© Borgis - Nowa Stomatologia 1/2005, s. 41-44
Joanna Kępa-Prokopienko1, Ewa Iwanicka-Grzegorek1, Joanna Michalik2
Halitosis – etiologia, klasyfikacja i epidemiologia na podstawie piśmiennictwa
Halitosis – etiology, classification and epidemiology on the basis of current literature
1 z Zakładu Stomatologii Zachowawczej ISAM w Warszawie
Kierownik Zakładu: dr hab. n. med. Elżbieta Jodkowska
2 z Zakładu Informatyki Medycznej AM w Warszawie
Kierownik Zakładu: dr hab. inż. Robert Rudowski
Nazwa halitosis pochodzi od łacińskiego słowa halitus – zapach i greckiego osis – przewlekłe zaburzenie. Halitosis zatem to wyraźny, uporczywy, często przez długie lata utrzymujący się nieprzyjemny zapach z ust. W piśmiennictwie występują również inne określenia halitosis, jak: fetor ex ore, bad breath lub oral malodor. Wszystkie one odnoszą się i jednoznacznie określają nieświeży oddech. W piśmiennictwie polskim używa się także określenia halitoza.
Rozwiązania problemu nieświeżego oddechu szukano zapewne odkąd istnieje ludzkość. Z licznych przekazów historycznych dowiadujemy się, że fetor ex ore był traktowany jako uciążliwa dolegliwość, której starano się zaradzić płucząc usta naparami i wywarami z różnorakich ziół, żując gałązki eukaliptusa lub innych roślin o silnym zapachu. Innym sposobem było spożywanie aromatycznie przyprawionych potraw. Pomimo tego, że halitoza, była przypadłością znaną od wieków, to dopiero od około 20 lat stała się przedmiotem ukierunkowanych badań naukowych. Fetor ex ore jest patologią dotyczącą ludzi w każdym wieku i najczęściej z ogólnie dobrym stanem zdrowia (1, 2, 3, 4). Może być też objawem powstającym w przebiegu różnych chorób. Podaje się, że w 80-90% przyczyną brzydkiego zapachu z ust są nieprawidłowości w obrębie jamy ustnej, w 5-8% okolicy ucha, nosa i gardła (ang. ENT, czyli ear-nose-and-throat), a w pozostałych przypadkach brzydki zapach towarzyszy chorobom ogólnoustrojowym oraz dolnych dróg oddechowych i pęcherzyków płucnych, górnej części przewodu pokarmowego, a także może być spowodowane przyjmowaniem leków czy niektórych pokarmów. Najczęstszą przyczyną halitozy ENT jest przewlekłe zapalenie zatok oraz ropne zapalenie migdałków, ale również skrzywienie przegrody nosa, ciało obce w nosie, ropnie i zmiany nowotworowe okolicy nosa, gardła i krtani (5). Spośród chorób płuc i dolnych dróg oddechowych halitoza stwierdzana jest najczęściej w przebiegu zapalenia lub rozstrzeni oskrzeli, chorób nowotworowych lub ropni płuc. W trakcie organoleptycznego badania oddechu oraz śliny tych pacjentów stwierdza się odór podobny do wywoływanego przez VSC, natomiast badanie halimetrem nie wykrywa w powietrzu wydychanym obecności lotnych związków siarki (6, 7, 8). Do tej pory, w przekazach medialnych wciąż powtarzana jest opinia, że najczęstszym źródłem fetor ex ore jest żołądek. Niestety, również wielu lekarzy podziela ten pogląd. Badacze zajmujący się tym problemem dawno już dowiedli, że przełyk nie jest stale otwartą tubą, która pozwalałaby na przepływ powietrza z żołądka do jamy ustnej. Tylko niektóre choroby, jak uchyłki przełyku, przetoki czy bardzo nasilony refluks mogą doprowadzić do powstania halitozy (9, 10). Badano również częstotliwość występowania halitozy u pacjentów z zapaleniem błony śluzowej żołądka w przebiegu zakażenia Helicobacter pylori i nie opisuje się znamiennej statystycznie korelacji (11, 12). Halitoza może towarzyszyć również niektórym chorobom ogólnoustrojowym lub zaburzeniom metabolicznym. Stwierdzono taką zależność w przebiegu marskości wątroby (13, 14), mocznicy (15) i cukrzycy (16) oraz w chorobie rybiego oddechu, w której brak enzymu rozkładającego trimetylaminę – związek o zapachu ryby. Związek ten wyczuwalny jest nie tylko w oddechu, ale również w pocie i moczu pacjenta (17). Należy również wykluczyć brzydki zapach z ust powodowany niektórymi pokarmami, na przykład czosnkiem lub cebulą (18). Rozpoznanie halitozy ustnej powinno być więc stawiane poprzez wykluczenie innych przyczyn halitozy. Dlatego też wzięto pod uwagę różne mechanizmy powstawania halitozy i w klasyfikacji uwzględniono dwie główne grupy przyczyn: w jamie ustnej i poza jamą ustną. Klasyfikację halitozy przedstawiono w tabeli 1 (19).
Tabela 1. Klasyfikacja halitozy.
| Klasyfikacja | Opis |
| I. Halitoza prawdziwa | Wyczuwalny wyraźny brzydki zapach
z ust o intensywności nie do zaakceptowania. |
| I.A Halitoza fizjologiczna | 1.
2.
3. | Brzydki zapach z ust wynika
z procesów gnilnych w jamie ustnej. Nie stwierdza się choroby lub zmian patologicznych mogących być przyczyną halitozy.
Miejscem powstawania fetor ex ore jest przede wszystkim grzbietowa tylna część języka.
Należy wykluczyć okresowo występujący brzydki zapach z ust spowodowany przez dietę (np. czosnek). |
| I.B Halitoza patologiczna | | |
| (i) w jamie ustnej | 1. 2. | Halitoza jest wynikiem chorób, zmian patologicznych lub nieprawidłowej funkcji tkanek jamy ustnej.
Zalicza się tutaj halitozę, której przyczyną jest nalot na języku
towarzyszący patologiom jamy ustnej,
np. chorobie przyzębia, kserostomii. |
| (ii) poza jama ustną | 1.
2.
3.
| Brzydki zapach pochodzący z nosa, okolic przynosowych i/lub gardła.
Brzydki zapach pochodzący
z układu oddechowego lub górnego odcinka przewodu pokarmowego.
Brzydki zapach wynikający z chorób ogólnoustrojowych, w których dochodzi do wydzielania brzydko pachnących substancji do płuc
(np. cukrzyca, marskość wątroby, mocznica, krwotoki wewnętrzne). |
| II. Pseudohalitoza | 1. 2.
| Brzydki zapach z ust nie jest wyczuwalny przez otoczenie,
ale pacjent uparcie skarży się
na jego występowanie.
Stan można poprawić poprzez konsultację (udostępnienie piśmiennictwa, szkolenie i wyjaśnienie wyników badań) oraz proste zabiegi higieniczne w obrębie jamy ustnej. |
| III. Halitofobia | 1. 2. | Po zakończeniu leczenia halitozy lub pseudohalitozy, pacjent jest nadal przekonany, że choruje na halitozę.
Nie stwierdza się objawów halitozy w wywiadzie i badaniu przedmiotowym. |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Amir E., Shimonov R., Rosenberg M: Halitosis in children. J. Pediatrics., 1999, 134:338-343. 2.Loesche W.J., Kazor C.: Microbiology and treatment of halitosis. Periodontology 2000, 2002, 28:256-279. 3.Messadi D.V., Younai F.S.: Halitosis. Dermatol. Clin., 2003, 21:147-155. 4.Sanz M., et al.: Fundamentals of breath malodour. J. Contemp. Dent. Pract., 2001, 15(4):1-17. 5.Delanghe G., et al.: Experiences of a Belgian multidisciplinary breath odour clinic. Acta. Otorhinolaryngol. Belg. 1997, 51(1):43-8. 6.Durham T.M., et al.: Halitosis: knowing when "bad breath" signals systemic disease. Geriatrics,1993, 48(8):55-9. 7.Lu D.P.: Halitosis: an etiologic classification, a treatment approach, and prevention. Oral. Surg. Oral. Med. Oral. Pathol.,1982, 54(5):521-6. 8.Preti G., et al.: Non-oral etiologies of oral malodor and altered chemosensation. J. Periodontol., 1992, 63:790-796. 9.Attia E.L., Marshall K.G.: Halitosis. Can. Med. Assoc. J., 1982, 126:1281-5. 10.Tydd T.F., Dyer N.H.: Pyloric stenosis presenting with halitosis. Br. Med. J., 1974, 3:321. 11.Hoshi K., et al.: Gastrointestinal diseases and halitosis: association of gastric Helicobacter pylori infection. Int. Dent. J., 2002, 52 Suppl 3:207-211. 12.Werdmuller B.F., van der Putten T.B., et al.: Clinical presentation of Helicobacter pylori-positive and -negative functional dyspepsia. J. Gastroenterol. Hepatol., 2000, 15(5):498-502. 13.Kaji H., et al.: Evaluation of volatile sulfur compounds in the expired alveolar gas in patients with liver cirrhosis. Clin. Chim. Acta. 1978, 85:279-84. 14.Tangerman A., et al.: Cause and composition of foetor hepaticus. Lancet. 1994, 343(8895):483. 15.Simenhoff M.L., et al.: Biochemical profile or uremic breath. N. Engl. J. Med., 1977, 297(3):132-5. 16.Rooth G., Ostenson S.: Acetone in alveolar air, and the control of diabetes. Lancet. 1966, 2(7473):1102-5. 17.Ayesh R., et al.: The fish odour syndrome: biochemical, familial, and clinical aspects. BMJ. 1993, 307(6905):655-7. 18.Suarez F., et al.: Differentiation of mouth versus gut as site of origin of odoriferous breath gases after garlic ingestion. Am. J. Physiol., 1999, 276:G425-30. 19.Yaegaki K., Coil J.M.: Examination, Classification, and Treatment of Halitosis: Clinical Perspectives. J. Can. Dent. Assoc., 2000, 66:257-61. 20.Tonzetich J.: Production and origin of oral malodor: A review of mechanisms and methods of analysis. J. Periodontol. 1977, 48:13-20. 21.McNamara T.F., et al.: The role of microorganisms in the production of oral malodor. Oral. Surg., 1972, 34:41. 22.Tonzetich J., McBride B.C.: Characterization of volatile sulphur production by pathogenic and non-pathogenic strains of oral Bacteroides. Arch. Oral. Biol. 1981, 26:963-969. 23.Claus D., et al.: Where gastroenterology and periodontology meet: determination of oral volatile organic compounds using closed-loop trapping and high-resolution gas chromatography-ion trap detection. In:van Steenberghe D., Rosenberg M., ed. Bad breath: a multidisciplinary approach. Lueven: Lueven University Press, 1996, 15-28. 24.Goldberg S., et al.: Cadaverine as a putative component of oral malodor. J. Dent. Res., 1994, 73:1168-1172. 25.Kostelc J.G., et al.: Oral odors in early experimental gingivitis. J. Periodontal. Research., 1984, 19:303-312. 26.Kostelc J.G., et al.: Salivary volatiles as indicators of periodontits. J. Periodontal. Research., 1980, 15:185-192. 27.Awano S., et al.: The relationship between the presence of periodontopathogenic bacteria in saliva and halitosis. I. Dent. Journal., 2002, 52:212-216. 28.Loesche W.J., et al.: Comparison of various detection methods for periodontopathic bacteria: can culture be considered the primary reference standard? J. Clin. Microbiol., 1992, 30:418-426. 29.Socransky S.S., et al.: Microbial complexes in subgingival plaque. J. Clin. Periodontol., 1998, 25:134-144. 30.Persson S., et al.: The capacity of subgingival species to produce volatile sulfur compounds in human serum. Oral. Microbiol. Immunol., 1989, 4:169-172. 31.Kazor C.E., et al.: Diversity of bacterial populations on the tongue dorsa of patients with halitosis and healty patients. J. Clin. Microbiol., 2003, 41(2):558-563. 32.Yaegaki K., Sanada K.,: Volatile sulfur compounds in mouth air from clinically healthy subjects and patients with periodontal disease. J. Periodontol. Res., 1992, 27:233-238. 33.Spiechowicz E., Meisel-Mikolajczyk F., Nyquist G.: Mikroflora jamy ustnej pacjentów ze stomatopatiami protetycznymi. Port. Stom. 1997, 28(3):141-152. 34.Yaegaki K., Sanada K.: Biochemical and clinical factors influencing oral malodour in periodontal patients. J. Periodontol. 1992, 63:786-792. 35.Morris P.P., Read R.R.: Halitosis: Variations in mouth and total breath odor intensity resulting from prophylaxis and atisepsis. J. Dent. Res. 1939, 18:355-358. 36.Sulser G.F., et al.: Some conditions that effect Th Teodor concentrations of the breath. J. Dent. Res. 1939, 18:355-358. 37.Salako N.O., Kleinberg I.: Incidence of selected ureolytic bacteria in human dental plaque from sites with differing salivary access. Arch. Oral. Biol., 1989, 34:787. 38.Salako N.O., Kleinberg I.: Constituents of salivary supernatant responsible for stimulation of oxygen uptake by the bacteria in human salivary sediment. Arch. Oral Biol., 1990, 35:145. 39.Kleinberg I., Hall G.: pH and depth of gingival crevices in different areas of the mouths of fasting humans. J. Periodont. Res., 1969, 4:109. 40.Golub L.M., et al.: Urea content of gingival crevicular fluid and its relation to periodontal disease in humans. J. Periodont Res., 1971, 6:243. 41.Kleinberg I.: Effect of urea concentration on human plaque in situ. Arch. Oral Biol., 1967, 12:1475. 42.Hine M.K.: Halitosis. J. American. Dental. Association., 1957, 55:37-46. 43.Tessier J.F., Kulkarni G.V.: Bad breath: etiology, diagnosis and treatment. Oral. Health., 1991, 81:19-22. 44.Kleinberg I., Jenkins G.N.: The pH of dental plaques in the different areas of the mouth before and after meals and their relationship to the pH and rate of flow of resting saliva. Arch. Oral Biol., 1964, 9:493. 45.Anonymous Survey conducted at ADA reveals interesting trends. Dent. Econ., 1995, 85(12):6. 46.Loesche W.J., et al.: Oral malodour in the elderly. In:van Steenberghe D., Rosenberg M., ed. Bad breath: a multidisciplinary approach. Leuven: Lueuven University Press, 1996, 181-194. 47.Saito H., Kawaguchi Y.: Halitosis prevention campaign: a report of oral health promotion acitivities in Japan. Int. Dent. J., 2002, 52:197-200. 48.Miyazaki H., et al.: Correlation between volatile sulphur compounds and certain oral health measurements in the general population. J. Periodontol.,1995, 66:679-684. 49.Miyazaki H., et al.: Oral malodor in the general population of Japan. In: Rosenberg M., ed. Bad breath: research perspectives. Tel Aviv: Ramot Publishing, 1996, 119-136. 50.Miyazaki H., et al.: Oral malodor in the general population of Japan. In: Rosenberg M., ed. Bad breath:research perspectives. Tel Aviv: Ramot. Publishing, 1995a, 119-136. 51.Soder B., et al.: The relation between fetor ex ore, oral hygiene and periodontal disease. Swed. Dent. J., 2000, 24:73-82. 52.Frexinos J., et al.: Descriptive study of digestive functional symptoms in the French general population. Gastroenterol. Clin. Biol., 1998, 22:785-791. 53.Karolewski M., Nieć A.: Halitosis - istotny problem w stomatologii. Magazyn Stomatologiczny, 2001, 7-8:54-58. 54.Koczorowski R., Karpiński T.M.: Halitosis - problem społeczny. Nowiny Lekarskie 2001, 70, 6:657-664. 55.Richter J.T.: Diagnosis and treatment of halitosis. Compendium. Cont. Dent. Edu., 1996, 17:370-388. 56.Rosenberg M.: The science of bad breath. Scientific. American., 2002, 4:72-75.
