe (ryc. 3 a, b).