© Borgis - Nowa Stomatologia 4/2003, s. 204-208
Elżbieta Łuczaj-Cepowicz, Renata Milewska, Grażyna Marczuk-Kolada
Stan przyzębia i wybrane parametry śliny u dzieci, młodzieży i młodych dorosłych z cukrzycą insulinozależną
Periodontal status and some parameters of saliva in children, adolescents and young adults with insulin-dependent diabetes mellitus
z Zakładu Stomatologii Dziecięcej Akademii Medycznej w Białymstoku
Kierownik Zakładu: dr hab. n. med. D. Waszkiel
Zmiany w przyzębiu obserwowane w cukrzycy najczęściej mają charakter zapaleń dziąseł, chociaż czasami, głównie w chorobie nieuregulowanej, opisywane są także zapalenia przyzębia o ciężkim przebiegu. Na rodzaj powikłań ze strony przyzębia zasadniczy wpływ mają zmiany naczyniowe. W badaniach kapilaroskopowych naczyń rąbka dziąsłowego u chorych z cukrzycą stwierdzono odmienne ułożenie pętli oraz zmiany w długości i szerokości naczyń. Zauważono zwyrodnienia w tkance łącznej okołowłośniczkowej, a także zwiększenie grubości błony podstawnej naczyń włośniczkowych, w której obserwowano złogi glikoproteidów. Patologie tego typu mogą powodować pogorszenie dyfuzji tlenu oraz eliminacji zbędnych metabolitów, a w dalszym etapie zaburzyć równowagę fizjologiczną i zwiększyć wrażliwość tkanek przyzębia na uszkodzenie (1, 2, 3, 4). Oprócz zmian o charakterze angiopatii na wystąpienie powikłań w tkankach przyzębia w przebiegu cukrzycy mają wpływ: podatność na zakażenie, opóźnienie gojenia oraz dysfunkcje czynności układu immunologicznego polegające na nieprawidłowej czynności leukocytów obojętnochłonnych i zaburzonym metabolizmie kolagenu (1, 3).
W cukrzycy może również dochodzić do nieprawidłowych przemian biochemicznych w płynach jamy ustnej. Już w ciągu pierwszej godziny po posiłku wzrasta poziom glukozy w ślinie i płynie dziąsłowym, co zmienia warunki bytowania bakterii, a tym samym powoduje zmiany jakościowe i ilościowe we florze bakteryjnej jamy ustnej. Ma to wpływ na szybkość odkładania się płytki nazębnej oraz w dalszym etapie na stan przyzębia (1, 3).
Celem niniejszych badań było określenie stanu przyzębia oraz niektórych parametrów śliny u dzieci, młodzieży i młodych dorosłych z uregulowaną cukrzycą 1 typu.
MATERIAŁ I METODY
Badanie przeprowadzono wśród 50 osób (25 dziewcząt i 25 chłopców) z cukrzycą insulinozależną (1 typu) leczonych w Poradni Cukrzycowej Dziecięcego Szpitala Klinicznego Akademii Medycznej w Białymstoku. Wiek badanych wahał się od 7 lat 4 miesięcy do 20 lat 9 miesięcy. Zbadano także grupę kontrolną 50 osób zdrowych (25 dziewcząt i 25 chłopców) w wieku od 7 lat 9 miesięcy do 20 lat, wybranych losowo spośród pacjentów zgłaszających się do Zakładu Stomatologii Dziecięcej AM w Białymstoku. Badania przeprowadzano w gabinecie stomatologicznym.
Oceniano:
1.Stan przyzębia na podstawie:
–wskaźnika dziąsłowego – Gingival Index (GI) według Loego i Silnessa (4),
–zmodyfikowanego wskaźnika krwawienia z kieszonki dziąsłowej – Sulcus Bleeding Index (SBI) (4),
–wskaźnika krwawienia z brodawek dziąsłowych – Papillen Blutungs Index (PBI) według Saxers i Muhlemanna (4),
–wskaźnika przyzębia – Periodontal Index (PI) według Russela (4),
–wskaźnika choroby przyzębia – Periodontal Disease Index (PDI) według Ramfjorda (4).
2. Parametry śliny:
–ilość wydzielanej śliny mieszanej stymulowanej żuciem kostki parafinowej w ml/min. Ślinę pobierano 5 minut zbierając ją do cechowanej menzurki, a uzyskaną ilość dzielono przez 5,
–pojemność buforową śliny za pomocą standardowego testu CRT buffer (VIVADENT). Niską pojemność buforową śliny określono stopniem I i kolejno stopniami: I/II, II, II/III, stopień III oznaczał najlepsze zdolności buforowe śliny,
–liczebność w ślinie kolonii bakterii Streptococcus mutans i Lactobacillus za pomocą testu CRT bacteria (VIVADENT) po 48-godzinnej inkubacji w temperaturze 37°C. Liczbę kolonii bakterii oceniano w dwóch przedziałach: jako >105 lub <105.
Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej z zastosowaniem testu c2, Manna-Whitneya oraz t-Studenta.
WYNIKI
W tabeli 1 przedstawiono średnie wartości wskaźników dziąsłowych. Wskaźnik GI u badanych osób z cukrzycą wyniósł średnio 0,29, przyjmując nieznacznie wyższe wartości u chłopców – 0,31 niż u dziewcząt – 0,27. W grupie kontrolnej średnia tego parametru była niższa i wynosiła 0,19 (dziewczęta – 0,24, chłopcy – 0,14). Należy też zauważyć, że maksymalna wartość wskaźnika GI w grupie cukrzyków była wyższa – 1,88 niż w populacji zdrowej – 1,00.
U osób z cukrzycą odsetek jednostek krwawiących wśród wszystkich badanych jednostek dziąsłowych (wskaźnik % SBI) wyniósł 19,59%, wyższy był u dziewcząt – 21,10% niż u chłopców – 18,09%. W populacji kontrolnej % SBI okazał się nieznacznie niższy – 17,30%, ale w odróżnieniu od cukrzyków, niższy u dziewcząt – 16,02% w porównaniu z chłopcami – 18,59%. Maksymalny (100%) wskaźnik SBI stwierdzono u jednej dziewczynki z cukrzycą. Nie zauważono żadnego punktu krwawienia ze szczeliny dziąsłowej u 6 osób z cukrzycą i u 2 osób zdrowych.
Średni wskaźnik PBI, określający wyłącznie krwawienie z brodawek dziąsłowych, u badanych z cukrzycą wyniósł 0,18, mieszcząc się w przedziale wartości od 0 do 1,27, nie różnił się znacząco u dziewcząt i chłopców. W populacji kontrolnej osiągał średnio 0,17 ale jego wartość maksymalna – 0,57 była znacznie niższa od zauważonej u cukrzyków – 1,27. Zbliżona okazała się liczba jednostek krwawiących w obu badanych grupach: 189 u osób z cukrzycą (średnio 3,78), 200 w grupie kontrolnej (średnio 4,00). Maksymalna liczba jednostek krwawiących wśród chorych wyniosła 22, zaś w grupie osób zdrowych 16.
Tabela.1. Wartość wskaźników GI, SBI, PBI w grupie osób z cukrzycą oraz w grupie kontrolnej.
| | GI | SBI | PBI |
| śr | min | max | śr% | min% | max% | śr | min | max | Liczba jednostek krwawiących |
| n | śr |
| Cukrzyca | Dziewczęta(25 osób) | 0,27 | 0,00 | 1,88 | 21,10 | 0,00 | 100 | 0,19 | 0,00 | 1,27 | 93 | 3,72 |
| Chłopcy(25 osób) | 0,31 | 0,00 | 1,21 | 18,09 | 0,00 | 61,42 | 0,17 | 0,00 | 0,77 | 96 | 3,84 |
| Ogółem(50 osób) | 0,29 | 0,00 | 1,88 | 19,59 | 0,00 | 100 | 0,18 | 0,00 | 1,27 | 189 | 3,78 |
| Grupa kontrolna | Dziewczęta(25 osób) | 0,14 | 0,00 | 0,67 | 16,02 | 0,00 | 44,20 | 0,20 | 0,00 | 0,57 | 119 | 4,76 |
| Chłopcy(25 osób) | 0,24 | 0,00 | 1,00 | 18,59 | 0,00 | 80,20 | 0,14 | 0,00 | 0,45 | 81 | 3,24 |
| Ogółem(50 osób) | 0,19 | 0,00 | 1,00 | 17,30 | 0,00 | 80,20 | 0,17 | 0,00 | 0,57 | 200 | 4,00 |
Stopień uszkodzenia tkanek przyzębia na podstawie wskaźników PI oraz PDI przedstawiono w tabeli 2. W naszych ocenach średnia wartość Periodontal Index (PI) u osób z cukrzycą wyniosła 0,26 (od 0 do 1,55), nie różniła się znacząco u dziewcząt i chłopców. W grupie kontrolnej parametr ten osiągał nieznacznie niższą wartość – 0,17. Różnice na pograniczu istotności statystycznej odnotowano między dziewczętami z cukrzycą – 0,28 w porównaniu ze zdrowymi – 0,14.
Tabela 2. Wartości wskaźników PI, PDI w populacji z cukrzycą insulinozależną oraz w grupie kontrolnej.
| | PI | PDI |
| śr | min | max | śr | min | max |
| Cukrzyca | Dziewczęta (25 osób) | 0,28 | 0,00 | 1,55 | 0,47 | 0,00 | 2,17 |
| Chłopcy (25 osób) | 0,24 | 0,00 | 0,96 | 0,41 | 0,00 | 1,67 |
| Ogółem (50 osób) | 0,26 | 0,00 | 1,55 | 0,44 | 0,00 | 2,17 |
| Grupa kontrolna | Dziewczęta (25 osób) | 0,14 | 0,00 | 0,39 | 0,31 | 0,00 | 0,83 |
| Chłopcy (25 osób) | 0,20 | 0,00 | 1,10 | 0,40 | 0,00 | 1,83 |
| Ogółem (50 osób) | 0,17 | 0,00 | 1,10 | 0,36 | 0,00 | 1,83 |
Wskaźnik PDI, pozwalający ocenić wszystkie etapy zaawansowania choroby przyzębia, w populacji cukrzyków wyniósł średnio 0,44 (od 0 do 2,17). Nieznacznie wyższy był u dziewcząt – 0,47 w porównaniu z chłopcami – 0,41 (p <0,1). W grupie kontrolnej przyjmował on niższe średnie wartości i wynosił 0,36 (od 0 do 1,83). Odnotowano także wyższy średni wskaźnik PDI u dziewcząt z cukrzycą – 0,47 w odniesieniu do zdrowych – 0,31.
Wydzielanie śliny mieszanej zestawiono w tabeli 3. W grupie osób z cukrzycą średnia ilość śliny pobudzonej wyniosła 0,92 ml/min (od 0,5 do 2,0 ml/min), statystycznie więcej u chłopców (1,02 ml/min) niż u dziewcząt (0,82 ml/min) (p <0,05). W grupie kontrolnej średnia ilość śliny stymulowanej była większa niż u cukrzyków (1,03 ml/min; od 0,3 do 2,4 ml/min) i podobnie jak w grupie z cukrzycą większa u chłopców (1,18 ml/min) niż u dziewcząt (0,88 ml/min) (p <0,1).
Tabela 3. Ilość wydzielanej śliny pobudzonej (ml/min) u osób z cukrzycą 1 typu oraz w grupie kontrolnej.
| Średnia ilość wydzielanej śliny pobudzonej (ml/min) | Analiza statystyczna |
| Cukrzyca | Dziewczęta(25 osób) (A) | 0,82(0,50-1,40) | A i Bp < 0,05
D i Ep < 0,05 |
| Chłopcy(25 osób) (B) | 1,02(0,50-2,00) |
| Ogółem(50 osób) (C) | 0,92(0,50-2,00) |
| Grupa kontrolna | Dziewczęta(25 osób) (D) | 0,88(0,30-2,00) |
| Chłopcy(25 osób) (E) | 1,18(0,70-2,40) |
| Ogółem(50 osób) (F) | 1,03(0,30-2,40) |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Czyżyk A.: Patofizjologia i klinika cukrzycy. In. Czyżyk A. Stomatologiczne powikłania cukrzycy. Warszawa: PZWL; 1987. p. 428-430. 2. Emeryk B, Emeryk A.: Reaktywność naczyń przyzębia u dzieci z cukrzycą insulinozależną. Czas Stomat 1990, 43, 8:453-458. 3. Szpringer-Nodzak M.: Stomatologia wieku rozwojowego. In. Rump Z. Parodontopatie w przebiegu chorób układowych. Warszawa: PZWL; 1987. p. 372-373. 4. Ketterel W.: Parodontologia. In. Lange D E. Wskaźniki stanu przyzębia. Wrocław: Urban and Partner; 1995. p. 67-80. 5. Akyuz S., Oktay C.: The relationship between periodontitis and tooth decay in juvenile diabetes mellitus cases and in healthy children. J Marmara Univ Dent Fac 1990, 1,1:58-65. 6. Novaes Junior A.B. et al.: Manifestations of insulin-dependent diabetes mellitus in the periodontium in young Brasilian patients. J Perodontol 1991, 62, 2:116-122. 7. Pinducciu G. et al.: Periodontal disease, oral microbial flora and salivary antibacterial factors in diabetes mellitus type 1 patients. Eur J Epidemiol 1996, 12, 6:631-636. 8. Pinson M. et al.: Periodontal disease and type I diabetes mellitus in children and adolescents. J Clin Periodontol 1995, 22, 2:118-123. 9. Pommereau de V. et al.: Periodontal status in insulin-dependent diabetic adolescents. J Clin Periodontol 1992, 19, 9Pt1:628-632. 10. Rosenthal I.M et al.: The relationship of inflamatory periodontal disease to diabetic status in insulin-dependent diabetes mellitus patients. J Clin Periodontol 1988, 15, 7:425-429. 11. Sandholm L. et al.: Periodontal status of Finnish adolescents with insulin-dependent diabetes mellitus. J Clin Periodontol 1989, 16, 10:617-620. 12. Smoliar N.J., Godovaniec L.V.: Porażennost zubow i sostojanije tkaniej parodonta u dietiej bolnych sacharnym diabetom. Stomatologia Mosk 1988, 67, 6:57-59. 13. Willershausen B. et al.: Parodontalbefund und Mikroflora bei insulin-abhangigen (Typ-I) Diabetikern. Schweiz Monatsschr Zahnmed 1991, 101, 11:1399-1404. 14. Andronikaki-Faldami A. et al.: Diabetes mellitus and periodontium. 1. Prevalence of periodontal disease in young insulin-dependent diabetics. Stomatologia Athenai 1990, 47, 2:73-86. 15. Sbordone L. et al.: Periodontal status and subgingival microbiota of insulin-dependent juvenile diabetics: a 3-year longitudinal study. J Periodontol 1998, 69, 2:120-128. 16. Sbordone L. et al.: Periodontal status and selected cultivable anaerobic microflora of insulin-dependent juvenile diabetics. J Periodontol 1995, 66, 6:452-461. 17. Piatelli A. et al.: Periodontal disease and insulin-dependent diabetes. Clinical study. Dent Cadmos 1990, 58, 9:72-83. 18. Iughetti L. et al.: Oral health in children and adolescents with IDDM – a review. J Pediatr Endocrinol Metab 1999, 12, 5:603-610. 19. Swanljung O. et al.: Caries and saliva in 12-18-year-old diabetics and control. Scand J Dent Res 1992, 100, 6:310-313. 20. Karjalainen K.M. et al.: Relationship between caries and level of metabolic balance in children and adolescents with insulin-dependent diabetes mellitus. Caries Res 1997, 31, 1:13-18. 21. Twetman S. et al.: Two-year longitudinal observations of salivary status and dental caries in children with insulin-dependent diabetes mellitus. Pediatr Dent 1992, 14, 3:184-188. 22. Canepari P. et al.: Lack of correlation between salivary Streptococcus mutans and Lactobacilli counts and caries in IDDM children. Minerva Stomatol 1994, 43, 11:501-505. 23. Sandholm L. et al.: Morphotypes of subgingival microflora in diabetic adolescents in Finland. J Periodontol 1989, 60, 9:526-528. 24. Dominguez Rojas V. et al.: Periodontal disease in juvenile diabetics and non-diabetics. Rev Sanid Hig Publica Madr 1993, 67, 6:475-483. 25. Aldridge J.P. et al.: Single-blind studies of the effects of improved periodontal health on metabolic control in type 1 diabetes mellitus. J Clin Periodontol 1995, 22, 4:271-275. 26. Nishimura F. et al.: Periodontal disease as a complication of diabetes mellitus. Ann Periodontol 1998, 3, 1:20-29.
