Problemy, z jakimi od dziesiątków lat borykają się społeczeństwa i które dotyczą niemal każdego człowieka to próchnica i choroby przyzębia. W codziennej praktyce lekarze stomatolodzy dość często spotykają się także z objawem nieprzyjemnego zapachu z ust u swoich pacjentów. Przez długie lata w wielu krajach, także w Polsce, dolegliwość ta nie była rejestrowana ani klasyfikowana w taki sposób, jak inne patologie jamy ustnej, np. choroby przyzębia. Liczne doniesienia traktujące o związku halitozy ustnej z chorobą przyzębia wskazują na istnienie powiązania obydwu tych schorzeń. Związek ten nie jest jednak jednoznaczny i zależny wprost od zaawansowania zapalenia przyzębia. Przedstawiono wiele wyników badań, w których wskazuje się, że fakt częstszego występowania halitozy ustnej u osób z chorobami przyzębia zależy przede wszystkim od obecności nalotu na grzbietowej tylnej części języka oraz od podwyższonej ilości płytki nazębnej.

Celem niniejszej pracy była ocena stanu przyzębia u osób dorosłych z halitozą ustną.

Badaniem objęto 329 osób, w tym 228 (69,3%) kobiet i 101 (30,7%) mężczyzn w wieku od 18 do 62 roku życia. Średnia wieku grupy badanej wynosiła 40,87±11,04. Badanie kliniczne wykonano metodą podwójnie ślepej próby. Każdorazowo jedna osoba badała przedmiotowo, druga organoleptycznie, a trzecia przeprowadzała pomiar halimetrem. W trakcie badania przedmiotowego oceniano stan zdrowia jamy ustnej stosując następujące wskaźniki zgodnie z wytycznymi WHO (1): wskaźnik stanu przyzębia CPI, wskaźnik higieny jamy ustnej PlI wg Silness i Loe (2), wskaźnik stanu dziąseł GI wg Loe i Silness (3). Badanie organoleptyczne polegało na wąchaniu powietrza wydychanego przez pacjenta przez rurkę o długości 10 cm. W badaniu wykorzystywano skalę organoleptyczną od 0 do 5 wg Rosenberga (4, 5). Natomiast pomiar lotnych związków siarki (VSC) wykonywano aparatem Halimetr RH-17K w trzech kolejnych wydechach, a następnie wyliczano wartość maksymalną (Max) i średnią (Avg) poziomu VSC. Wyniki zbierano, wizualizowano i archiwizowano na komputerze za pomocą programu HaliSoft v.1.0e firmy Ansyco. Halitozę ustną rozpoznawano, gdy średni wynik pomiaru poziomu VSC halimetrem ł 125 ppb (parts per bilion), a nasilenie nieprzyjemnego zapachu w badaniu organoleptycznym oceniano na 2. Halitozę fizjologiczną stwierdzano, gdy średni wynik pomiaru halimetrem mieścił się w zakresie od 75 ppb do125 ppb, a powietrze wydychane oceniano organoleptycznie na 1, natomiast osoby zdrowe miały średnik wynik pomiaru halimetrem <75 ppb i w powietrzu wydychanym nie stwierdzano nieprzyjemnego zapachu (0 w stosowanej skali). Do obliczeń statystycznych wykorzystano licencjonowany pakiet statystyczny Statistica 5,0PL, stosowano 95% poziom ufności (pŁ0,05). Zgodność rozkładu badanych prób z rozkładem normalnym badano przy użyciu testu W Shapiro-Wilka. Nie wszystkie grupy spełniały warunki rozkładu normalnego. Testowanie istotności różnic średnich w dwóch populacjach sprawdzano testem nieparametrycznym Manna-Whitneya, a w więcej niż dwóch populacjach testem nieparametrycznym Kruskala-Wallisa.

Na podstawie badania organoleptycznego powietrza wydychanego oraz pomiaru poziomu VSC stwierdzono, że wśród wszystkich badanych jest 165 osób (50,15%) z halitozą. Pacjenci z halitozą byli najczęściej w wieku 25-34 lata (30,30%) i 45-54 lat (27,27%), podobnie osoby z halitozą fizjologiczną (odpowiednio 25,00% i 42,86%) oraz zdrowe (30,0% i 32,5%) – tabela 1. Średnia wieku osób z halitozą (41,12) była nieznacznie niższa od średniej wieku osób z halitozą fizjologiczną (42,42), natomiast osoby zdrowe były najmłodsze (38,69). Różnice wieku w zależności od rozpoznania nie były znamienne statystycznie (p=0,98).

Badanie stanu przyzębia przy użyciu wskaźnika CPI wykazało, że u ponad 14% badanych stan dziąseł i przyzębia był prawidłowy. Po uwzględnieniu rozpoznania stwierdzono, że zdrowe przyzębie CPI=0 ma 12,73% osób chorych na halitozę, 10,72% z halitozą fizjologiczną i 22,5% osób zdrowych – rycina 1. Wśród osób z halitozą 36,97% miało zapalenie przyzębia (CPI=3 lub 4), a tylko 26,25% zdrowych osób. Stan przyzębia u osób z halitozą był znamiennie statystycznie gorszy, niż osób zdrowych (p<0,05).

Stan przyzębia mężczyzn był nieznacznie gorszy niż kobiet (p=0,09) – rycina 2. Większy odsetek mężczyzn miał bowiem najwyższe, świadczące o zapaleniu przyzębia, wartości wskaźnika CPI, a większa grupa kobiet (15,79%), niż mężczyzn (11,88%) miała zdrowe przyzębie.

Analiza statystyczna wykazała, że średnie wartości oceny organoleptycznej powietrza wydychanego po uwzględnieniu wskaźnika stanu dziąseł CPI różniły się statystycznie znamiennie (p<0,05) w grupie pacjentów z rozpoznaną halitozą – tabela 2. Ale wartości te nie układały się całkowicie zgodnie ze stanem dziąseł – najniższe wartości stwierdzono u pacjentów z kamieniem nazębnym, a najwyższe u osób z krwawieniem z dziąseł i z objawami choroby przyzębia. Średnie i maksymalne wartości VSC u chorych z zapaleniem przyzębia, z zapaleniem dziąseł i u zdrowych nie różniły się (p odpowiednio 0,14 i 0,15) w grupie osób z halitozą.

Występowanie płytki nazębnej wyraża stan higieny jamy ustnej. W aktualnych badaniach średnia wartość wskaźnika PlI dla całej grupy wynosiła 0,35, a wartość maksymalna 1,72. Stan higieny jamy ustnej badanej populacji był więc dobry. Po uwzględnieniu rozpoznania okazuje się, że wartość wskaźnika płytki PlI dla osób z halitozą wynosiła 0,47, dla osób z halitozą fizjologiczną 0,24, a dla zdrowych 0,22 (tab. 3). Stan higieny jamy ustnej osób z halitozą fizjologiczną i osób zdrowych nie różnił się (p=0,4) i dla obu grup był znamienne statystycznie gorszy, niż u osób z halitozą (p<0,0001). Po uwzględnieniu płci stwierdzono, że higiena jamy ustnej kobiet była statystycznie znamiennie lepsza, niż mężczyzn (p<0,05) – tabela 4. Wskaźnik PlI wynosił bowiem 0,33 dla kobiet i 0,39 dla mężczyzn.