© Borgis - Nowa Stomatologia 4/2004, s. 157-160
Beata Bugała-Musiatowicz, Magdalena Kalinowska
Zgryz krzyżowy boczny – badania epidemiologiczne wśród dzieci z białostockich szkół podstawowych*
Posterior cross bite – epidemiological study in primary school children in Bialystok
z Zakładu Ortodoncji Akademii Medycznej w Białymstoku
p. o. kierownika: dr hab. n. med. Danuta Waszkiel
Zgryz krzyżowy boczny należy do zaburzeń poprzecznych i charakteryzuje się odwrotnym zaguzkowaniem zębów w odcinku bocznym, jedno- lub obustronnym. Częstość występowania zgryzów krzyżowych bocznych podawana w piśmiennictwie waha się średnio od 8-18% (1, 2, 3, 4).
Za przyczynę powstawania zgryzu krzyżowego bocznego uważa się zwężenie górnego łuku lub/i rzadziej rozszerzenie dolnego łuku zębowego, przy czym wada ta może mieć podłoże szkieletowe, wyrostkowo-zębowe lub mieszane zarówno szkieletowe i wyrostkowe. Z czynników etiologicznych mających wpływ na powstanie wady wymienić należy czynniki genetyczne i miejscowe, wśród których decydującą rolę odgrywa ustno-nosowy tor oddychania. Według niektórych autorów (5, 6, 7) nieleczony zgryz krzyżowy boczny może prowadzić do zaburzeń w stawach skroniowo-żuchwowych objawiających się przeskakiwaniem krążków stawowych i zróżnicowanym napięciem mięśni żujących, a zdaniem Schmida i wsp. (7) również do powstania asymetrii twarzy. Razavi (cyt. wg. 8) natomiast zauważył, że dzieci ze zgryzem krzyżowym mają obniżoną maksymalną siłę zwarcia i czynność mięśniową po stronie wady w porównaniu do strony zdrowej. Takich różnic nie stwierdzono u pacjentów z grupy kontrolnej z prawidłowym poprzecznym wymiarem szczęki. Ze względu na możliwość wystąpienia nieprawidłowego rozkładu sił podczas żucia, dysfunkcji stawów skroniowo-żuchwowych i asymetrii twarzy, leczenie zgryzu krzyżowego bocznego należy podejmować jak najwcześniej.
MATERIAŁ I METODY
W latach 2002-2003 w wybranych losowo białostockich szkołach podstawowych przeprowadzono badania stomatologiczne z uwzględnieniem norm zgryzowych. Ogółem przebadano 618 dzieci (295 dziewcząt i 323 chłopców) w wieku od 7do 12 lat. Populację dzieci podzielono na pięć grup w zależności od wieku.
Z badanej populacji wyodrębniono 75 dzieci ze zgryzem krzyżowym bocznym w zakresie od jednego zęba do zgryzu krzyżowego bocznego całkowitego, u których oceniano tor oddychania, sposób połykania oraz zaburzenia w stawie skroniowo-żuchwowym. W większości przypadków zgryz krzyżowy boczny był powikłany towarzyszącymi wadami w postaci stłoczeń zębów i braku lub niedoboru miejsca dla kłów górnych. Z grupy dzieci z rozpoznanym zgryzem krzyżowym bocznym wybrano 30 osób u których oceniano również zależność pomiędzy lokalizacją wady a preferowaną stroną żucia.
OMÓWIENIE WYNIKÓW
W tabeli 1 przedstawiono liczbę przebadanych dzieci w poszczególnych grupach wiekowych z uwzględnieniem płci. Najmniej liczną grupę stanowiły dzieci w wieku siedmiu lat, najliczniejszą grupę stanowiły dzieci dziewięcioletnie.
Tabela 1. Liczba przebadanych dzieci w poszczególnych grupach wiekowych z uwzględnieniem płci.
| Wiek | Liczba osób | 7 lat | 8 lat | 9 lat | 10 lat | 11 lat | 12 lat |
| n | % | n | % | n | % | n | % | n | % | n | % |
| Dz. | 295 | 16 | 5,4 | 63 | 21,3 | 78 | 26,5 | 54 | 18,3 | 41 | 13,9 | 43 | 14,6 |
| Chł. | 323 | 31 | 9,6 | 69 | 21,4 | 83 | 25,7 | 56 | 17,3 | 43 | 13,3 | 41 | 12,7 |
| Razem | 618 | 47 | 7,6 | 132 | 21,3 | 161 | 26,1 | 110 | 17,8 | 84 | 13,6 | 84 | 13,6 |
W przebadanej populacji zgryz krzyżowy boczny rozpoznano u 75 dzieci, co stanowiło 12,1% badanych. Uzyskane wyniki potwierdzają doniesienia jednych autorów (1, 2, 3, 4), inni zaś wskazują na wyższy odsetek występowania zgryzów krzyżowych w badanej populacji. W badaniach Grzybowskiej-Substelnej i wsp. (9) oraz Mycek-Stopki i wsp. (10), odsetek ten wynosi odpowiednio 21,94 % oraz 20,3 %.
W grupie dziewcząt zgryz krzyżowy boczny zanotowano w 31 przypadkach (10,5%), a w grupie chłopców w 44 przypadkach, co stanowiło 13,6%. Rozkład procentowy występowania tej wady, z uwzględnieniem płci przedstawiono w tabeli 2. Odsetek dzieci ze zgryzem krzyżowym bocznym w poszczególnych grupach wiekowych wahał się od 6,8 % w grupie dziewięciolatków do 17,8 % w grupie dwunastolatków. Uzyskane wyniki wskazują na wyraźne zmniejszenie częstości występowania zgryzu krzyżowego bocznego w populacji dziewięciolatków, co prawdopodobnie spowodowane jest wymianą pierwszych mlecznych trzonowców w żuchwie. Podobny spadek zaobserwowany w jedenastym roku życia może być związany z wymianą drugich mlecznych trzonowców górnych i dolnych. Analiza uzyskanych wyników wskazuje jednak na wyraźny wzrost częstości występowania zgryzu krzyżowego bocznego wraz z wiekiem (ryc. 1).
Tabela 2. Liczba dzieci ze zgryzem krzyżowym częściowym bocznym z uwzględnieniem płci.
| Płeć | Ogólna liczba przebadanych dzieci | Liczba dzieci ze zgryzem krzyżowym |
| n | % |
| Dz. | 295 | 31 | 10,5 |
| Chł. | 323 | 44 | 13,6 |
| Razem | 618 | 75 | 12,1 |
Ryc. 1 Występowanie zgryzu krzyżowego w poszczególnych grupach wiekowych.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Bjerklin K.: Follow-up control of patients with unilateral posterior cross-bite treated with expansion plates or the quad-helix appliance. J. Orofac. Orthop., 2000, 61, 112-24. 2.Janiszewska-Olszowska J., i wsp.: Leczenie jednostronnego zgryzu krzyżowego bocznego aparatem quad-helix z asymetrycznymi ramionami i łukiem językowym - doniesienie wstępne. Czas. Stomat., 2002, LV, 3, 186-190. 3.Ranta R.: Treatment of unilateral posterior crossbite: comparison of the quad-helix and removable plate. J. Dent. Child, 1988, 55, 102-104. 4.Silva Filho O.G., et al.: Rapid maxillary expansion in the primary and mixed dentitions: A cephalometric evaluation. Am. J. Orthod. Dentofac. Orthop., 1991, 100, 171-179. 5.Kelling S.D., et al.: P. Analysis of repeated- measure multicycle unilateral mastication in children. Am. J. Orthod. Dentofac. Orthop., 1991, 99, 403-408. 6.Riolo M.L., et al. Associations between occlusal characteristics and signs and symptoms of TMJ dysfunction in children and young adults. Am. J. Orthod. Dentofac. Orthop., 1987, 92, 467-477. 7.Schmid W., et al.: A computer-based assessment of structural and displacement asymmetries of the mandible. Am J. Orthod. Dentofac. Orthop.,1991, 100, 19-34. 8.Tsarapatsani P., et al.: Long-term follow-up of unilatraal forced posterior cross-bite. Orofacial status. Acta Odontol. Scand., 1999, 57, 97-104. 9.Grzybowska-Substelna J., Pisulska-Otremba A.: Częstość występowania wad zgryzu u dzieci i młodzieży województwa opolskiego. Czas. Stomat., 2001, LIV,1, 51-55. 10.Mycek-Stopka E., Pisulska-Otremba A.: Skuteczność leczenia ortodontycznego wybranej grupy pacjentów Wojewódzkiej Przychodni Stomatologicznej - ocena wskaźnikiem PAR. Czas. Stomat., 2002, LV,12, 835-840. 11.Harvold EP., et al.: Experiments on the development of dental malocclusions. Am. J. Orthod., 1972, 61, 38-44. 12.Tullberg M., et al.: Long- term follow-up of early treatment of unilareal forced posterior cross-bite with regard to temporomanibular disorders and associated symptoms. Acta Odontol. Scand., 2001, 59, 280-284. 13. Pirttiniemi P., et al.: Relationship between craniofacial and condyle path asymmetry in unilateral cross-bite patients. European J. of Orthod., 1990, 12, 408-413. 14.Ziemba Z.: Zgryz krzyżowy boczny a żucie jednostronne. Czas. Stomat. 1998; LI, 6: 400-403.
