4. wybicie (zwichnięcie całkowite).

I.1 Złamanie korony zęba w obrębie szkliwa wymaga wygładzenia brzegów szkliwa z remineralizacją preparatami fluorkowymi.

I.2 Złamanie w obrębie szkliwa i zębiny pomimo, że nie doszło do obnażenia miazgi wymaga szybkiej interwencji (konieczna jest izolacja od bodźców termicznych i bakteryjnych). Zębinę pokrywa się twardniejącym preparatem Ca(OH)₂, który zabezpiecza się kompozytem podczas rekonstrukcji zęba.

W piśmiennictwie opisano przypadki wykorzystania do odbudowy odłamanych fragmentów korony. Tego rodzaju postępowanie jest możliwe od czasu wprowadzenia materiałów wiążących z zębiną. Jednakże brakuje długotrwałych obserwacji efektów takiego leczenia. Jeżeli powierzchnia złamania nie jest zbyt blisko miazgi zabieg można przeprowadzić natychmiast. Jeżeli miazga „prześwieca” bezpieczniej jest powierzchnię złamania pokryć wodorotlenkiem wapnia na miesiąc (zabezpieczyć tymczasowo) i zabieg „przyklejenia” wykonać później. Odłamany fragment korony należy przechowywać w soli fizjologicznej zmienianej raz w tygodniu.

1. Oczyszczenie zęba zawiesiną pumeksu.

2. Założenie koferdamu.

3. Wytrawienie szkliwa przez 30 sekund z obu stron złamania na szerokość 2 mm. Spłukiwanie kwasu – 15 sekund, suszenie – 15 sekund.

4. Założenie „primera zębinowego” na obydwie powierzchnie, osuszenie przez 15-30 sekund.

5. Aplikacja czynnika wiążącego – „enamel-dentin bond” na obydwie powierzchnie. Naświetlanie przez 10 sekund.

6. Nałożenie materiału kompozycyjnego w dobranym kolorze i „przyklejenie” odłamanego fragmentu zęba. Usunięcie wyciśniętych nadmiarów. Naświetlanie – polimeryzacja.

7. Usunięcie nadmiarów kompozytu krążkiem ściernym.

8. Usunięcie szkliwa na szerokości 1 mm od linii załamania i na głębokość 0,5 mm małą różyczką lub diamentem w kształcie gruszki.

9. Wytrawienie nowo wypreparowanego ubytku, wypłukanie, osuszenie, wypełnienie kompozytem, polimeryzacja i „wykończczenie”.

I.3 Złamanie korony powikłane obnażeniem miazgi.

Celem leczenia, oprócz przywrócenia funkcji i wyglądu estetycznego zęba, jest zachowanie żywotności miazgi – która jest niezbędna dla rozwoju korzenia. Kształtowanie korzeni siekaczy kończy się około 10-11 roku życia, co jest rozpoznawane radiologicznie. Natomiast dalsze zwężenie otworu wierzchołkowego korzeni zachodzi w następnych latach – do 14-15 roku życia. W zależności od czasu, jaki upłynął od wypadku oraz średnicy obnażenia miazgi leczenie można przeprowadzić metodą przykrycia bezpośredniego lub w znieczuleniu metodą amputacji częściowej lub całkowitej.

Przykrycie bezpośrednie miazgi może być wykonane jeżeli pacjent zgłosi się w czasie do kilku godzin od wypadku i obnażenie jest niewielkie – punktowe (lub miazga tylko „prześwieca”). Wbrew temu, co zazwyczaj się sądzi o rokowaniu w przypadkach leczenia zębów z korzeniami nie ukształtowanymi i ukształtowanymi, bezpieczniej jest podjąć ryzyko przykrycia bezpośredniego miazgi i ewentualnych powikłań u pacjentów z zakończonym rozwojem korzeni. Leczenie kanałowe nie stwarza bowiem w tych przypadkach większych problemów, podczas gdy leczenie endodontyczne zęba z korzeniem nie ukształtowanym jest dużo trudniejsze i często kończy się niepowodzeniem.

Wybór pomiędzy metodą amputacji częściowej i całkowitej, podejmuje się w trakcie zabiegu. Jeżeli miazga po częściowej amputacji wykazuje objawy zapalne, np. przedłużone krwawienie, należy dokonać amputacji całkowitej lub nawet głębokiej. Metoda amputacji częściowej miazgi została wprowadzona w roku 1978 przez Cveka. Jej wartość potwierdzili w następnych latach inni autorzy. Jest godna polecenia, ponieważ zapewnia lepsze odżywienie tkanek zęba oraz umożliwia badanie stanu miazgi za pomocą testów żywotności.

1. Znieczulenie.

2. Założenie koferdamu. Jeżeli nie jest możliwe zastosowanie koferdamu ze względu np. na obrażenia tkanek miękkich – należy posługiwać się wałeczkami i ślinociągiem.

3. Sterylnym wiertłem diamentowym (o kształcie cylindrycznym lub gruszkowym) otworzyć komorę.

4. Odciąć miazgę na głębokość 2 mm, najlepiej stosując szybkie obroty i staranne chłodzenie (sterylną wodą lub solą fizjologiczną ze strzykawki).

5. Sprawdzenie staranne stanu miazgi. Jeżeli krwawienie szybko ustąpi przechodzi się do następnego etapu leczenia.

6. Założenie preparatu wodorotlenkowo-wapniowego. Wypełnienie ubytku cementem glass-jonomerowym.

Technika zabiegu jest prawie identyczna jak opisana powyżej. Różnica polega na głębszym odcięciu miazgi – na poziomie szyjki zęba. Część komory, po założeniu na miazgę kanałową preparatu wodorotlenkowo-wapniowego i podkładu glass-jonomerowego, można zostawić nie wypełnioną – aby stworzyć retencję dla rekonstrukcji korony materiałem kompozycyjnym.

Złamanie korzenia występuje najczęściej w środkowej lub przywierzchołkowej jego części. Odłam koronowy może być zwichnięty lub wysunięty z zębodołu. Jeżeli dojdzie do przemieszczenia koronowej części zęba powinna być przeprowadzona repozycja – najszybciej jak to możliwe oraz szynowanie. Złamanie w 1/3 przywierzchołkowej części, przy zachowaniu więzadła ozębnego w całości, nie wymaga na ogół szynowania. Konieczna jest natomiast obserwacja zęba i okresowa kontrola żywotności miazgi. W razie utraty żywotności zęba podejmuje się leczenie endodontyczne.

Złamanie w środkowej części korzenia wymaga szynowania przez okres 2-3 miesięcy. Ważne jest, aby czas unieruchomienia nie był zbyt długi, ponieważ grozi to powikłaniami w postaci resorpcji patologicznej lub ankylozy. Wymienione zmiany patologiczne zachodzą częściej przy „sztywnym” unieruchomieniu zębów, gdy nie jest zachowana ich fizjologiczna ruchomość. Szyna powinna być tak założona, aby umożliwiać obserwację barwy zęba i wykonywanie testów żywotności. Powinna poza tym umożliwiać dostęp do kanału, jeżeli okaże się, że konieczne jest leczenie kanałowe. W około 80% przypadków dochodzi do wygojenia uszkodzeń przy zachowanej żywotności miazgi. Regeneracja miazgi może trwać od 2 do 12 miesięcy. Potwierdza ją pojawiająca się na nowo reakcja na bodźce termiczne lub elektryczne. Obserwowano trzy rodzaje procesów naprawczych w obrębie złamania: reparacja tkanką zmineralizowaną, tkanką łączną, tkanką kostną i łączną.

Jeżeli istnieje połączenie szpary złamania z kieszonką dziąsłową nie ma wskazań do szynowania i należy w zależności od sytuacji: a) usunąć odłam koronowy; b) usunąć obydwa odłamy.

Po usunięciu odłamu koronowego, wskazana jest pulpectomia, wykonanie wkładu koronowo-korzeniowego i korony. Niestety nie zawsze jest to możliwe bez chirurgicznego odsłonięcia powierzchni złamania. Czasem zachodzi konieczność ortodontycznego przemieszczenia korzenia w kierunku jamy ustnej za pomocą elastycznego wyciągu.

Urazowe uszkodzenia ozębnej mogą polegać na stłuczeniu, zwichnięciu lub przemieszczeniu zęba.