© Borgis - Nowa Stomatologia 3/2000, s. 9-12
Grażyna Marczuk-Kolada1, Jolanta Ustymowicz-Farbiszewska2, Wanda Stokowska1, Jan Karczewski2
Ocena stanu uzębienia i zachowań prozdrowotnych dzieci 9- i 14-letnich z okolic Białegostoku. Cz. I. Ogólna ocena higieniczna
State of dentition in 9- and 14-year-old children from the vicinity of Białystok. Part I. General hygienic evaluation
1z Zakładu Stomatologii Zachowawczej Instytutu Stomatologii w Białymstoku
Kierownik Zakładu: dr hab. n. med. Wanda Stokowska
2z Zakładu Higieny i Epidemiologii Akademii Medycznej w Białymstoku
Kierownik Zakładu: dr hab. n. med. Jan Karczewski
Próchnica zębów (caries dentium) należy do najczęściej występujących chorób przewlekłych jamy ustnej, a zatem stanowi jeden z głównych problemów stomatologii.
Pomimo wielu pozytywnych tendencji w ograniczaniu występowania i obniżania intensywności tej choroby, odnotowanych w ciągu ostatnich 10-15 lat, próchnica pozostaje schorzeniem nadal bardzo rozpowszechnionym (5, 6, 7, 8). Zalecane przez WHO badania epidemiologiczne dotyczące rozprzestrzeniania i nasilenia próchnicy prowadzone w ostatnich latach oparte są o grupy wiekowe 6, 7, 8, 12, 18 lat w odniesieniu do populacji wieku rozwojowego.
W niniejszych badaniach wybrano do oceny stanu uzębienia i zachowań prozdrowotnych w zakresie higieny jamy ustnej dzieci 9- i 14-letnie uczęszczające do szkół w okolicach Białegostoku. Uzasadnienie wyboru tych grup wiekowych wynikało z faktu, że wcześniejsze analogiczne badania obejmowały również dzieci takich samych grup wiekowych z aglomeracji białostockiej. (10, 16). Jednym z celów pracy było prześledzenie zmian w stanie uzębienia dzieci w dłuższym okresie.
Materiał i metody
Badaniem objęto 135 dzieci 9- i 14-letnich uczęszczających do trzech losowo wybranych szkół gminnych z okolic Białegostoku. Były to szkoły wiejskie w Księżynie i Niewodnicy Kościelnej, nie objęte planową opieką stomatologiczną oraz szkoła w Juchnowcu posiadająca gabinet stomatologiczny funkcjonujący w ograniczonym wymiarze godzin. Zestawienie materiału badawczego przedstawia tabela 1.
Tabela 1. Zestawienie materiału badawczego.
| Wiek w latach | Liczba badanych |
| Dziewczęta | Chłopcy | Ogółem |
| 9 lat | 28 | 39 | 67 |
| 14 lat | 37 | 31 | 68 |
W wylosowanej grupie dzieci przeprowadzono badanie stomatologiczne uzębienia zgodnie z zasadami zalecanymi przez WHO (13, 14) oraz dokonano oceny, w oparciu o ankietę, poziomu świadomości zdrowotnej w zakresie higieny jamy ustnej.
Stan uzębienia oceniono obliczając frekwencję próchnicy, wyrażoną odsetkiem dzieci dotkniętych chorobą w obu grupach wiekowych. Do oceny intensywności próchnicy zastosowano średnią liczbę PUW i jej składowe (P, U, W), a także u dzieci 9-letnich średnią liczbę puw dla uzębienia mlecznego. Obliczono również wskaźnik leczenia dla zębów stałych obliczony wg wzoru:
Wskaźnik leczenia (treatment ratio) jest to stosunek liczby zębów wypełnionych (W) do sumy zębów wypełnionych i zębów z próchnicą czynną (P) (13, 14). Wyniki badania uzębienia wyrażone przy pomocy wskaźnika leczenia i rezultaty badania ankietowego zestawiono w tabelach.
Średnie wartości uzyskane w poszczególnych grupach porównywano testem t-Studenta przy poziomie istotności P <0,05.
Wyniki badań i dyskusja
Frekwencja próchnicy w badanej populacji (tab. 2) była bardzo wysoka, u dzieci 9-letnich wynosiła 88,2%, u dzieci 14-letnich 98,6%.
Tabela 2. Frekwencja próchnicy w badanej populacji.
| Wiek w latach | Frekwencja próchnicy (%) |
| Dziewczęta | Chłopcy | Ogółem |
| 9 lat | 89,3 | 87,2 | 88,2 |
| 14 lat | 97,3 | 100 | 98,6 |
W grupie 9-latków wyższa frekwencja próchnicy była u dziewcząt (89,3%), niż u chłopców (87,2%). W grupie badanych 14-latków próchnica występowała u 100% chłopców i 97,3% dziewcząt.
Porównując rozpowszechnienie próchnicy wśród badanych 14-letnich dzieci z okolic podmiejskich z wynikami własnymi wcześniejszych badań podobnej populacji dzieci z terenu Białegostoku stwierdzono, że frekwencja próchnicy jest zbliżona (16). W przypadku 9-latków występuje duża różnica na niekorzyść dzieci wiejskich, u których próchnica zębów jest zdecydowanie bardziej rozpowszechniona, niż u równolatków z Białegostoku.
Porównanie wprost wyników badań własnych do uzyskanych przez innych autorów jest z racji stosowania obecnie w badaniach tego typu innej metodologii obarczone pewnym błędem. W dyskusji zwrócono więc uwagę na występujące trendy porównując podobne grupy wiekowe. Dotyczą one różnic w rozpowszechnieniu próchnicy pomiędzy mieszkańcami miast i wsi, które poczynili również inni autorzy (1, 11, 18) . Frekwencja próchnicy w ocenianej populacji 9 i 14-letnich dzieci była wyższa, niż w badaniach przeprowadzonych w regionie łódzkim w 1994 roku (18).
Intensywność próchnicy w zębach stałych określoną średnią liczbę PUW przedstawia tabela 3.
Tabela 3. Intensywność próchnicy w zębach stałych wyrażona średnią liczbą PUW i jej składowymi w populacji dzieci 9- i 14-letnich.
| Wiek badanych | Płeć | Intensywność próchnicy |
| Średnia PUW | Średnia P | Średnia U | Średnia W |
| 9 lat | dziewczęta | 2,7 | 1,7 | 0,0 | 1,0* |
| chłopcy | 2,1 | 1,8 | 0,0 | 0,3* |
| 14 lat | dziewczęta | 7,6 | 5,3 | 0,2 | 2,1 |
| chłopcy | 6,9 | 5,2 | 0,07 | 1,6 |
Analizując dane zawarte w tabeli III stwierdzono, że średnia liczba PUW 9-latków jest prawie trzykrotnie niższa, niż 14-letnich dzieci. Wyższa średnia wartość PUW dotyczy dziewcząt w obu grupach wiekowych, różnice te w stosunku do grupy chłopców nie są jednak istotne statystycznie. Analiza składowych średnich PUW charakteryzuje się wysoką wartością P (zęby z próchnicą). W obu grupach wiekowych jej wartość jest podobna u dziewcząt i chłopców. Statystycznie istotna różnica wystąpiła w przypadku średniej W (liczba wypełnionych zębów) u dzieci 9-letnich w zależności od płci. Dziewczęta miały więcej wypełnionych zębów (średnia W = 1,0), niż chłopcy (średnia W = 0,3).
Porównując wyniki przedstawione w niniejszej pracy w stosunku do uzyskanych w 1997 roku w podobnych badaniach 9- i 14-letnich dzieci z terenu miasta Białegostoku wynika, że intensywność próchnicy u dzieci ze wsi była wyższa w grupie dzieci młodszych, zarówno w populacji dziewcząt (średnia PUW = 1,8), jak i chłopców (średnia PUW = 1,36) (16). U 14-letnich chłopców zamieszkujących na wsi średnia wartość PUW wynosiła 6,9 (w mieście 5,31), zaś u dziewcząt wiejskich średnia PUW wynosiła 7,6 (w mieście 7,81) (16).
Porównując stan uzębienia 9-letnich dzieci z okolic Białegostoku stwierdzono, że intensywność próchnicy zębów stałych jest podobna do stwierdzonej u dzieci w podobnym wieku z terenu Lublina i Bełchatowa (1, 2) oraz niższa niż w okolicach Cieszyna (10) .Wyższe wartości uzyskała w swoich badaniach przeprowadzonych w 1994 roku w regionie łódzkim Wochna-Sobańska i wsp. (18).
Uzyskane wyniki wskazują, że stan zębów 14-latków jest lepszy, niż stwierdzany w badaniach innych autorów u dzieci z okolic Cieszyna (11) i Lublina (2), ale gorszy niż w Łodzi (18).
Intensywność próchnicy zębów mlecznych u badanych 9-latków wyrażoną średnią liczbą puw przedstawia tabela 4.
Tabela 4. Intensywność próchnicy w zębach mlecznych u badanych 9-latków.
| Płeć badanych | Intensywność próchnicy
Średnia liczba puw i jej składowe |
| Średnia p | Średnia u | Średnia w | Średnia puw |
| Dziewczęta | 6,7 | 0,0 | 0,6 | 7,3 |
| Chłopcy | 6,3 | 0,0 | 0,4 | 6,7 |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Badzian-Kobos K. i wsp.: Ocena stanu uzębienia i stomatologicznych potrzeb zdrowotnych w wieku 7 i 15 lat z terenu inwestycji górniczo-energetycznej Bełchatów. Czas. Stomat., 1987, 40, 1:19-25. 2. Fetkowska-Mielnik K. i wsp.: Ocena uzębienia oraz analiza dynamiki próchnicy zębów stałych u dzieci z Lublina. Czas. Stomat., 1986, 39, 6:361-364. 3. Fetkowska-Mielnik K. i wsp.: Analiza stanu świadomości w zakresie higieny jamy ustnej u 13-14-letnich dzieci ze zbiorczej szkoły gminnej województwa lubelskiego przeprowadzona w 1993 roku. Przeg. Stomat. Wieku Rozw., 1994, 6-7:26-27. 4. Gorczyński M.: Psychostomatologia dziecięca. Wydawnictwo Medyczne Sanmedia sp. z o.o. Warszawa 1996. 5. Jańczuk Z. i wsp.: Epidemiologia chorób narządu żucia populacji polskiej. Czas. Stomat. 1991, 44, 6:389-395. 6. Jańczuk Z. (red.): Stan narządu żucia polskiej populacji. Pomorska Akademia Medyczna w Szczecinie, Szczecin 1990. 7. Jańczuk Z., Banach J.: Problemy zdrowotne narządu żucia polskiej populacji korzystającej z opieki stomatologicznej. Czas. Stomat. 1989, 42, (10-12):519-524. 8. Jańczuk Z., Banach J: Wyniki ogólnopolskich badań epidemiologicznych narządu żucia. Magazyn Stomat. 1991, 1, (7):28-31. 9. Kaczmarek U. i wsp.: Znajomość zasad higieny jamy ustnej 13-14-letnich dzieci wrocławskich. Przeg. Stomat. Wieku Rozw. 1994, 6-7:56-57. 10. Komenda W. i wsp.: Próba oceny zachowań zdrowotnych w zakresie profilaktyki próchnicy zębów wśród dzieci szkół podstawowych Białegostoku. Czas. Stomat., 1979, XXXII, 9:839-843. 11. Książek-Bąk H. i wsp.: Dynamika rozwoju próchnicy zębów stałych u dzieci szkolnych regionu cieszyńskiego. Czas. Stomat., 1983, XXXVI, 11-12:837-844. 12. Marczuk-Kolada G.: Epidemiologia próchnicy i potrzeby lecznicze w zębach stałych u dzieci 12-letnich województwa białostockiego. Praca doktorska, AM Białystok 1994. 13. Oral Health Case System: An international colaborative study. Coordinated by World Health Organization. Quintessence Publishing, London-Geneva 1985. 14. Oral Health Surveys Basic Methodes. Third Editions, World Health Organization, Geneva 1986. 15. Pypeć J., Klukowska Z.: Ocena stanu uzębienia i podstawowych potrzeb w opiece stomatologicznej u dzieci wiejskich z Lipska w województwie radomskim. Czas. Stomat. 1987, 40, 3:166-172. 16. Smorczewska-Czupryńska B. i wsp: Stan uzębienia dzieci 9- i 14-letnich z terenu miasta Białegostoku. Cz. I. Ogólna ocena higieniczna i profilaktyczna. Przeg. Stom. Wieku Roz., 1998, (1):23-27 17. Weyna E. i wsp.: Higiena jamy ustnej u dzieci 7- i 14-letnich. Część1: Ocena wiedzy i zachowań zdrowotnych. Badania ankietowe. Przeg. Stomat. Wieku Rozw. 1994, 5:24-27. 18. Wochna-Sobańska M. i wsp.: Próchnica zębów u dzieci łódzkich w wieku 8-9 i 13-14 lat w porównaniu ze stanem z 1979 r. Przeg. Stomat. Wieku Rozw., 1994, (6-7):137-138.
