© Borgis - Nowa Stomatologia 4/2000, s. 10-12
Izabela Strużycka¹, Waleria Hryniewicz², Anna Skoczyńska², Maria Wierzbicka¹, Katarzyna Rucińska¹, Marta Radziejewska¹, Katarzyna Nowak²
Ocena wrażliwości szczepów grupy mutans na chlorheksydynę i wybrane chemioterapeutyki
Susceptibility of mutans streptococci to chlorhexidine and other antimicrobial agents
¹ z Zakładu Stomatologii Zachowawczej Instytutu Stomatologii Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Maria Wierzbicka
² z Centralnego Laboratorium Surowic i Szczepionek w Warszawie
Kierownik: prof. dr hab. med. Waleria Hryniewicz
Streptococcus mutans to jeden z najważniejszych gatunków drobnoustrojów spośród mikroflory zasiedlającej jamę ustną, związany z etiopatogenezą próchnicy zębów (16, 27). Bakteria ta może być również przyczyną zakażeń ogólnoustrojowych, będących konsekwencją przedostania się paciorkowców próchnicotwórczych do krwiobiegu w wyniku interwencji stomatologicznych. U niektórych pacjentów taki stan może doprowadzić do bakteryjnego zapalenia wsierdzia (7, 8, 15, 25). W rzadkich przypadkach może prowadzić do innych poważnych zakażeń (3, 26).
Zapalenie wsierdzia spowodowane inwazją bakterii do układu krwionośnego w wyniku przeprowadzonych zabiegów stomatologicznych występuje, jak się ocenia w około 1 na 8 przypadków tej choroby. Wśród zabiegów stomatologicznych, które mogą powodować bakteriemię, wymienia się przede wszystkim ekstrakcje zębów, skaling poddziąsłowy, zabiegi chirurgiczne na przyzębiu (4, 8).
W większości przypadków pierwotne bakteryjne zapalenie wsierdzia spowodowane jest głównie przez paciorkowce, które stanowią składnik normalnej flory jamy ustnej, ale również przez enterokoki. Gronkowce bywają także częstym czynnikiem etiologicznym tej choroby. Jak wykazują badania, pewne cechy posiadane przez paciorkowce próchnicotwórcze sprawiają, że mogą one odgrywać ważną rolę w endocarditis.
Wśród paciorkowców jamy ustnej Streptococcus sanguis i Streptococcus mutans mają zdolność do produkcji zewnątrzkomórkowego wielocukru – dekstranu. Fakt ten wg niektórych autorów może wpływać na zwiększenie ich zdolności przylegania do skrzepliny, pomaga w ochronie bakterii przed układem obronnym gospodarza i pomaga drobnoustrojom opierać się działaniu antybiotyków. Ponadto drobnoustroje takie jak Streptococcus mitis z wysokim powinowactwem do fibronektyny mogą kolonizować skrzepliny dużo łatwiej niż inne drobnoustroje. Stwierdzono także, że niektóre bakterie, takie jak Staphylococcus aures i Streptococcus mutans ułatwiają agregację płytek krwi, co jak się przypuszcza zapewnia ochronę i wzrost masy skrzepliny (4).
U pacjentów z ryzykiem zapalenia wsierdzia niezbędne jest odpowiednie przygotowanie przed wykonaniem określonych zabiegów stomatologicznych. W tym celu stosuje się płukankę z chlorheksydyną, która redukuje liczbę bakterii przed zabiegiem oraz antybiotyki podawane doustnie przed zabiegiem.
Obecność szczepów Streptococcus mutans w Polsce stwierdza się u ponad 90% populacji. Tak częste występowanie i sugerowany związek z innymi chorobami wskazują na potrzebę prowadzenia badań w zakresie poznania właściwości fenotypowych tych drobnoustrojów. Celem badań była ocena in vitro wrażliwości paciorkowców próchnicotwórczych z grupy mutans na wybrane chemioterapeutyki.
MATERIAŁ I METODY
Szczepy paciorkowców próchnicotwórczych wyhodowano ze śliny stymulowanej uzyskanej od grupy dzieci w wieku 12 lat uczęszczających do szkół podstawowych w różnych regionach Polski. W tym celu wykorzystano fabrycznie przygotowane podłoża wchodzące w skład zestawu Dentocult SM-Strip Mutans, Orion Diagnostica, Helsinki. Wyrosłe kolonie bakteryjne przesiewano z podłoża transportowego Dentocult SM – Strip Mutans na podłoże Columbia agar z dodatkiem 5% krwi baraniej oraz inkubowano w atmosferze 5% CO2 w temperaturze 37°C przez 48 h.
Wszystkie kolonie, które na podstawie preparatu i morfologii na podłożu krwawym podejrzewano o przynależność do grupy mutans identyfikowano za pomocą testu Rapid ID 32 Strep (bioMerieux, France) wg zaleceń producenta. Następnie oceniano wrażliwość wyhodowanych Streptococcus mutans oraz Streptococcus sobrinus/Streptococcus downei na następujące chemioterapeutyki: amoksycylina (SmithKline Beecham, Zjednoczone Królestwo), cefadroksyl (Bristol Myers Squibb, USA), erytromycyna (Polfa Tarchomin, Polska), linkomycyna (Pharmacia & Upjohn, USA), wankomycyna (EliLilly, USA), imipenem (Merck Sharp & Dohme, USA), tetracyklina (Polfa Tarchomin, Polska), chlorheksydyna (Fluka, Szwajcaria). Stosując się do zaleceń National Committee for Clinical Laboratory Standards (NCCLS) z roku 2000 określono najmniejsze stężenia hamujące (ang. minimal inhibitory concentration – MIC) powyższych chemioterapeutyków metodą rozcieńczeń w agarze (19). Wyniki lekowrażliwości przedstawiono w postaci zakresu wartości MIC oraz jako wartości MIC90 i MIC50. Stężenie chlorheksydyny w agarze mieściło się w przedziale od 0,003 mg/l do 8,0 mg/l, stężenie tetracykliny od 0,003 mg/l do 16,0 mg/l, a pozostałych antybiotyków od 0,003 mg/l do 2,0 mg/l.
WYNIKI
Wyniki badania bakteriologicznego wykazały, iż w badanej populacji dzieci obecność paciorkowców próchnicotwórczych była powszechna. Wykrywany metodą Strip-Mutans poziom paciorkowców grupy mutans w ślinie stymulowanej stwierdzono u ok. 90% dzieci. Oceniono wrażliwość na chemioterapeutyki 164 szczepów grupy mutans. Wśród nich 104 szczepy zidentyfikowano jako Streptococcus mutans, a 60 szczepów jako Streptococcus sobrinus/downei. Tabela 1 przedstawia wyniki badania lekowrażliwości uzyskane dla szczepów Streptococcus mutans. Uzyskane wartości MIC wskazują, że Streptococcus mutans izolowany z jamy ustnej 12-letnich dzieci wykazywał wrażliwość na wszystkie badane antybiotyki, z wyjątkiem tetracykliny. Dwadzieścia jeden (20,2%) spośród 104 szczepów S. mutans było opornych na tetracyklinę (MIC = 8 mg/l), w przypadku jednego ze szczepów wartość MIC przekroczyła 16 mg/l. Ponadto 44 szczepy (42,3%) wykazywały średnią wrażliwość na ten antybiotyk (MIC = 4 mg/l).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Briner W.W. et al.: Assessment of susceptibility of plaque bacteria to chlorhexidine after six months oral use. J. Periodont. Res. 1986 (suppl), 53-59. 2. Briner W. et al.: Effect of two years use of 0,12% chlorhexidine on plaque bacteria, J. Dent. Res. 1989, 68 (spec Iss), 1719-1721. 3. Dajani A.S. et al.: Guidelines for the diagnosis of rheumatic fever. 1993, 87:302-7. 4. Dajani A.S. et al.: Prevention of Bacterial endocarditis. Journal of the American Med Assoc. 1997, 227:1794-1801. 5. Davies G.E. et al.: Laboratory investigation of a new antibacterial agent of high potency. Brit. J. Pharmacol. 1954, 91:92-96. 6. Dever J.G. et al.: Oral changes assolicited with six month exposure to chlorhexidine. J. Dent. Res. 1982, 61:529 (abstract). 7. Douglas C.W. et al.: Identity of cividans streptococci isolated from cases of infective endocarditis. J. Med. Microbiol. 1993, 39:179-82. 8. Durack D.T. et al.: New criteria for the diagnosis of infective endocarditis. Am. Journal of Med. 1994, 96:200-9. 9. Gjermo P.: Chlorhexidine and related compounds. J. Dent. Res. 68:602-608. 10. Hennessey D.: Some antibacterial properties of chlorhexidine. J. Periodontal. Res. 1973, 12:61-67. 11. Jarvinen H. et al.: In vitro susceptibility of S. mutans to chlorhexidine and six other antimicrobial agents. Antimicrob. Agents Chemother. 1993, 371158-1159. 12. Jarvinen H. et al.: Susceptibility of Streptococcusmutans and Streptococcus sobrinus to antimicrobial agents after short-term oracle chlorhexidine treatments. Eur. J. Oral Sci. 1995, 103:32-35. 13. Kozai K. et al.: Changes in strains of mutans streptococci induced by treatment with chlorhexidine varnish. J. Dent. Res. 1991, 70:1252-1257. 14. Liebana J. et al.: Antimicrobial susceptibility of 1042 strains in Streptococcusmutans and Streptococcus sobrinus – comparison from 1985 to 1989. Oral Microbiol. J. 1991, 6:141-150. 15. Liebana J. et al.: In vitro activity of macrolides and lincosamides against oral streptococci. A therapeutic alternative in prophylaxis for infective endocarditis. Int. J. Antimicrob. Agents 1993, 2:255-61. 16. Loeshe W.J.: Role of Streptococcus mutans in human dental decay., Microbiol. Rev. 50:353-380. 17. Meurman J.H.: Ultrastructure, growth and adherence of Streptococcus mutans after treatment with chlorhexidine and fluoride. Caries Res. 1988, 22:283. 18. Miyamaoto Y., Takizawa K.: Stepwise acquisition of multiple drug resistance by betahemolytic streptococci and difference in resistance by type. Antimicrob. Agents Chemother. 1978, 13:399-404. 19. National Committee for Clinical Laboratory Standards. 2000. Methods for dilution antimicrobial susceptibility tests for bacteria that grow aerobically; Approved standard-Fifth edition. NCCLS document M7-A5. NCCLS. Wayne, PA. 20. Rosh P.J. et al.: Effect of preventive measures in 50, 60 years olds with a high risk of dental caries. Scand. J. Dent. Res. 1988, 96:500-504. 21. Schiott C.R. et al.: Two year´s oral use of Chlorhexidine in man. Changes in sensitivity of salivary flora. J. Periodont. Res. 1976, 11:153-157. 22. Seppĺlĺ H. et al.: Resistance to erythromycin in group A streptococci. N. Engl. J. Med. 1992, 326:292-297. 23. Strużycka I.: Chlorheksydyna w profilaktyce i leczeniu próchnicy zębów. Czas. Stomat. 1999, LII, 8:511-516. 24. Szczypa K. et al.: Resistance of Streptococcus pyogenes strains to macrolides and other antibiotics in Poland. Plakat MoP285. 10 ECCMID, Sztokholm, 28-31.05.2000. 25. Ullman R.F. et al.: Streptococcus mutans endocarditis: report of three cases a review of the literature. Heart Lung 1988, 17:209-2. 26. Ullman R.F. et al.: Streptococcus mutans vertebral osteomyelitis. Heart Lung 1988, 7:319-21. 27. van Houte J.: Role of microorganisms in caries etiology. J. Dent. Res. 1994, 73: 672-681.
