Na początku maja b.r. odbyła się II Ogólnopolska Konferencja Okrągłego Stołu w Nałęczowie podczas której, debatowano między innymi nad wytycznymi nauczania stomatologii zgodnie z wymogami Unii Europejskiej.

Program nauczania periodontologii i chorób błony śluzowej jamy ustnej został przedstawiony w jednym z referatów. W niniejszej pracy pragnę przedstawić ważniejsze problemy nauczania przedmiotu oparte o wiedzę pochodzącą z uczelni kilku krajów europejskich takich jak: Anglia, Irlandia, Szwecja, Dania i Węgry.

Program nauczania periodontologii obejmuje wiedzę zarówno teoretyczną jak i kliniczną. Wiedzę teoretyczną studenci winni nabywać na pierwszych latach studiów razem z takimi przedmiotami jak histologia, anatomia czy fizjologia, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień dotyczących stomatologii, a więc histologii głowy, a w mniejszych zarysach histologii wątroby czy nerek. Nauczanie teoretyczne periodontologii powinno być kontynuowane na dalszych latach studiów w zakresie poszczególnych przedmiotów stomatologicznych. Niezbędne umiejętności podstawowe i wiedza na temat periodontologii powinny więc obejmować przygotowanie teoretyczne, które stanowi podstawę do nabywania umiejętności klinicznych.

Podstawowymi celami nauczania periodontologii jest stworzenie podstaw wiedzy na temat fizjologii i patologii tkanek przyzębia, a następnie zdobywanie umiejętności w zakresie diagnozowania i podejmowania decyzji o właściwym sposobie leczenia chorób przyzębia.

Rozważając powyższe cele tego nauczania student kończący zajęcia z periodontologii powinien wykazać się wiedzą w zakresie: fizjologii i anatomii zdrowego przyzębia, oraz patologii tkanek przyzębia włączając w to cechy histopatologiczne i kliniczne.

Student powinien wykazać się znajomością interreakcji pomiędzy mikroorganizmami bytującymi w kieszonce przyzębnej, a odpowiedzią gospodarza, oraz znajomością mechanizmów obronnych występujących przy rozwoju choroby przyzębia, jak również wpływem miejscowych i ogólnych czynników ryzyka na rozwój i przebieg choroby.

Student powinien wykazać się umiejętnością diagnozowania i różnicowania, oraz formułowania planu leczenie pacjentów z chorobami przyzębia na podstawie przeprowadzonego badania i zarejestrowania danych w czasie choroby. Umieć łączyć leczenie periodontologiczne z całością opieki nad pacjentem i uwzględniać ogólnoustrojowe implikacje diagnozowania i leczenia periodontologicznego.

Nauczanie bezwzględnie powinno obejmować wybrane zagadnienia z epidemiologii chorób przyzębia, profilaktyki, znajomości podstawowego nie chirurgicznego i farmakologicznego leczenia, oraz znać zasady leczenia chirurgicznego. Nie można pominąć również znajomości instrumentarium, oraz podstaw aseptyki. Ważne jest, aby studenci umieli korzystać z naukowej literatury i bieżącego piśmiennictwa.

Wydaje się, że programy nauczania wiedzy teoretycznej w Polsce są podobne do krajów europejskich i sądzę, że są realizowane w podobnym zakresie. Jednak metody nauczania, a także zdobywania tej wiedzy przez studentów są nieco inne. W krajach europejskich studenta obciąża się pracą bardziej niż w Polsce. Być może jest to wynikiem innego systemu nauczania, lub większego zachęcania studentów do zdobywania wiedzy. Studenci powinni mieć możliwość obserwowania i dyskutowania, a także uczestniczenia w badaniach prowadzonych we współpracy z krajowymi lub zagranicznymi ośrodkami. Powinni być również zachęcani do rywalizacji o studenckie nagrody. W europejskich uczelniach takie możliwości stwarza m.in. Problem-Based Learning (PBL), czyli nauczanie oparte na rozwiązywaniu problemów, w toku którego uwzględniamy aspekty klinicznego leczenia pacjentów z chorobą przyzębia. Studenci w PBL, podzieleni są na grupy lub indywidualnie dostają temat do opracowania, który powinni w określonym terminie zaprezentować w formie pisemnej lub ustnej w swojej grupie. Opracowania przygotowują na podstawie artykułów z bieżących czasopism lub internetu. Uzupełniają to zajęcia Podstawowej Opieki Stomatologicznej, podczas których studenci uczą się praktycznych elementów podstawowego leczenia periodontologicznego w ramach PBL, ale w połączeniu z innymi dziedzinami stomatologii. Niezwykle ważne wydaje się nauczanie periodontologii jako składowej zajęć zintegrowanej opieki nad pacjentem. Program ten realizowany jest w naturalny sposób, ponieważ studenci na każdym etapie nauczania mają kontakt z pacjentami periodontologicznymi, zaczynając od kursów podstawowej opieki stomatologicznej, poprzez kliniki zintegrowanej opieki nad pacjentem, oraz w klinice opieki społecznej. Zajęcia te prowadzone są najczęściej na III roku pod opieką nauczycieli na poziomie studiów podyplomowych. Na ostatnim roku studenci zdobywają doświadczenie w interdyscyplinarnym planowaniu leczenia złożonych przypadków poprzez samodzielne zdobywanie wiedzy, po którym mają dostęp do panelu ekspertów z różnych dziedzin włączając periodontologów.

Reasumując wydaje się, że podstawowe koncepcje nauczania, powinny być prezentowane studentom w systemie PBL. Praktyczne elementy leczenia klinicznego powinny być nauczane w podstawowym nauczaniu stomatologicznym zaplanowanym w sposób bardziej tradycyjny. Na dwóch ostatnich latach studiów studenci powinni mieć kontakt z dużą liczbą pacjentów, na których nabierają umiejętności leczenia chorób przyzębia pod opieką pełnoetatowych i zatrudnionych w niepełnym wymiarze specjalistów periodontologów podczas których studenci oceniają pacjentów leczonych nie chirurgicznie i realizują bardziej zaawansowane terapie chirurgiczne pod opieką specjalistów w zakresie periodontologii. Nauczanie periodontologii odbywa się więc podczas wykładów, seminariów i w systemie PBL, ćwiczeniach klinicznych i demonstracjach, które najczęściej dotyczą pokazu zabiegów chirurgicznych czy implantologii.

Co jest uznawane za mocne strony w nauczaniu periodontologii przez ekspertów w tej dziedzinie? Przede wszystkim dobrze wykształcona kadra, zatrudniona w pełnym lub częściowym wymiarze, która optymalnie wykorzystuje czas przeznaczony na zajęcia kliniczne dla studentów. Program zajęć powinien sprzyjać integracji periodontologii w całościowym ujęciu leczenia i pozwalać uniknąć podziałów na specjalizacje w sprawowaniu opieki nad pacjentem.

Aby wyegzekwować wiedzę studenci muszą być oceniani, w związku z tym muszą przejść wszystkie kończące rok akademicki egzaminy, w których periodontologia jest integralnym elementem składowym (lata 1, 2, 3 i 4), studenci mają obowiązek zdać testy umiejętnościowe tzn. egzamin praktyczny ze skalingu wygładzania korzenia i chirurgii periodontologicznej.

Jeżeli chodzi o program nauczania chorób błony śluzowej jamy ustnej w większości europejskich uczelni nauczanie tego przedmiotu odbywa się oddzielnie od periodontologii, bowiem stanowią one integralną część Oral Surgery lub patologii jamy ustnej. Ale wydaje się, że problem nie jest w tym czy choroby błony śluzowej jamy ustnej są nauczane oddzielnie, czy razem z periodontologią, ważne żeby były nauczane właściwe. Program realizowany jest na IV i V roku, ale nieliczne zagadnienia wchodzą w program roku II i III.

Głównym celem nauczania jest diagnostyka i różnicowanie chorób jamy ustnej, które mają ogólnoustrojowe powikłania i odwrotnie diagnostyka zmian jakie dają w jamie ustnej, choroby ogólnoustrojowe i zastosowane leczenie. Studenci powinni w czasie kształcenia przeddyplomowego nauczyć się diagnozowania występujących powszechnie chorób jak również nietypowych chorób błony śluzowej jamy ustnej, które mają znaczenie dla zdrowia lub są przedmiotem szczególnego zainteresowanie, ze względu na ich cechy kliniczne, immunologiczne, uwzględniając ostatnie badania laboratoryjne. Studenci powinni rozumieć patologię zmian białych i czerwonych w jamie ustnej, oraz mechanizmy powstawania tych zmian, jak również patologię gruczołów ślinowych.

Studenci powinni znać powiązania między chorobami jamy ustnej i chorobami ogólnoustrojowymi jak również współpracować z właściwymi lekarzami praktykami, w zapewnieniu opieki stomatologicznej pacjentom z ogólnoustrojowymi schorzeniami i planować opiekę medyczną dla pacjentów ze specjalnymi potrzebami stomatologicznymi.

Studenci więc powinni posiadać wiedzę w zakresie zagadnień dotyczących statystyki raka i stanów przedrakowych jamy ustnej, w kontekście globalnej epidemiologii i znać etiologiczne czynniki odnoszące się do społeczności danego kraju, rozumieć zasady określające użycie leków w stomatologii i umieć je przepisywać odpowiednio i bezpiecznie w terapiach powszechnych schorzeń jamy ustnej.

Sposób realizacji tego programu nie różni się od programów nauczania periodontologii, a więc są to wykłady, seminaria w systemie PBL w połączeniu z niektórymi elementami klinicznymi dotyczącymi chorób diagnostyki jamy ustnej. Jeżeli dołączymy do tego odbywanie zajęć z chorób błon śluzowych jamy ustnej w oddziałach dermatologii, urologii, pulmonologii, kardiologii, to spełnimy warunki ekspertów w dziedzinie nauczania chorób błony śluzowej jamy ustnej. Praktyczne zajęcia pozwalają studentom na konfrontacje kliniczne, patologiczne i rozważania ewentualnie innych rozpoznań. Zajęcia z zakresu chorób błony śluzowej jamy ustnej powinny być zintegrowane od 3 roku z niektórymi elementami klinicznymi w zajęciach z diagnostyką jamy ustnej, oraz na 5 roku w klubie medycznych konsultacji medycyny jamy ustnej. Ważną rolę odgrywają zajęcia wizualne z użyciem projekcji i video.

Metody oceny studentów, to oczywiście zaliczenie przedmiotu na każdym kończącym się semestrze, ale również ocena wiedzy teoretycznej przed egzaminem praktycznym oraz egzamin końcowy zintegrowany z diagnostyką jamy ustnej i podstawową opieką stomatologiczną.

Autorzy programów nauczania w Europie Zachodniej sugerują i uważają za niezbędne nauczanie chorób błony śluzowej przez zastosowanie praktycznych zajęć histologicznych jako podstawy do dyskusji o patologii klinicznej zamiast zajęć poświęconych czysto histologicznej interpretacji. Ponadto zalecane jest prowadzenie zajęć na bazie klinik internistycznych, dermatologicznych i innych, nauczania przedmiotu w klubach dyskusyjnych (PBL), ponieważ choroby błony śluzowej jamy ustnej ze względu na swoją specyfikę, a więc w wielu przypadkach nieznaną etiologię i objawowe leczenie wymagające dyskusji i omówienia bieżącego spojrzenia na te zagadnienia, niektórzy sugerują włączenie w program nauczania zajęć w oddziałach zakaźnych.

Na zakończenie chciałabym ustosunkować się do zagadnienia dotyczącego godzin przeznaczonych na realizację programu nauczania periodontologii i chorób błony śluzowej jamy ustnej. Istnieją poglądy, że nie jest ważne ile godzin mamy, ale czego nauczamy. Mimo wszystko nie da się uczyć periodontologii, która stanowi podstawę nauk stomatologicznych i chorób błony śluzowej jamy ustnej w ciągu 75 czy 100 godzin jakie przydzielone są na nauczanie dwóch przedmiotów w Polsce.

Periodontologia stanowi fundament nauk stomatologicznych i jeżeli nie zmienimy proporcji godzin i nie stworzymy możliwości nauczania tych przedmiotów we właściwym czasie i w odpowiednich godzinach nie będzie możliwości realizowania ambitnych programów dotyczących tych zagadnień.

Na początku maja b.r. odbyła się II Ogólnopolska Konferencja Okrągłego Stołu w Nałęczowie podczas której, debatowano między innymi nad wytycznymi nauczania stomatologii zgodnie z wymogami Unii Europejskiej.

Program nauczania periodontologii i chorób błony śluzowej jamy ustnej został przedstawiony w jednym z referatów. W niniejszej pracy pragnę przedstawić ważniejsze problemy nauczania przedmiotu oparte o wiedzę pochodzącą z uczelni kilku krajów europejskich takich jak: Anglia, Irlandia, Szwecja, Dania i Węgry.

Program nauczania periodontologii obejmuje wiedzę zarówno teoretyczną jak i kliniczną. Wiedzę teoretyczną studenci winni nabywać na pierwszych latach studiów razem z takimi przedmiotami jak histologia, anatomia czy fizjologia, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień dotyczących stomatologii, a więc histologii głowy, a w mniejszych zarysach histologii wątroby czy nerek. Nauczanie teoretyczne periodontologii powinno być kontynuowane na dalszych latach studiów w zakresie poszczególnych przedmiotów stomatologicznych. Niezbędne umiejętności podstawowe i wiedza na temat periodontologii powinny więc obejmować przygotowanie teoretyczne, które stanowi podstawę do nabywania umiejętności klinicznych.

Podstawowymi celami nauczania periodontologii jest stworzenie podstaw wiedzy na temat fizjologii i patologii tkanek przyzębia, a następnie zdobywanie umiejętności w zakresie diagnozowania i podejmowania decyzji o właściwym sposobie leczenia chorób przyzębia.

Rozważając powyższe cele tego nauczania student kończący zajęcia z periodontologii powinien wykazać się wiedzą w zakresie: fizjologii i anatomii zdrowego przyzębia, oraz patologii tkanek przyzębia włączając w to cechy histopatologiczne i kliniczne.

Student powinien wykazać się znajomością interreakcji pomiędzy mikroorganizmami bytującymi w kieszonce przyzębnej, a odpowiedzią gospodarza, oraz znajomością mechanizmów obronnych występujących przy rozwoju choroby przyzębia, jak również wpływem miejscowych i ogólnych czynników ryzyka na rozwój i przebieg choroby.