Anest Inten Terap 2004; 36, 210-213

Ukończenie szkoły medycznej nie jest końcem medycznej edukacji. Jakkolwiek wiele wysiłku włożono dotychczas w jakość szkolenia przeddyplomowego, to obszarem wymagającym szczególnej uwagi jest wymóg stałego nabywania wiedzy i umiejętności przez lekarzy w całym okresie ich życia zawodowego [1]. Narasta przekonanie, iż na lekarzach ciąży moralne, jeśli nie prawne zobowiązanie do bycia na bieżąco z osiągnięciami wiedzy medycznej i świadczenia swych usług na poziomie najwyższym. Wiedza nabyta w czasie studiów staje się bowiem nieomal przestarzała w całości w okresie, w którym student kończy studia [1].

W polskim Kodeksie Etyki Lekarskiej sformułowano dlatego w sposób następujący jego 55. artykuł: „ Powinnością każdego lekarza jest uzupełnianie, doskonalenie wiedzy i umiejętności zawodowych, a także przekazywanie ich swoim współpracownikom.” [2]. Ustawiczne kształcenie medyczne określa się jako „każdy i wszystkie sposoby, za pomocą których lekarze uczą się nadal po formalnym ukończeniu ich szkolenia” [1].

Europejska Fundacja ds. Szkolenia w Anestezjologii (Foundation for European Education in Anaesthesiology, FEEA) jest członkiem Europejskiej Unii Specjalistów Medycznych (UEMS), a jej głównym celem jest podnoszenie i utrzymywanie usług w zakresie anestezjologii na poziomie najwyższym z możliwych.

W 1995 r. powołany został pierwszy w Polsce Ośrodek Regionalny FEEA w Poznaniu, a jego dyrektorem został prof. Witold Jurczyk kierujący wówczas Instytutem Anestezjologii i Intensywnej Terapii w Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Instytut jako jedyna jednostka akademicka w Polsce uzyskała w 1997 r. akredytację Zarządu Anestezjologii Europejskiej Unii Specjalistów Medycznych i Europejskiej Akademii Anestezjologii w zakresie szkolenia podyplomowego w anestezjologii i intensywnej terapii. Akredytacja ta została następnie przedłużona na okres do 2007 r. i dotyczy obecnie kierowanej przeze mnie Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, jako jednostki powstałej w miejsce Instytutu.

Ośrodkiem regionalnym w Poznaniu kieruje obecnie dr hab. med. K. Kusza, profesor Pomorskiej Akademii Medycznej im. L. Rydygiera w Bydgoszczy.

Prof. Jurczyk jest koordynatorem działań FEEA w zakresie ustawicznego kształcenia podyplomowego na terenie całej Polski.

Od chwili powstania Ośrodka Regionalnego FEEA w Poznaniu, w 1995 r., szkolenie podyplomowe w zakresie anestezjologii i intensywnej terapii (w systemie pięciu kursów) ukończyło 286 lekarzy anestezjologów.

W latach 2001-2003 sześciokursowy cykl szkolenia w ośrodku poznańskim ukończyło 106 lekarzy anestezjologów.

W kwietniu 2001 r. kursem nr 5 rozpoczął działalność swą Ośrodek Regionalny w Krakowie, prowadzony przez prof. J. Andresa. W Krakowie przeprowadzono dotąd pięć kursów pierwszej (sześciokursowej) edycji szkolenia podyplomowego FEEA. W każdym z kursów brało udział od 71 do 137 lekarzy. Oprócz lekarzy polskich w kursach tych uczestniczyło czworo lekarzy z zagranicy, a mianowicie po jednej osobie z Anglii i Austrii i dwóch lekarzy z Ukrai-ny. W grudniu 2003 r. kursem nr 5 rozpoczęto w Krakowie kolejną, drugą edycję sześciokursowych szkoleń podyplomowych FEEA.

W maju 2001 r. kursem nr 4 (matka i dziecko) rozpoczął swą działalność prowadzony przez prof. T. Szretera, w Instytucie Pomniku Zdrowia Dziecka Ośrodek Regionalny w Warszawie. Od tego czasu kurs nr 4 prowadzony jest wyłącznie w Warszawie, dla wszystkich uczestników szkoleń FEEA w Polsce. W Warszawie przeprowadzono dotychczas 7 kursów, w których każdorazowo brało udział od 25 do 28 uczestników. Ośrodek posiada własną salę wykładową z pełnym wyposażeniem dydaktycznym. Szkolenie praktyczne umożliwia sprzęt do nauki resuscytacji krążeniowo-oddechowej, do nauki resuscytacji i intubacji u dzieci i noworodków, również z wykorzystaniem fibroskopu. Ośrodek jako jeden z dwóch w kraju umożliwia szkolenie metodą symulacji, dzięki posiadaniu symulatora anestezjologicznego Sima 1.0, wraz z oprzyrządowaniem i programem komputerowym. Uczestnicy kursów FEEA w Warszawie biorą zatem udział (opcjonalnie) w szkoleniach z użyciem symulatora. Ośrodek posiada własny serwer internetowy (http://anestzja.czdwaw.pl) zawierający materiały szkoleniowe.

Szkolenie podyplomowe w anestezjologii i intensywnej terapii w formie kształcenia ustawicznego na kursach FEEA prowadzone jest obecnie w Polsce wyłącznie w cyklu sześciokursowym.

W 2004 r. przewiduje się uruchomienie czwartego w Polsce Ośrodka Regionalnego FEEA we Wrocławiu, prof. A. Küblera, we współpracy z dr. hab. E. Karpel z Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach.

Każdy z ośrodków regionalnych dysponuje możliwością wydawania materiałów szkoleniowych w postaci zestawu wykładów dotyczących poszczególnych kursów. Materiały te (na prawach publikacji) przekazywane są uczestnikom kursów, są też w formie odpłatnej możliwe do nabycia przez innych zainteresowanych. Jak z dotychczasowego doświadczenia wynika cieszą się one dużym zainteresowaniem wśród lekarzy, nie tylko anestezjologów.

W okresie od 1995 do 2003 r. w kursach kształcenia ustawicznego organizowanych w Polsce przez regionalne ośrodki FEEA wzięło udział 932 lekarzy.

W latach 1995-2000 w poznańskim Ośrodku Regionalnym w Kiekrzu koło Poznania przeprowadzono dwie edycje pięciokursowych szkoleń FEEA, zgodnie z obowiązującą tematyką przedstawioną poniżej:

Kurs nr 1: Oddychanie, znieczulenie w torakochirurgii, chirurgii głowy i szyi;

Kurs nr 2: Układ krążenia, krew, transfuzje;

Kurs nr 3: Intensywna terapia, nerki, medycyna stanów nagłych;

Kurs nr 4: Matka, dziecko, wątroba, znieczulenie w chirurgii jamy brzusznej, znieczulenia drobne;

Kurs nr 5: Neurologia, znieczulenie przewodowe i terapia bólu.

W opracowaniu niniejszym przedstawiono kompleksową ocenę wyników tego szkolenia w obrębie wymienionych dwóch edycji kursów FEEA. Dokonano tego w oparciu o dane dysertacji doktorskiej E. Buczkowskiej, pod tytułem: „Ocena kształcenia podyplomowego europejskiej fundacji ds. szkolenia w anestezjologii (Foundation for European Education in Anaesthesiology – F.E.E.A.) w warunkach polskich”, przygotowanej pod kierunkiem prof. Jurczyka i obronionej przez autorkę na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu w 2003 r. [3].

Informację o szkoleniach FEEA umieszczono w czasopismach lekarskich „Anestezjologia Intensywna Terapia” i „Eter” o zasięgu ogólnopolskim. Informację taką skierowano także do Okręgowych Izb Lekarskich, z prośbą o jej upowszechnienie. W wyniku tych informacji spośród 300 kandydatów na pierwszy kurs zakwalifikowano 95 osób, zaś spośród 250 kandydatów do drugiej edycji szkolenia wybrano 96 osób.

W cyklach dwóch szkoleń uczestniczyło zatem 191 lekarzy specjalistów anestezjologów, zaś szkolenie ukończyło 180 lekarzy. W szkoleniach tych uczestniczyli lekarze specjaliści o różnym, przeważnie jednak długim stażu pracy w anestezjologii i intensywnej terapii. Spośród 95 lekarzy biorących udział w pierwszej edycji pięciokursowego cyklu szkolenia ustawicznego 10 uzyskało specjalizację w okresie do 5 lat, 29 w okresie od 5 do 10 lat, 28 w okresie od 10 do 20 lat i 28 w okresie powyżej 20 lat.

Szkolenie prowadzone było przez 58 wykładowców, a w dyspozycji uczestników kursów były przygotowane uprzednio materiały szkoleniowe w postaci skryptów wykładów. Do każdego modułu tematycznego przypisano dwóch wykładowców, w celu niezakłóconej realizacji programu szkolenia.

Zgodnie z założeniami programu szkolenia zajęcia obligatoryjne uzupełnione były opcjonalnymi, w postaci popołudniowych i wieczorowych dyskusji, nieformalnych spotkań z wykładowcami i prezentacji filmów szkoleniowych i demonstracji sprzętu.

Wielostronnej oceny szkolenia ustawicznego na wymienionych kursach dokonano za pomocą następujących instrumentów:

1) odpowiedniej konstrukcji ankiet skierowanych do osób, które ukończyły pięciokursowy cykl szkolenia,

2) testów samooceny uczestników szkoleń,

3) wypełnianych przez uczestników kursów anonimowych kart oceny wykładowców,

4) ankiet skierowanych do wykładowców.

Ad 1.

Ze skierowanych do 180 absolwentów szkoleń ankiet odpowiedzi uzyskano od 95 osób, tj. 52,8% uczestników kursów.

W ich opinii satysfakcję z uczestniczenia i ukończenia szkolenia zadeklarowało 96% respondentów, umieszczając swe odpowiedzi w przedziałach „zdecydowanie tak” (49,5%) i „raczej tak” (47,4%).

Wpływ szkolenia na osobisty zasób wiedzy i umiejętności był w opinii ankietowanych wysoki u ponad 10% ankietowanych, zaś umiarkowany u 66% respondentów. U 17% ankietowanych szkolenie to nie miało wpływu na zasób wiedzy i umiejętności jego uczestników. Dotyczyło to tych absolwentów szkoleń, którzy specjalizację z anestezjologii i intensywnej terapii ukończyli stosunkowo niedawno, bo w czasie do 5 lat od chwili podjęcia szkolenia na kursie FEEA.