© Borgis - Nowa Stomatologia 4/1999, s. 40-43
Hanna Markiewicz1, Krystyna Rusiniak-Kubik2, Jolanta Nawrocka-Furmanek2, Elżbieta Mierzwińska-Nastalska2, Przemysław Szczyrek2
Analiza wyników badań radiologicznych narządu żucia bezzębnych pacjentów
Masticatory system of edentulous potients in radiographic surveys
1 z Zakładu Radiologii Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej Instytutu Stomatologii Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik Zakładu: dr n. med. Hanna Markiewicz
2 z Katedry Protetyki Stomatologicznej Instytutu Stomatologii Akademii Medycznej w Warszawie
p.o. Kierownika: dr n. med. Elżbieta Mierzwińska-Nastalska
Wstęp
Badanie stomatologiczne bezzębnych osób przed leczeniem protetycznym oprócz anamnezy i badania klinicznego obejmuje również badania dodatkowe. Z badań dodatkowych, pozwalających na ocenę bezzębnego podłoża protetycznego i tkanek narządu żucia, szczególne znaczenie diagnostyczne ma analiza zdjęć radiologicznych, zwłaszcza pantomograficznych. Umożliwiają one ogólny przegląd elementów morfologicznych układu stomatognatycznego (m.in. struktur kostnych, zatok szczękowych i stawów skroniowo-żuchwowych) oraz ocenę porównawczą strony prawej i lewej (3, 5, 6, 11, 14). W razie konieczności wykonuje się dodatkowe zdjęcia wewnątrz- i zewnątrzustne oraz bardziej specjalistyczne badania radiologiczne, np. spiralną tomografię komputerową (STK) – ułatwiające prawidłową diagnostykę, co jest szczególnie ważne w przypadku nowotworów (4, 6, 7, 9, 10, 13, 15).
Whaites (15) uważa zdjęcia pantomograficzne za szczególnie przydatne dla oceny stanu zębów i przyzębia, a także diagnostyki zmian takich jak: torbiele, nowotwory, nieprawidłowości rozwojowe w obrębie trzonu i gałęzi żuchwy (w celu oceny ich umiejscowienia i rozmiaru); do wykrycia chorób zatok szczękowych (zwłaszcza dotyczących dna oraz ścian przednich i tylnych zatok); do badania powierzchni stawowych głów żuchwy – w zaburzeniach ssż; do oceny stanu narządu żucia przed wykonaniem protez całkowitych lub częściowych oraz oceny wysokości pionowej kości zębodołu przed wszczepieniem implantów zębowych.
Zdjęcia pantomograficzne traktowane są jako zdjęcia przeglądowe, ponieważ oprócz wielu zalet mają również i wady (9, 12, 13, 15). Dają one powiększony obraz struktur układu stomatognatycznego, szczególnie nieczytelny w przednim odcinku szczęki i żuchwy, zwłaszcza u osób o pyknicznej budowie ciała, z powodu rzutowania się w tym miejscu cienia odcinka szyjnego kręgosłupa. Na podstawie zdjęć pantomograficznych można zlecić dodatkowe badania radiologiczne w celu dalszej diagnostyki. Oprócz zdjęć celowanych na daną okolicę oraz zdjęć rentgenowskich innego typu bardzo przydatną w ocenie struktur kostnych szczęk i ssż jest tomografia komputerowa (2, 9, 10, 13).
Cel pracy
Celem pracy była ocena na podstawie zdjęć pantomograficznych stanu narządu żucia bezzębnego pacjentów oraz częstotliwość występowania, nie dających objawów klinicznych, zmian patologicznych w obrębie kości szczęki i żuchwy. Założeniem badań było stwierdzenie istnienia potrzeby dla wprowadzenia zdjęć pantomograficznych jako rutynowego badania radiologicznego bezzębnych pacjentów w ramach ich przygotowania do leczenia protetycznego oraz podczas badań kontrolnych.
Materiał i metody
Materiał stanowiła grupa 128 bezzębnych osób, w tym 82 kobiety i 46 mężczyzn, w wieku od 42 do 87 lat. Tabela 1 przedstawia podział badanych pacjentów na grupy wiekowe. Większość osób (73%) mieściło się w przedziale wieku 60-79 lat. Byli to pacjenci zgłaszający się w lutym 1997 roku do Katedry Protetyki IS AM w Warszawie w celu leczenia protetycznego. Przed rozpoczęciem zabiegów klinicznych w ramach przygotowania wszyscy bezzębni pacjenci mieli wykonane badania radiologiczne – zdjęcia pantomograficzne, zdjęcia celowane na okolice, w których podejrzewano istnienie zmian patologicznych czy nieprawidłowości oraz dla dokładnej diagnostyki zmian wykrytych na pantomogramach, natomiast w nielicznych szczególnych przypadkach zdecydowano się na wykonanie badań spiralnej tomografii komputerowej (STK). Decyzję o rodzaju badania radiologicznego podejmowano po wykonaniu badania klinicznego narządu żucia i jamy ustnej oraz zebraniu szczegółowego wywiadu ogólnomedycznego i stomatologicznego.
Tabela 1. Materiał. Podział na grupy wiekowe.
| Badane osoby | Liczba osób w poszczególnych grupach wiekowych | Łącznie |
| 40-49 | 50-59 | 60-69 | 70-79 | 80-89 |
| Kobiety | 5 | 12 | 31 | 29 | 5 | 82 (64%) |
| Mężczyźni | - | 10 | 17 | 16 | 3 | 46 (36%) |
| Łącznie | 5 | 22 | 48 | 45 | 8 | 128 (100%) |
Badania radiologiczne polegały na wykonywaniu zdjęć pantomograficznych z zastosowaniem aparatu Trophy – Odontorama przy średnich warunkach ekspozycji wynoszących 0,7 mA i 75-85 kV. Badania za pomocą spiralnej tomografii komputerowej wykonywano aparatem Elscint Twin w następujących warunkach ekspozycji: dla uzyskania skanu aksjalnego – 120 kV, 300 mAs, SC – 250, SW – 1,0, ST – 2,0S; dla uzyskania skanu spiralnego: PITCH – 2, 120 kV, SC – 250, SW – 1,3, ST – 10,1S; z zastosowaniem programu Dental-Scan. Spiralna tomografia komputerowa umożliwia wykonywanie przekrojów tkanek w warstwach co 1 mm, co ma istotne znaczenie w pomiarach wysokości i grubości wyrostków zębodołowych szczęk i struktur kostnych żuchwy. Tomografia komputerowa pozwala na uzyskanie obrazów o wysokiej rozdzielczości przestrzennej, jak również gęstościowej. Przy odpowiednim doborze szerokości okna możemy uzyskać dobre uwidocznienie zarówno tkanki kostnej, jak i tkanek miękkich. Jest to szczególnie istotne w ocenie zatoki szczękowej i jam nosa. Pomiary wysokości i grubości kości w spiralnej tomografii komputerowej są elektronicznymi pomiarami rzeczywistymi (ryc. 1, 2).
Ryc. 1. Spiralna tomografia komputerowa – scan czołowy – znaczne ścieńczenie wyrostka zębodołowego szczęki po stronie lewej.
Ryc. 2. Spiralna tomografia komputerowa – pomiary grubości kości.
Spiralna tomografia komputerowa u bezzębnych pacjentów powinna być wykonywana w przypadkach znacznego ścieńczenia wyrostków zębodołowych szczęk i głębokiej ich pneumatyzacji przez zatokę szczękową, zwłaszcza u pacjentów, u których planowane jest leczenie implantologiczne czy wprowadzenie wszczepów autogennych bądź z materiałów kościopodobnych (1, 2, 13).
Wyniki
Analizę wyników przeprowadzonych badań radiologicznych przedstawiono w tabeli 2. Dotyczyła ona 128 pantomogramów, 11 zdjęć zębowych oraz zdjęć STK 5 pacjentów.
Tabela 2. Rodzaje wykonanych badań radiologicznych.
| Badane osoby | Rodzaj wykonywanych badań radiologicznych |
| Ortopantomogram | Spiralna tomografia komputerowa | Zdjęcia wewnątrzustne |
| Kobiety N = 82 | 82 | 2 | 7 |
| Mężczyźni N = 46 | 46 | 3 | 4 |
| Łącznie N = 128 | 128 | 5 | 11 |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Andersson J., Kurol M.: CT scan prior to installation of osseointegrated implants in the maxilla. Int. J. Oral Maxillofac. Surg., 1987, 17:33-35. 2. Cavalcant M.G.P. et al.: Accurate linear measurements in the anterior maxilla using orthoradially reformatted spiral computer tomography. Dentomaxillofac. Radiol., 1999, 28:137-140. 3. Fish W.: Principles of Full Denture Prosthesis. London 1964, Staples Press. 4. Kleinrok M.: Rozpoznawanie i leczenie zaburzeń czynnościowych układu ruchowego narządu żucia. Lublin 1989. 5. Kryst L.: Chirurgia głowy i szyi. Warszawa 1996, PZWL. 6. Kryst L.: Chirurgia szczękowo-twarzowa. Warszawa 1993 PZWL. 7. Majewski S.: Propedeutyka klinicznej i laboratoryjnej protetyki stomatologicznej. Sanmedica, Warszawa 1997. 8. McCrorie J.W.: An orthopantomogram survey of edentulous mouths. The Dental Practitioner, 1971, 22, 3, 11:83-84. 9. Mlosek K.: Radiologia stomatologiczna i szczękowo-twarzowa. Meddentpress, Warszawa 1995. 10. Myers E.M.: Head and Neck Oncology. Diagnosis, Treatment and Rehabilitation. Little, Brown and Company. Boston/Toronto/London 1991. 11. Nagle R.J., Sears V.H.: Denture Prosthetic, Complete Dentures. Saint Louis 1962, Mosby Company. 12. Raczew Z., Mlosek K.: Zarys rentgenodiagnostyki stomatologicznej. PZWL Warszawa 1980. 13. Som P.M., Curtin H.D.: Head and Neck Imaging, Mosby 1996. 14. Spiechowicz E.: Protetyka stomatologiczna, PZWL Warszawa 1998. 15. Whaites E.: Podstawy radiodiagnostyki stomatologicznej. Sanmedica Warszawa 1994, 137-151.
