© Borgis - Anestezjologia Intensywna Terapia 3/2004, s. 185-189
Adam Rasmus, Marek Krawczyk, Elżbieta Balcerzyk-Barzdo, Rafał Bartkowiak, Wiesława Trendak
Analiza postępowania resuscytacyjnego i ocena wpływu badanych czynników na przeżycia przedszpitalne w pozaszpitalnych przypadkach zatrzymania krążenia na terenie łódzkiej aglomeracji miejskiej
Out-of-hospital cardiopulmonary resuscitation in the city of Lodz: assessment of performance and the effects of selected factors on survival rate
Zakład Medycyny Ratunkowej i Medycyny Katastrof Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii UM w Łodzi
kierownik: dr n. med. A. Rasmus
Summary
Background. Since more than 70% of deaths from ischaemic heart disease occur outside hospitals, bystander cardiopulmonary resuscitation plays a crucial role in the chain of survival. We have assessed factors affecting the survival rate of out-of-hospital cardiac arrest victims, and the results of CPR provided by laypersons and/or Emergency Medical Service (EMS) medical professionals. Methods. We retrospectively analyzed data obtained from Lodz EMS and 21 hospitals from the Lodz area (294 km2, populated by 812.300 inhabitants, for the period from 1 January 1996 to 31 December 1998. Details (age, sex, underlying disease, place and mechanism of CA, presence and activities of laypersons, drugs and manoeuvres used, qualifications of ambulance teams) of 1,787 cardiac arrests were analyzed. Prehospital survival was noted when spontaneous circulation was restored and maintained until hospital admission. Results. The total incidence of CA was 73 per 100.000 inhabitants per year. The frequency of CA in males was double that in females with the most common mechanism being ventricular fibrillation. 94.7% of CA episodes occurred in the presence of other people, 34.5% in the presence of medical professionals. In only 19.1% of cardiac arrests was CPR commenced by laypersons. 58.1% of victims received oxygen and 29.1% of them were intubated and ventilated. Early CPR started by laypersons before the EMS team arrival significantly (p <0.001) increased the pre-hospital survival rate. The use of lidocaine during CPR and dopamine in the post-resuscitation period significantly (p <0.001) improved the outcome. On the contrary, when adrenaline and atropine were used, the outcome was significantly (p <0.001 and p <0.05, respectively) worse. The total pre-hospital survival rate was 19.1%.
Discussion and conclusions. The results indicate that there is an urgent need to promote more and better pre-hospital CPR in society. Pre-hospital cardiopulmonary resuscitation determines the fate of CA victims, since hospital treatment has no significant influence. We conclude that the greatest chance of survival occurred when the arrest took place in the presence of an EMS team and/or a motivated bystander in a public place. Ventricular fibrillation was associated with a higher survival rate, compared with other mechanisms of CA.
Anest Inten Terap 2004; 36, 185-189
Dwie trzecie wczesnych śmierci z powodu choroby niedokrwiennej serca ma miejsce poza szpitalem [1], a główną przyczyną zgonu jest nagłe zatrzymanie krążenia (NZK), przede wszystkim w następstwie migotania komór ( ventricular fibrillation – VF) [2]. Pozaszpitalne NZK generalnie wiążą się ze złą prognozą i wskaźnikiem przeżyć przedszpitalnych pomiędzy 2,8 a 56% [3]. Według koncepcji tzw. łańcucha przeżycia, sukces resuscytacji pacjentów po nagłym NZK jest możliwy, gdy zdarzenie to miało miejsce w obecności świadka, który wcześnie podjął resuscytację ( cardiopulmonary resuscitation – CPR), a w przypadku VF wcześnie wykonano defibrylację i wdrożono specjalistyczne zabiegi resuscytacyjne ( Advanced Life Support – ALS) [4].
Celem pracy jest analiza pozaszpitalnych przypadków NZK i zabiegów resuscytacyjnych przeprowadzonych przez świadka zdarzenia i zespoły Pogotowia Ratunkowego (PR) na terenie łódzkiej aglomeracji miejskiej oraz ocena wpływu analizowanych czynników na przeżycie przedszpitalne.
Metoda
Dokonano retrospektywnej analizy 1787 pozaszpitalnych NZK na terenie łódzkiej aglomeracji miejskiej od 1.01.1996 do 31.12.1998. Dane zostały zebrane w oparciu o karty zlecenia wyjazdów ambulansów Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego (WSPR) w Łodzi oraz książek Izb Przyjęć z 21 szpitali. Badanie dotyczyło terenu o powierzchni 294,4 km kw, zamieszkiwanego przez 812300 osób, o gęstości zaludnienia 2759/km kw [5]. Wśród mieszkańców kobiety stanowiły 54,2% (440200), a mężczyźni 45,8% (372100). Średnia liczba zgonów wynosiła 1392 na 100 tys. mieszkańców [6].
W badanym okresie jednostki WSPR różniły się zakresem podejmowanych czynności. Najwyższy poziom kwalifikacji prezentowały zespoły reanimacyjne (R) i wypadkowe (W), które zapewniały przeprowadzenie wszystkich procedur ALS. Analizowaną populację obsługiwały również zespoły ogólnochorobowe (O), których personel podejmował podstawowe zabiegi resuscytacyjne ( Basic Life Support – BLS) z elementami ALS.
Zatrzymanie krążenia w obecności świadka okreś-lano jako przez kogoś widziane lub zasłyszane. Wszystkie podjęte czynności BLS były potwierdzone przez lekarza pogotowia, a świadkowie prowadzili CPR do chwili przejęcia działań przez zespół PR.
Z badań wykluczono przypadki ewidentnej śmierci, do której w ocenie lekarza doszło przed wezwaniem zespołu PR. Przyczyny NZK stwierdzane przez lekarza PR zebrano w czterech głównych grupach określając je jako: sercowe, oddechowe, urazy i zatrucia oraz inne. Przeżycie przedszpitalne zdefiniowano jako przywrócenie na miejscu zdarzenia samoistnej czynności serca oraz przewiezienie żywego pacjenta do szpitala. Analizowane parametry poddano ocenie statystycznej wykorzystując test Chi-kwadrat i test Pearsona. Przedział ufności p <0,05 uznawano za znamienny statystycznie.
Wyniki
Do NZK dwukrotnie częściej dochodziło u mężczyzn, głównie w wieku 19-65 lat (56,76%) (ryc. 1). Najczęstszymi przyczynami NZK wg rozpoznań lekarzy PR były choroby układu sercowo-naczyniowego (33,5%), a w 54,8% nie postawiono rozpoznań. W grupach wiekowych: 19-65 lat i powyżej 65 lat główną przyczyną były choroby układu sercowo-naczyniowego; w grupie 9-18 lat – urazy i zatrucia; u dzieci do 8 lat – choroby układu oddechowego. Najczęstszym miejscem NZK było mieszkanie (tab. I). Mechanizm NZK został potwierdzony przez lekarzy w 773 przypadkach, co po wyłączeniu zgonów przed przybyciem PR stanowiło 61,5% badanych. Najczęściej, bo w 361 przypadkach (46,7%), występowało VF, następnie w 311 (40,2%) asystolia, w 98 (12,7%) czynność elektryczna bez tętna (pulseless electrical activity – PEA) i w 3 (0,4%) częstoskurcz komorowy bez tętna ( ventricular tachycardia – VT).
Ryc. 1. Struktura wieku i płci.
Tab. I. Miejsce zatrzymania krążenia.
| Miejsce ZK | n | % |
| Mieszkanie | 1290 | 72,2 |
| Ulica | 203 | 11,4 |
| Inne miejsce publiczne | 180 | 10,0 |
| Placówka służby zdrowia | 89 | 5,0 |
| Zakład pracy | 25 | 1,4 |
W 94,7% przypadków podczas NZK był obecny świadek i w 34,5% był to zespół PR. Świadek zdarzenia, inny niż zespół PR, podjął czynności BLS w 21,3% przypadków w tym: CPR w 19,1%, tylko sztuczne oddychanie w 1,25%, tylko masaż w 0,9%. W pozostałych 78,7% przypadków jedynie powiadomił WSPR. Statystycznie częściej (p <0,001) zabiegi resuscytacyjne były podejmowane, gdy świadkiem zdarzenia było wiele osób. Jeśli świadkiem była jedna osoba, to znacznie częściej była nim kobieta (30,5%). Kobiety istotnie statystycznie rzadziej (p <0,001) podejmowały CPR.
W 990 przypadkach (55,4%) w leczeniu NZK uczestniczyły zespoły R, w 470 przypadkach (26,4%) zespoły O, a w 322 (18,2%) zespoły W. Mediana czasu od wyjazdu do przybycia wyniosła 7 min. Mediana czasu od wezwania do przybycia wyniosła 10 min.
Monitorowanie zapisu EKG podczas czynności resuscytacyjnych wykonano w 974 (77,9%) przypadkach NZK. Spośród pozostałych procedur ALS, najczęściej wykonywano intubację (tab. II). Leki podawano do żył obwodowych (93,2%), centralnych (5,65%), dotchawiczo (4%), dosercowo (0,1%) i podskórnie (0,2%). Częstość podawania leków w resuscytacji przedstawiono w tabeli III. W 443 (35,4%) przypadkach NZK za lek reanimacyjny uznano steroidy. Dla podtrzymania krążenia po przywróceniu samoistnej czynności serca stosowano dopaminę w 296 (23,7%) i dobutaminę w 79 (6,3%) przypadkach NZK. Znamiennie statystycznie częściej (p <0,001) zespoły R i W w porównaniu z zespołami O wykonywały defibrylację elektryczną, intubację, stosowały tlenoterapię oraz wentylację za pomocą respiratora.
Tab. II. Zastosowane procedury a przeżycia przedszpitalne.
| Zastosowane procedury | Liczba badanych | Przeżycia przedszpitalne | Przedział ufności [p] |
| n | % | n | % |
| Defibrylacja | TAK | 535 | 42,59 | 157 | 29,35 | > 0,05 |
| NIE | 721 | 57,41 | 184 | 25,52 |
| Intubacja | TAK | 872 | 69,19 | 277 | 31,77 | < 0,001 |
| NIE | 384 | 30,81 | 64 | 16,67 |
| Tlenoterapia | TAK | 741 | 58,57 | 277 | 37,38 | < 0,001 |
| TAK | 515 | 41,43 | 64 | 12,43 |
| Respirator | TAK | 365 | 29,06 | 180 | 49,32 | < 0,001 |
| NIE | 891 | 70,94 | 161 | 18,07 |
Przed przybyciem PR zmarło 531 (29,7%) chorych z NZK. Dalszych 829 (46,4%) pacjentów, u których wdrożono CPR, zmarło na miejscu zdarzenia. Kolejnych 86 (4,8%) pacjentów zmarło podczas transportu. W 341 (19,1%) przypadkach przywrócono samoistną czynność serca na miejscu zdarzenia i dowieziono pacjentów do szpitali. Wiek i płeć nie wpływały na przeżycie przedszpitalne. Największą szansę przywrócenia czynności serca (42,7%) mieli chorzy, u których do NZK doszło w placówce służby zdrowia (ryc. 2). Nie znaleziono zależności pomiędzy przeżyciem przedszpitalnym a przyczyną zatrzymania krążenia stwierdzoną przez lekarza PR.
Ryc. 2. Los chorych a miejsce ZK.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Textbook of Basic Life Support for Healthcare Providers, 1994. Medycyna Praktyczna, Kraków 1997.
2. Skinner D, Vincent R, Zideman D: Resuscytacja krążeniowo-oddechowa. alfa-medica press, Bielsko Biała 1993.
3. Cobb LA, Weawer WD, Fahrenbruch CE, Hallstrom A, Copass M: Community-based interventions for sudden cardiac death: impact, limitations, and changes. Circulation 1992; 85: 98-102.
4. Cummins RO, Ornato JP, Thies WH, Pepe PE: Improving survival from sudden cardiac arrest: the „chain of survival” concept. A statement for health professionals from the Advanced Cardiac Life Support Subcommittee and the Emergency Cardiac Care Committee, American Heart Association. Circulation 1991; 83: 1832-1847.
5. Statystyka Łodzi. Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 1998.
6. Informator Statystyczny Służby Zdrowia Województwo Łódzkiego 1999. Wojewódzkie Centrum Analiz i Promocji Zdrowia, Łódź 2000.
7. Becker LB, Smith DW, Rhodes KV: Incidence of cardiac arrests: a neglected factor in evaluating survival rates. Ann Emerg Med 1993; 22: 86-91.
8. Kuisma M, Määttä T: Out-of-hospital cardiac arrests in Helsinki: Utstein style reporting. Heart 1996; 76: 18-23.
9. Engdahl J, Holmberg M, Karlson BW, Karlson BW, Luepker R, Herlitz J: The epidemiology of out-of-hospital ´sudden´ cardiac arrest. Resuscitation 2002; 53: 235-245.
10. Waalewijn RA, De Vos R, Koster RW: Out-of-hospital cardiac arrest in Amsterdam and its surrounding areas: results from the Amsterdam resuscitation study (ARREST) in Utstein style. Resuscitation 1998; 38: 157-167.
11. Grabania J: Analiza wyników resuscytacji krążeniowo-oddechowej w aglomeracji olsztyńskiej na przestrzeni lat 1989-1996. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych. Warszawa 1998.
12. Rasmus A, Machała W, Samborska-Sablik A: Udział świadków zdarzenia w czynnościach resuscytacyjnych. Zdr Publ 2002; 112: 475-479.
13. Cummins RO, Chamberlain D, Abramson NS, Allen M, Baskett P, Becker L, Bossaert L,Delooz H, Dick W, Eisenberg MS: Recommended guidelines for uniform reporting of data from out-of-hospital cardiac arrest: the Utstein Style. A statement for Health Professionals from Task Force of the American Heart Association, the European Resuscitation Council, the Heart and Stroke Foundation of Canada, and the Australian Resuscitation Council. Circulation 1991; 84: 960-975.
14. Holmberg M, Holmberg S, Herlitz J, Gĺrdelöv B: Survival after cardiac arrest outside hospital in Sweden. Resuscitation 1998; 36: 29-36.
15. Tadel S, Horvat M, Noc M: Treatment of out-of-hospital cardiac arrest in Ljubljana: outcome report according to the ´Utstein´ style. Resuscitation 1998; 38: 169-176.
16. Holmberg M, Holmberg S, Herlitz J: Incidence, duration and survival of ventricular fibrillation in out-of-hospital cardiac arrest patients in Sweden. Resuscitation 2000; 44: 7-17.
17. Weston CMF, Jones SD, Wilson RJ: Outcome of out-of-hospital cardiorespiratory arrest in South Glamorgan. Resuscitation 1997; 34: 227-233.
18. Hodgetts TJ, Brown T, Driscoll P, Hanson J: Pre-hospital cardiac arrest: room for improvement. Resuscitation 1995; 29: 47-54.
19. Guidelines for Resuscitation. European Resuscitation Coun-cil. October 1994.
20. A Guide to the International ACLS Algorithms. American Heart Association, Inc. Circulation 2000; 102 (Suppl I): I-142 – I-157.
