© Borgis - Nowa Stomatologia 4/2003, s. 195-198
Anna Kwiatkowska1, Izabela Strużycka2, Agnieszka Mielczarek3
Współczesne metody wybielania zębów z żywą miazgą – przegląd piśmiennictwa
Contemporary vital tooth whitening methods – a review
z Zakładu Stomatologii Zachowawczej Instytutu Stomatologii Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Maria Wierzbicka
1 lek. stom. Anna Kwiatkowska, wykładowca w Zakładzie Stomatologii Zachowawczej ISAM w Warszawie
2 dr n. med. Izabela Strużycka, adiunkt w Zakładzie Stomatologii Zachowawczej ISAM w Warszawie
3 dr n. med. Agnieszka Mielczarek, adiunkt w Zakładzie Stomatologii Zachowawczej ISAM w Warszawie
Od lat prowadzone są badania naukowe w dziedzinie estetycznej stomatologii zachowawczej poszukujące nowych bezpiecznych dla struktury tkanek zęba metod wybielania żywych zębów możliwych do zastosowania w całej populacji, ażeby zaspokoić potrzeby estetyczne pacjentów (1).
Naturalny kolor zębów jest wynikiem rozproszonego odbicia wewnętrznego koloru zębiny przeświecającego przez przezierną zewnętrzną warstwę szkliwa (2, 3, 4, 5). Jest on cechą osobniczą, bardzo zróżnicowaną i waha się od bieli, poprzez odcienie szaroniebieskie do żółtawokremowych (6). Zmiana koloru zębów jest wynikiem pojawiających się na powierzchni lub wewnątrz tkanek zęba barwników. Według teorii Witta (1876) zdolność substancji organicznych do selektywnej absorpcji światła widzialnego jest związana z obecnością w cząsteczkach grup atomów nazwanych chromoforami. Najbardziej popularne są grupy zawierające wiązania podwójne. Związki, które w swej strukturze posiadają kilka grup chromoforowych to chromogeny (7, 8). Na ostateczny kolor przebarwionych zębów wpływ ma kombinacja chromogenów/barwników/oraz właściwy dla danego pacjenta kolor zębów. Przebarwienia mogą obejmować pojedyncze zęby, a nawet całe uzębienie.
Ogólnie przebarwienia zębów dzielimy na: wewnętrzne i zewnętrzne – w zależności od umiejscowienia chromogenów, wg Pindborga (9). Przebarwienia wewnętrzne występują wtedy, gdy naturalny odcień zębów jest zmieniony poprzez obecność wewnątrz tkanek zęba mocno zabarwionych obszarów. Ten typ przebarwień jest wynikiem zmian strukturalnych tkanek twardych zęba (ich składu chemicznego lub grubości) i powstaje w okresie tworzenia się zawiązków zębów lub po ich wyrznięciu się i całkowitym uformowaniu (9). Istnieje wiele chorób metabolicznych i czynników systemowych mających wpływ na powstawanie przebarwień.
Specyficzne żółte, brązowe i szare przebarwienia zębów są związane z niepożądanym efektem ubocznym przyjmowania antybiotyków z grupy tetracyklin przez kobiety ciężarne i dzieci (10). Zęby są podatne na powstawanie tych przebarwień już od drugiego trymestru ciąży. Przypuszcza się, że tetracykliny są wbudowywane w strukturę tkanek zęba w czasie procesu uwapniania i łączą się w trwałe kompleksy chemiczne z jonami wapnia. Ostateczne zabarwienie zęba jest wynikiem reakcji fotochemicznej związanej z oddziaływaniem światła słonecznego, która następuje już po wyrznięciu się zębów. Nawet ukształtowane zęby mogą być narażone na podobne skutki np. w trakcie kuracji przeciwtrądzikowej z zastosowaniem antybiotyku Minocykliny. Ten rodzaj przebarwień zaobserwowano u 17-letnich pacjentów. W tym przypadku kompleksy wapniowo-minocyklinowe gromadziły się w zębinie wtórnej jak i poprzez wchłanianie ze śliny (10, 11). Podobny mechanizm powstawania przebarwień występuje po urazach zębów, w chorobach miazgi zębów oraz chorobach ogólnoustrojowych o podłożu hematologicznym (talasemia, fenyloketonuria, anemia). Proces ten dotyczy również zębów całkowicie uformowanych i jest związany z degradacją produktów rozpadu krwi i gromadzenia się ich w zębinie (8).
Na obszarach endemicznych występują często przebarwienia związane z nadmierną podażą fluoru (powyżej 1 ppm w wodzie pitnej) w okresie formowania się zawiązków zębów. Fluoroza charakteryzuje się występowaniem kredowobiałych plam na powierzchni zęba, które w cięższych przypadkach mogą przechodzić w brązowe, a nawet w ciemnoszare pasma biegnące w poprzek korony zęba (11, 12).
Do grupy przebarwień wewnętrznych należą również zmiany koloru zębów związane z wiekiem pacjenta. Młode zęby wyróżnia mlecznobiałe zabarwienie, które jest wynikiem stosunkowo grubej warstwy przeziernego szkliwa. Modyfikuje ono zabarwienie ciemniejszej z natury zębiny. W miarę upływu lat zęby stają się ciemniejsze i bardziej żółte. Potwierdzają to badania kliniczne Odioso (13) i Goodkind (14). Etiologię tego zjawiska można przypisać wewnątrzkanalikowemu formowaniu się zębiny, cofaniu się wypustek odontoblastów w kanalikach zębinowych i erozji szkliwa (12,15, 16, 17).
Przebarwienia zewnętrzne są wynikiem adsorbcji i wbudowywania chromogenów w strukturę osłonki nabytej pokrywającej ząb i przyczyniają się głównie do miejscowego przebarwienia osłonki, a w mniejszym stopniu do ogólnego koloru zęba (7, 8, 18). Tak powstałe przebarwienia mogą zabarwić całą powierzchnię zęba, ale częściej powstają w miejscach gdzie utrzymanie higieny jest utrudnione: na powierzchniach międzyzębowych i wzdłuż linii dziąseł (18). Chromogeny odpowiedzialne za zewnętrzne przebarwienia pochodzą głównie z naturalnych procesów przebiegających w jamie ustnej (tzw. reakcja brązowienia lub Maillarda zachodząca między aminokwasami a cukrami) oraz z adsorpcji składników chemicznych produktów spożywczych takich jak np. kawa, herbata, ciemne gazowane napoje (Coca-cola) i czerwone wino, a także z produktów powstających w wyniku palenia tytoniu (7, 8, 18, 19, 20). Kolor przebarwień zewnętrznych jest zbliżony do koloru spożywanych napojów (kawa, herbata) lub też zmienia się z upływem czasu. Początkowo żółtawe przebarwienia w rejonach ścian stycznych i brzegów dziąseł z czasem stają się brązowe. Przebarwienia te mają pochodzenie bakteryjne, a ich coraz ciemniejszy kolor jest konsekwencją zmian denaturacyjnych białek, jakie zachodzą pod wpływem kwasów wytwarzanych przez bakterie (18, 19).
Wśród leków powodujących przebarwienia zewnętrzne wymienia się najczęściej chlorheksydynę. Substancja ta jest głównym składnikiem płukanek jamy ustnej powszechnie stosowanych w leczeniu zapalenia dziąseł i przyzębia oraz w stanach zapalnych gardła. Analiza chemiczna przebarwień chlorheksydynowych wykazała obecność związków furfuraldehydów. Są to produkty reakcji zachodzących pomiędzy cukrami i aminokwasami (18, 19).
Metody usuwania przebarwień zębów. Niewątpliwy wpływ na wybór metody usuwania przebarwień ma mechanizm ich powstawania (12). Na podstawie dostępnej wiedzy wiadomo, że przebarwienia zewnętrzne, występujące na powierzchni zęba, można łatwo usunąć w czasie codziennych zabiegów higienicznych. W trudniejszych przypadkach wymagają one profesjonalnego oczyszczenia w gabinecie stomatologicznym przy użyciu specjalnych urządzeń i past polerujących. Przeprowadzenie zabiegów wybielania u tych pacjentów w zasadzie nie jest konieczne, z wyjątkiem trudnych do usunięcia przebarwień chlorheksydynowych. Przebarwienia wewnętrzne są znacznie trudniejsze do usunięcia. W tych przypadkach niezbędne jest stosowanie preparatów wybielających.
Wybielanie zębów nie jest nową metodą. Przebarwione zęby dentyści wybielają od co najmniej 100 lat (17). Nadtlenek wodoru stosowany jest w stomatologii od ponad 70-ciu lat, jako samodzielny związek lub w połączeniu z innymi solami np. nadtlenek karbamidu, nadboran sodu (21). Wybielanie stanowi proces chemiczny, w którym podstawową zasadą jest stopniowe utlenianie barwników, aż do uzyskania związków chemicznych całkowicie bezbarwnych (11). Gradient stężenia nadtlenku na powierzchni zęba i w miejscu przebarwienia na poziomie zębiny (brak nadtlenku) wywołuje takie stężenie czynnika aktywnego, które pozwala przetransportować nadtlenek do miejsca przebarwienia. Dokładny mechanizm przeniesienia nadtlenku nie jest znany i być może odpowiedzialne za to są przerwy w pryzmacie szkliwnym, działanie konwekcyjne lub klasyczna dyfuzja cząsteczek oparta na losowym doborze toru poruszania się cząsteczek (22). W momencie dotarcia nadtlenku do miejsca przebarwienia, następuje utlenianie go powodując zanik koloru. Zakres i stopień utleniania może być kontrolowany przez określenie odpowiednich parametrów wybielania – rodzaj związku wybielającego, stężenie, czas wybielania. Dobór odpowiednich parametrów wybielania związany jest z rodzajem przebarwień oraz z oczekiwaniami pacjenta.
Metody wybielania zębów z żywą miazgą. Współcześnie istnieją 3 główne metody wybielania zębów z żywą miazgą, w których wykorzystuje się różne stężenia nadtlenku wodoru, różny jest też czas i miejsce przeprowadzania zabiegu.
I. WYBIELANIE W GABINECIE STOMATOLOGICZNYM
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Li Y.: Peroxide-conteining tooth whiteners: an update on safety. Compend Contin Educ Dent 2000, 21(suppl 28):S4-S9. 2. Janicki M., Morawski D.:Trójwymiarowa natura koloru oraz czynniki wpływające na jego dobór. Stomat Współczesna 2001, Suplement 1, 8-12. 3. O´Brien W.J.: Double laser effect and other optical phenomena related to aesthetic. Dent. Clin. North Am.1985, 29:667-672. 4. O´Brien W.J. et al.: Color difference coefficient of bodyopaque double layers. Intl. J. Prosthod.1994, 7:56-61. 5. Sproul R.C.: Colour matching in dentistry.The three dimensional nature of colour. J. Prosthet Dent. 1973, 29:416-23. 6. Gibb R.D. et al.: Demographic variables and tooth color: Evidence from twelve randomized clinical trials (abs). J. Dent. Res. 2001, 80:151. 7. Nathoo S.A., Gafar A.: Studies on dental stains induced by antibacterial agents and rational approaches for bleaching dental stains. Adv. Dent. Res. 1995, 9:462-470. 8. Nathoo S.A.:The chemistry and mechanisms of extrinsic and intrinsic discoloration. JADA 1997, 128:6S-10S. 9. Pindborg J.J.: Pathology of the dental hard tissue.1970, Munksgaard, Copenhagen: p221. 10. Cheek C.C., Heymann H.O.: Dental and oral discolorations associated with minocycline and other tetracycline analogs. J. Esthet. Dent. 1999, 11, 1: 43-48. 11. Goldstein R., Garber D:. Complete Dental Bleaching. Chicago, Quintesence Publishing Company, Inc. 1995, pp.53-56. 12. Watt A., Addy M.: Tooth discoloration and staining: a review of the literature. Br. Dent. J. 2001,190 (6):309-16. 13. Odioso L.L. et al.: Impact of demographic,behavioral and dental care utilization parameters on tooth color and personal satisfaction. Compend. Cont. Educ. Dent. 2000, 29:S35-S41. 14. Goodkind R.J., Schwabacher W.B.: Use of a fiber-optic colorimeter for in vivo color measurements of 2830 teeth. J. Prosthet.Dent. 1987, 58(5):535-542. 15. Leonard R.H.: Efficacy, longevity, side effects and patient perceptions of nightguard vital bleaching. Compend Contin Educ Dent 1998, 19: 766-781. 16. Ten Bosch J.J., Coops J.C.: Tooth color and reflectance as related to light scattering and enamel hardness. J. Dent. Res. 1995, 74(1):374-380. 17. Fasanaro T.S.: Bleaching teeth: history, chemicals and methods used for common tooth discoloration. J. Esthet. Dent.1992, 4:71-78. 18. Addy M. et al.: Extrinsic tooth discoloration by metals and chlorhexidine.1.Surface protein denaturation or dietary precipitation? Br. Dent. J. 1985, 159:281-285. 19. Addy M., Moran J.: Mechanism of stain formation on teeth, in particular associated with metal ions and antiseptics. Adv. Dent. Res. 1995, 9:450-456. 20. Adrian J.: Nutritional and physiological consequences of the Maillard reaction. World Rev. Nutri. Diet .1974, 19:71-122. 21. Marshall M. et al.: Hydrogen peroxide: A review of its use in dentistry. J. Periodontol. 1995,66:786-795. 22. Sagel P.A. et al.: Vital tooth whitening with a novel hydrogen peroxide strip system: design, kinetics, and clinical response. Compend Contin. Educ. Dent. 2000, 21(suppl 29):10-15. 23. Goldstein R.E.: In-office bleaching: where we came from, where we are today. J. Am. Dent. ssAssoc1997, 128 Suppl:11S-15S. 24. Nathanson D.: Vital tooth bleaching: sensitivity and pulpal consideration. J. Am. Dent. Assoc 1997, 128(suppl):41S-44S. 25. Christensen G.J.: Bleaching teeth:report of survey.1997. J. Esthet. Dent. 1998, 10:16-20. 26. Haywood VB: History and overview of nightguard vital bleaching. Com. Contin. Educ. Dent. 2000, 21(suppl 28):S10-S17. 27. Haywood V.B. et al.: Efficacy of 6 month of nightguard vital bleaching of tetracycline stained teeth. J. Esthet. Dent. 1997, 9:13-19. 28. Gerlach R.W. et al.: A randomized clinical trial comparing a novel 5,3% hydrogen peroxide whitening strip to 10%, 15% and 20% carbamide peroxide tra-based bleaching systems. Compend. Contin. Dent . Educ. 2000, 21(suppl 29):S22-S27. 29. Kugel G., Kastali S.: Tooth whitening efficacy and safety: A randomized and controlled clinical trial. Compend. Contin. Dent. Educ. 2000, 21(suppl 29):S16-S21. 30. Gerlach R.W., Zhou X.: Vital bleaching with whitening strips: Summary of clinical research on effectiveness and tolerability. J. Contemp. Dent. Pract. 2001, (2)3:1-16.
