© Borgis - Nowa Stomatologia 3/2002, s. 140-142
Renata Stawicka-Wychowańska, Renata Górska
Udział onkogennych wirusów HPV w etiopatogenezie leukoplakii jamy ustnej – na podstawie piśmiennictwa
The role of HPV infection in etiopathogenesis of oral leukoplakia – based on the papers
z Zakładu Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia IS AM w Warszawie
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Renata Górska
Leukoplakia, według Światowej Organizacji Zdrowia, to każda biała plama lub tarczka na błonie śluzowej, której nie można usunąć przez pocieranie, ani zakwalifikować na podstawie badania histopatologicznego do jakiejkolwiek innej jednostki chorobowej.
Najczęściej procesem chorobowym zajęta jest błona śluzowa warg i policzków, kąciki ust, krawędzie języka oraz dno jamy ustnej. Leukoplakia może przybierać różne kształty i rozmiary, od małych i ograniczonych plam po rozległe i rozlane bez wyraźnej granicy. Zabarwienie może być różne: białe, szare, kremowe lub nawet biało-czerwone. Zmiany mogą być mniej miękkie i elastyczne od otaczającej je błony śluzowej (1, 2, 3).
Do głównych czynników etiologicznych leukoplakii należą: palenie tytoniu i alkohol, rzadziej przewlekłe urazy, reakcje elektrogalwaniczne pomiędzy różnymi metalami obecnymi w jamie ustnej i ostre pokarmy. U palaczy leukoplakia może wystąpić sześć razy częściej niż u osób niepalących i u większości z nich po zaprzestaniu palenia dochodzi do samoistnej remisji zmian. Obecnie podkreślana jest rola udziału onkogennych wirusów HPV typ 16,18 oraz HSV lub antygenów pochodzących z ich kapsydów w powstawaniu i ewentualnej transformacji nowotworowej leukoplakii (4, 5, 6, 7, 8, 9).
Częstość występowania leukoplakii wynosi średnio 0,2-0,5% w badanej populacji. Trzykrotnie częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet, zwykle między 40 i 60 rokiem życia. Leukoplakia ulega transformacji nowotworowej od 2 do 6% (1).
Wyróżniamy dwa typy leukoplakii (wg. Pindborga): homogenną bez cech dysplazji i niehomogenną. Klinicznie postać homogenna jest cienka i gładka, w obrazie histopatologicznym obserwujemy nadmierne rogowacenie i zgrubienie warstwy kolczystej, a ryzyko zezłośliwienia tej formy jest małe. Niehomogenna leukoplakia może klinicznie dawać obraz:
–leukoplakii grubej i popękanej, z nadmiernym rogowaceniem, zgrubieniem warstwy kolczystej i łagodną dysplazją (średnie ryzyko transformacji);
–leukoplakii brodawkowatej, ziarnistej, z nieregularnym rogowaceniem, obecnością sopli nabłonkowych (duże ryzyko transformacji);
–leukoplakii cętkowanej, erytroplakii, z nieregularnym i nadmiernym rogowaceniem, bulwiastymi soplami nabłonkowymi, obecnością limfocytów i dysplazją dużego stopnia. Jest to już carcinoma in situ, rak przedinwazyjny.
Według Pottera powstawanie raka jest ciągłym, rozciągniętym w czasie procesem polegającym na przejściu prawidłowej komórki w komórkę przedrakową i następnie rakową. Prawidłowe komórki organizmu pod wpływem mutacji spontanicznych lub mutagenów chemicznych czy fizycznych przechodzą w komórki przedrakowe, atypowe. Ten stan nie jest jeszcze zaliczany do stanów nowotworowych, komórki atypowe mogą również powstać w wyniku przewlekłych stanów zapalnych czy zwyrodnieniowych. Dalsze działanie kancerogenów i kokancerogenów powoduje przekształcanie tych komórek w komórki rakowe, w pewnym stopniu podatne na mechanizmy regulacyjne ustroju, a następnie w typowe komórki rakowe z mocno nasiloną autonomią rozmnażania i różnicowania.
Model kancerogenezy według Pottera, w przypadku zmian o charakterze leukoplakii, jest następujący. Błona śluzowa pod wpływem czynników genetycznych i zewnętrznych ulega przemianie w leukoplakię z cechami hiperplazji (zaburzenie kontroli rozrostu i różnicowania komórek), dalej pod wpływen kancerogenów pojawia się dysplazja małego, średniego i dużego stopnia (zaburzenie mechanizmu dojrzewania komórek). W wyniku dalszego działania kancerogenów powstaje aplazja ze stanem carcinoma in situ (9).
Jednym z przykładów mutacji i zmiany sekwencji nukleotydów w komórkach nowotworowych jest mutacja klonów genu p53. Taki gen wykryto w marginesach chirurgicznie pobieranych wycinków tkanek u chorych z rakiem jamy ustnej, gdzie obraz histopatologiczny był negatywny. Gen kodujący to białko znajduje się w chromosomie17p13.1. Składa się z 11 eksonów kodujących jądrową fosfoproteinę o masie 53 kDa i długości ok. 375 aminokwasów. Białko uczestniczy w regulacji cyklu komórkowego i różnicowaniu komórki, działa supresyjnie na nadmierną proliferację komórki i nowotworzenie. Hamuje wzrost i różnicowanie komórek przez blokowanie uszkodzonych komórek w fazie G1/S cyklu komórkowego, co umożliwia naprawę lub apoptozę uszkodzonych komórek. Komórki wykazujące ekspresję zmutowanego genu nie blokują fazy G1/S cyklu komórkowego i tracą zdolność regulowania wzrostu komórki. Dochodzi do nieograniczonego wzrostu komórki i transformacji nowotworowej komórki (9,10).
Mutacje takie zaobserwowano w nowotworach złośliwych jelita grubego, szyjki macicy, płuc, przełyku i prostaty (9).
Obecnie uważa się, że poza czynnikiem genetycznym i znanymi dotąd czynnikami zewnętrznymi, w dużym stopniu powstawanie zaawansowanych niehomogennych form leukoplakii i późniejsza transformacja nowotworowa uzależnione są od miejscowego zakażenia wirusami HPV, szczególnie typem onkogennym 16 i 18 (4, 5, 6, 7, 8, 11, 13, 14).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1.Górska R.: Materiały do ćwiczeń z zakresu chorób błony śluzowej. A.M. Warszawa, 2000. 2. Szafirowska A.i wsp.: Współczesne poglądy na etiopatogenezę, przebieg kliniczny i leczenie leukoplakii na podstawie piśmiennictwa. Mag.Stom.; 1995; 12; 39-42. 3. Górska R., Nowak M.: Tytoń jako czynnik ryzyka zmian patologicznych błony śluzowej jamy ustnej – leukoplakia. Czas. Stomat.; 1997; L; 4:261-264. 4. King G.N. et al.: Prevalence and risk factors assiociated with leukoplakia, hairy leukoplakia, erythematous candidias, and gingival hyperplasia in renal transplant patient. Oral Surg Oral Pathol Oral Radiol Endodod; 1994; 78; 6; 718-726. 5. Young S.K., Min K.W.: In situ DNA hybridization analysis of oral papillomas, leukoplakias, and carcinomas for human papillomavirus. Oral Surg Oral Pathol Oral Radiol Endodod; 1991; 71; 726-729. 6. Greer R.O. et al.: Detection of human papillomavirus-Genomic DNA in oral epithelial dysplasias, oral smokeless tobacco-associated leukoplakias, and epithelial malignancies. J.Oral.Maxillofac.Surg.; 1990; 48; 1201-1205. 7. Fettig A. et al.: Proliferative verrucos leukoplakia of the gingival. Oral Surg Oral Pathol Oral Radiol Endodod; 2000; 90; 723-730. 8. Zeuss M.S. et al.: In situ hybridization analysis of human papillomavirus in oral mucosal lesions. Oral Surg Oral Pathol Oral Radiol Endodod; 1991; 71; 714-720. 9. Kryst L.: Chirurgia głowy i szyi. Biblioteka chirurga i anestezjologa – 35. PZWL, Warszawa 1996. 10. Gopalakrishanan R. et al.: Mutated and wild-type p53 expression and integration in proliferative verrucous leukoplakia and oral suamous cell carcinoma.Oral Surg Oral Pathol Oral Radiol Endodod 1997; 83; 471-477. 11. Ciechowicz K. i wsp.: Analiza histopatologiczna i PCR błony śluzowej jamy ustnej u pacjentów po przeszczepieniu nerki allogenicznej z aktywnym zakażeniem Ludzkim Wirusem Brodawczaka (HPV). Nowa Stomatologia; 2002, 19; 37-40. 12. Kannan R. et al.: Transforming Growth factor-alfa overexpresion in proliferative verrucous leukoplakia and oral squamous cell carcinoma. Oral Surg Oral Pathol Oral Radiol Endodod; 1996; 82; 69-74. 13. Fornatora M. et al.: Humanpapillomavirus-associated oral epithelial dysplazja (Koliocytic dysplasia). Oral Surg Oral Pathol Oral Radiol Endodod; 1996; 82; 47-56. 14. Miller C.S., White D.K.: Human papillomavirus expression in oral mucosa, premalignant conditions, and sqamous cell carcinoma. A retrospective revive of the literature. Oral Surg Oral Pathol Oral Radiol Endodod; 1996; 82; 57-68. 15. Hogewind W.F.C. et al.: Oral leukoplakia, with emphasis on malignant transformation. A follow-up study of 46 patients. J.Cranio-Max.-Fac.Surg. 1989;17;128-133. 16. Zakrzewska J.M. et al.: Proliferative verrucouc leukoplakia. A raport of ten cases.; 1996;82;396-401. 17. Aragues M. et al.: Hairy leukoplakia-a clinical, histipathological and ultrastructural study in 33 patients. Clin. and Experiment. Dermatol.; 1990; 15; 335-339. 18. Scully C.: Papillomaviruses.Their possible role in oral disease. Oral Surg Oral Pathol Oral Radiol Endodod; 1985; 60; 166-174.
