© Borgis - Nowa Stomatologia 3/2005, s. 143-146
Agnieszka Dolegacz-Bączkowska1, Janusz Wyzgał2, Renata Górska1
Profil lipidowy a choroba przyzębia u pacjentów leczonych immunosupresyjnie, po przeszczepieniu nerki
Blood lipid levels and periodontitis in patients with immunosupression after kidney transplantation
1Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia Instytutu Stomatologii Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Renata Górska 2Klinika Immunologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych IT AM w Warszawie
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. Leszek Pączek
Zaburzenia lipidowe są częstym schorzeniem występującym u biorców po zabiegu transplantacji. Pojawiają się u 80% pacjentów po przeszczepieniu narządów unaczynionych, takich jak nerka, trzustka czy serce. Hiperlipidemia stanowi czynnik ryzyka powstawania miażdżycy naczyń, pogarszając funkcję narządów przeszczepionych (1, 2).
Zaburzenia w układzie sercowo-naczyniowym, jako następstwo hiperlipidemii, stanowią trudność w osiągnięciu stabilnej funkcji narządu przeszczepionego. Mogą być również przyczyną śmierci biorcy w wyniku powikłań sercowo-naczyniowych (3, 4, 5). Częstość tego powikłania szacuje się na 9-30% (6).
Hiperlipidemia u biorców nerki może znacznie przys- pieszyć wystąpienie przewlekłej nefropatii, najczęstszej przyczyny utraty przeszczepionej nerki. Uważa się, że zaburzenia w gospodarce lipidowej są związane z przyjmowaniem leków immunosupresyjnych. Do innych czynników predysponujących do rozwoju hiperlipidemii są m.in. otyłość, uwarunkowania genetyczne, cukrzyca, przewlekły nikotynizm.
W protokole immunosupresyjnym, zarówno w immunosupresji standardowej (pierwsze przeszczepy, chorzy nieuczuleni, żywi dawcy rodzinni), jak i w immunosupresji trójlekowej (chorzy wysokiego ryzyka, drugie lub dalsze przeszczepy), oprócz cyklosporyny, podawane są również sterydy (7).
Kortykosterydy są przyczyną insulinooporności, prowadząc do wychwytu wolnych kwasów tłuszczowych, zwiększonej produkcji VLDL w wątrobie i zmniejszenia aktywności lipazy, co w konsekwencji powoduje wystąpienie hipertriglicerynemii i hipercholesterolemii.
Związek pomiędzy zapaleniem przyzębia a miażdżycą naczyń, sugerowany przez niektórych autorów, może polegać na wpływie mediatorów procesów zapalnych na komórki krwi, które z kolei wytwarzają białka hormonopodobne – cytokiny, dodatkowo aktywując limfocyty i monocyty.
Komórkami, mającymi wpływ na rozwijanie się miażdżycy naczyń są krążące w surowicy krwi monocyty – pochodne aktywacji makrofagów.
Makrofagi gromadzą w wewnętrznej błonie naczyń krwionośnych nadmiar cholesterolu, który jest estryfikowany i magazynowany w ich cytoplazmie. Do najlepiej poznanych bakteryjnych związków, potęgujących aktywność makrofagów, należą lipopolisacharydy (LPS), składniki ściany komórkowej bakterii Gram-ujemnych.
W skład lipidów wchodzą: triglicerydy, cholesterol, fosfolipidy oraz wolne (nieestryfikowane) kwasy tłuszczowe. Wszystkie wymienione związki występują w kompleksach z białkami, tworząc lipoproteiny. Posługując się elektroforezą wyróżnia się następujące frakcje lipoproteinowe:
– chylomikrony; stanowią około 10% ogólnej ilości lipoprotein,
– b-lipoproteiny-LDL-cholesterol o niskiej gęstości ( Low Density Lipoprotein); stanowią 50-70% ogólnej ilości lipoprotein. Jest to główny transporter cholesterolu do komórek pozawątrobowych. Długoletnie badania kliniczne wykazały bezpośredni związek pomiędzy stężeniem cholesterolu LDL a chorobą niedokrwienną serca. To właśnie ta frakcja cholesterolu odgrywa kluczową rolę w patogenezie powstawania blaszki miażdżycowej i określana bywa jako „zły cholesterol”. Zwiększenie stężenia LDL może wynikać z podniesienia się poziomów frakcji LDL i HDL (hipercholesterolemia) lub z przewagi LDL nad HDL. Prawidłowe stężenie frakcji LDL w surowicy krwi wynosi <160 mg/dl (<4,2 mmol/l).
– a-lipoproteiny-HDL-cholesterol o wysokiej gęstości ( High Density Lipoprotein); stanowią 18-30% ogólnej ilości lipoprotein. Odpowiedzialny jest za transport powrotny cholesterolu z tkanek do wątroby (3, 4). Działa korzystnie i określany jest jako „dobry cholesterol”. HDL jest uważana za lipoproteinę przeciwmiażdzycową, ponieważ odgrywa bezpośrednią rolę w neutralizacji LPS w surowicy krwi, chroni LDL przed utlenianiem, jak również odgrywa bezpośrednią rolę w transporcie zwrotnym cholesterolu. Za prawidłowe stężenie frakcji HDL dla kobiet przyjmuje się wartość> 50 mg/dl (>1,3 mmol/l), natomiast dla mężczyzn> 35 mg/dl (0,9 mmol/l). Stężenie cholesterolu całkowitego nie powinno przekraczać 200 mg/dl (<5,2 mmol/l).
Celem pracy była ocena profilu lipidowego – poziomu cholesterolu całkowitego, frakcji LDL i HDL we krwi obwodowej pacjentów z chorobą przyzębia, przyjmujących leki immunosupresyjne po zabiegu przeszczepienia nerki.
MATERIAŁ I METODY
Badaniem objęto 60 pacjentów Kliniki Transplantologii i Immunologii Klinicznej, po zabiegu przeszczepienia nerki. Kryterium doboru pacjentów stanowił:
– minimalny czas od przeszczepienia narządu 3 lata,
– stabilna czynność nerki mierzona poziomem kreatyniny,
– leczenie immunosupresyjne (immunosupresja standardowa: Cyklosporyna A (preparat Neoral) w średniej dobowej dawce 250 mg, ze średnim poziomem we krwi równym 154,8 ng/ml + Enkorton w średniej dawce równej 7,5 mg),
– brak leczenia periodontologicznego w ciągu ostatnich 6 miesięcy.
Pacjentów podzielono na dwie grupy. Grupę badaną stanowiło 40 pacjentów, 28 kobiet i 12 mężczyzn, w wieku od 35 do 56 lat, u których na podstawie wywiadu, badania klinicznego oraz zdjęć radiologicznych zdiagnozowano przewlekłe zapalenie przyzębia (postać średnia). Grupę kontrolną stanowiło 20 pacjentów, 11 kobiet i 9 mężczyzn w wieku od 31 do 47 lat, bez zmian patologicznych w obrębie tkanek przyzębia. W obu grupach średnia wartość stężenia kreatyniny była zbliżona (2,08 mg/dl w grupie badanej vs 1,68 mg/dl w grupie kontrolnej).
Badanie przedmiotowe obejmowało pomiar podstawowych parametrów klinicznych, takich jak:
– głębokość kieszonek (PD), wyrażonych w mm,
– utratę przyczepu łącznotkankowego (CAL), wyrażonego w mm,
– uproszczony wskaźnik płytki O´Leary´ego (PI), wyrażonego w %,
– uproszczony wskaźnik krwawienia (BI), wyrażonego w %.
Pomiary parametrów klinicznych przeprowadzano z użyciem lusterka dentystycznego i sondy periodontologicznej typu WHO. Wszystkie pomiary wykonywane były przez tę samą osobę.
We krwi obwodowej oceniano stężenie cholesterolu całkowitego oraz lipoprotein o małej (LDL) i dużej gęstości (HDL).
WYNIKI
Tabela 1 przedstawia średnie wartości parametrów klinicznych w obu badanych grupach pacjentów. Ponieważ podziału pacjentów dokonano względem występowania lub braku choroby przyzębia, nie jest zaskakującym stwierdzenie wyższych wartości wszystkich parametrów klinicznych w grupie badanej. Niepokojący jest jednak fakt stwierdzenia wysokich wskaźników płytki i krwawienia u pacjentów, u których choroba przyzębia nie występuje.
Tabela 1. Parametry kliniczne w grupie badanej i grupie kontrolnej.
| | Średnio | Mediana | Wartości maksymalnie | Wartości minimalne |
| Grupa Badana | Kontrola | Grupa Badana | Kontrola | Grupa Badana | Kontrola | Grupa Badana | Kontrola |
| Wskaźnik płytki (%) | 65 | 43 | 60 | 35 | 90 | 75 | 34 | 20 |
| Wskaźnik krwawienia (%) | 48 | 15 | 45 | 14 | 60 | 38 | 20 | 10 |
| Głębokość kieszonki (mm) | 3,55 | 0,8 | 3,3 | 0,6 | 6 | 4 | 1 | 0,5 |
| Utrata przyczepu łączno-tkankowego (mm) | 3 | 0,3 | 2,3 | 0,25 | 7 | 0,5 | 1 | 0,0 |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Imagawa D.K., et al.: Hyperlipidemia after liver transplantation. Transplantation 1996, 62: 934-42. 2.Hricik D.E., et al.: Independent effects of cyclosporine and prednisone on post-transplant hypercholesterolemia. Am. J. Kidney. Dis., 1991, 18: 353-8. 3.Davis S.F., et al.: Early endothelial dysfunction predicts the development of transplant coronary artery disease at 1 year post transplantation. Circulation 1996, 93: 457-462. 4.Carrier M., et al.: The Canadian study of cardiac transplantation, atherosclerosis investigations of the CASCASE Study. Canadian J. Cardiol. 1999: 15: 1337-44. 5.Mechel C.R., et al.: Hemostatic/fibrinolytic predictors of allograft coronary artery disease after cardiac transplantation. Vasc. Med., 1997, 2: 306-12. 6.Abtahi P., Zand M.S.: Management of hyperlipidemia in the stable solid organ transplant recipient. Graft 2001, 4: 266-74. 7.Gradowska L.: Leczenie immunosupresyjne po przeszczepieniu narządów unaczynionych. Wstęp do immunologii klinicznej. Cz.II. Akademia Medyczna w Warszawie 2001, 226-50, 8.Geerts S., et al.: Further evidence of the association between periodontal conditions and coronary artery disease. J. Periodontol., 2004, 75: 1274-80. 9.Katz J.: On the associattion between hypercholesterolemia, cardiovascular disease and severe periodontal disease. J. Clin. Periodontol., 2001, 28: 865-868. 10.DeStefano F., et al.: Dental disease and risk of coronary heart disease and mortality. Br. Med. J., 1993, 306: 688-91. 11.Ferroni P., et al.: Enhanced interleukin-1a in hypercholesterolemia. Effects of Simvastatin and low-dose Aspirin. Circulation 2003, 108: 1673-5. 12.Hujoel P.P., et al.: Periodontal disease and coronary heart risk. JAMA 2000, 284: 1406-10. 13.Feingold K.R., et al. Endotoxin rapidly induces changes in lipid metabolism that produce hypertriglyceridemia: low doses stimulate hepatic triglyceride production while high doses inhibit clearance. J. Lipid. Res., 1992, 33: 1765-76. 14.Hardardottir I., et al.: Effects of endotoxin on lipid metabolism. Biochem. Soc. Trans., 1995, 4: 1013-8. 15.Doxey D.L., et al.: Diabetes prevents periodontitis-induced increases in gingival platelet derived growth factor-B and interleukin 1-beta in a rat model. J. Periodontol., 1998, 69: 113-9. 16.Henley S.A., et al.: Lipids increase after solitary pancreas transplantation. Diabetic Care 1999, 22: 320-27.
