© Borgis - Nowa Stomatologia 4/2002, s. 204-206
Anna Maria Wasilewska, Sylwia Małgorzata Słotwińska
Patogenny wpływ stresu na narząd żucia
Pathogenic influence of stress on the masticatory system
z Zakładu Stomatologii Zachowawczej Instytutu Stomatologii Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Maria Wierzbicka
W codziennym życiu człowieka bardzo często pojawiają się sytuacje, które prowadzą do dużych napięć emocjonalnych, strachu i lęku. Emocjom o znacznym nasileniu towarzyszą zwykle takie objawy jak: rozszerzenie źrenic, przyspieszenie tętna, podwyższenie poziomu adrenaliny i cukru w surowicy krwi obwodowej oraz zaburzenia funkcji przewodu pokarmowego i zmiany napięcia nerwowego mięśni. Długotrwałe napięcia emocjonalne, wynikające z zagrożeń i tempa życia oraz zwiększonych wymagań i niejednokrotnie, zbyt wysokich oczekiwań ze strony środowiska, prowadzą do powstania stresu (1). Anthony J. McMichael pisze, że połączenie szczególnej sytuacji i jednostki ludzkiej, charakteryzującej się określoną osobowością, określonym sposobem postępowania i znajdującej się w określonym położeniu, narusza równowagę, w wyniku czego, pojawia się stres (2, 3, 4, 5). Stresem określa się reakcję mobilizacyjną organizmu na zróżnicowane wymagania i ograniczone możliwości jednostki. O poziomie stresogenności decydują dwa elementy: wymagania i ograniczenia. Reakcje i zachowania w różnych sytuacjach są sprawą indywidualną i subiektywną, podobnie, jak poziom emocji. Emocjonalność nie przekraczająca pewnego progu, jest cechą normalną, zapewniającą adekwatne zachowanie w konkretnej sytuacji. Próg pobudliwości na bodźce zewnętrzne uzależniony jest w dużym stopniu od cech osobowości (6, 7). Sposób przeżywania napięć, wzorzec zachowań emocjonalnych oraz czynniki sytuacyjne, mają wpływ na próg pobudliwości. Eysenck do cech osobniczych zdeterminowanych przez układ nerwowy i środowisko, zalicza neurotyzm, ekstrawersję i introwersję. U introwertyków występuje wyższy poziom pobudzenia nerwowego niż u ekstrawertyków. U neurotyków natomiast, obserwuje się znaczne obniżenie tolerancji na działanie stresu. Z codziennych obserwacji wiadomo, że niektórzy ludzie wyjątkowo łatwo dają sobie radę ze stresem, inni natomiast wymagają okresu przystosowania. Jeszcze inni z kolei, zupełnie nie radzą sobie ze stresem i wymagają pomocy specjalistycznej, np. psychoterapeuty (8, 9, 10).
Stres trwający przez dłuższy czas, wywołuje w organizmie zmiany biologiczne określane jako „ogólny zespół adaptacyjny Sayly´ego” (11). Wyróżniamy 3 fazy odpowiedzi organizmu na stres: alarmową, odpowiedzi i wyczerpania. Na początku działania stresu w fazie alarmu następuje zwiększone wydzielanie adrenaliny. Gdy stres trwa nadal dochodzi do fazy odpowiedzi, w przebiegu której ważną rolę pełnią kortykosteroidy. W fazie trzeciej – wyczerpania, organizm traci odporność i staje się podatny na różne choroby z powodu zaburzenia funkcji układu immunologicznego (11). Stres, poprzez wzmożone napięcie nerwowo-mięśniowe, wpływa uszkadzająco na różne elementy narządu żucia. Badania z zakresu neurofizjologii i badania funkcji układu limbicznego umożliwiły wyjaśnienie roli stanów emocjonalnych i stresu w powstawaniu parafunkcji prowadzących w konsekwencji do uszkodzenia narządu żucia. Układ limbiczny ma zasadnicze znaczenie dla czynności wegetatywnych, a także bezpośredni wpływ na włókna wrzecion mięśniowych, a więc i na napięcie mięśni żucia (12). Nadmiernie obciążony silnym bodźcem stresogennym, centralny układ nerwowy usiłuje odreagować tłumioną agresję, wykonując niecelową czynność ruchową, zwaną parafunkcją. Tego typu reakcje są uwalnianiem się organizmu od nadmiernego napięcia. Ich występowanie ma swoje uwarunkowanie filogenetyczne. U praprzodków człowieka najsilniejszym narządem obrony i agresji był właśnie narząd żucia. Niekiedy u małych dzieci pojawia się pierwotny odruch wykorzystujący narząd żucia jako narząd agresji – gryzienie ze złości (12).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Everly G.S.I., Rosenfeld R.: Stres. Przyczyny, terapia i autoterapia. PWN, Warszawa 1992. 2. Rugh J.D.: Psychological factors in the etiology of masticatory pain and dysfunction. The President´s Conference on the Examination, Diagnosis and Management of Temporomandibular Disorders. Amer. Dent. Ass., 1982, 85:1-4. 3. Vanderas A.P.: Synergistic effect of maloocclusion and oral parafunctions on craninomendibular dysfunction in children with and without unpleasant life events. J. Oral. Rehabil., 1996, 23:61-65. 4. Vanderas A.P. et al.: Emotional stress and craniomandibular dysfunction in children. Cranio, 2001, 19, 2:123-129. 5. Cooper C.L., Payne R.: Stres w pracy. PWN, Warszawa 1987. 6. Koralewski M. i wsp.: Wybrane cechy psychofizyczne a zmiany w układzie stomatognatycznym u studentów Akademii Wychowania Fizycznego i Akademii Medycznej. Prot. Stom., 2001, LI, 3:153-157. 7. Sawkiewicz Z.: Rola czynników stresowych w miejscu pracy w powstawaniu czynnościowych zaburzeń narządu żucia. Praca doktorska. AM im. K. Marcinkowskiego, Instytut Stomatologii w Poznaniu, 2000. 8. Eysenck S.B.G., Eysenck H.J.: A revise the version of the psychophysicism scale. Personality and individual differences. London 1985, 6. 9. Eysenck H.J.: The structure of human personality. Methuen and Company. London 1970. 10. Maślanka T. i wsp.: Występowanie zaburzeń czynnościowych narządu żucia u neurotyków. Prot. Stom., 1988, XXXVIII, 5:221. 11. Ajjan D.L.: Stres, lęk, depresja. Amber, Warszawa 1996. 12. Maślanka T.: Etiopatogeneza bruksizmu. Wrocławska Stomatologia, 1972, II, 263-269. 13. Wierzbicka-Ferszt A., Split W.: Występowanie parafunkcji u młodzieży szkolnej. Mag. Stomat., 2002, 125, 2:52-57. 14. Hamada T. et al.: Effect of occlusal splints on the EMG activity of the masseter and temporal muscles in bruxism with clinical symptoms. J. Oral Rehabil., 1982, 9, 119. 15. Maślanka T., Daduń-Sęk A.: Patologiczne starcie zębów jako następstwo bruksizmu. Prot. Stom., 1970, 20, 6:373-378. 16. Cisek R. i wsp.: Parafunkcje narządu żucia u studentów wrocławskich uczelni – próba ilościowego oznaczenia stopnia utraty tkanek twardych zębów. Rocz. PAM, 1998, 44, supl. 46:149-152. 17. Panek H.: Nasilenie bruksizmu wg własnego wskaźnika u pacjentów z pełnym uzębieniem naturalnym. Prot. Stom., 2002, 52, 1:3-8. 18. Tejchman H., Majdańska Z.: Wpływ czynnika psychogennego na dolegliwości w układzie stomatognatycznym – wybrane przypadki. Prot. Stom., 2000, 50, 5:277-282. 19. Rusiniak-Kubik K. i wsp.: Występowanie zaburzeń czynnościowych narządu żucia – parafunkcji i dysfunkcji wśród studentów stomatologii. Prot. Stom., 1999, XLVIX, 5:263-270. 20. Pierce C.J. et al.: Stress, anticipatory stress and psychologic measures related to sleep bruxism. J. Orofac. Pain., 1995, 9:51-56. 21. Wigdorowicz-Makowerowa N.: Wyniki leczenia i rokowanie w mioartropatiach skroniowo-żuchwowych. Czas. Stomat., 1982, XXXV, 12:853-856. 22. Wierzbicka-Ferszt A.: Parafunkcje i ich wpływ na narząd żucia. Czas. Stomat. 2000, LIII, 9:564-571. 23. Grabowski A.: Czynniki neurogenne współistniejące z bruksizmem. Prot. Stom., 1968, 18:23-26. 24. Vanderas A.P. et al.: Urinary Catecholamine Levels and Gingivitis in Children. J. Periodontol., 1998, 69:554-560. 25. Axtelius B. et al.: Therapy-resistant periodontitis. Psychosocial characteristics. J. Clin. Periodontol., 1998, 25:482-491.
