© Borgis - Nowa Stomatologia 1/2001, s. 16-19
Jolanta Ustymowicz-Farbiszewska1, Jan Karczewski1, Grażyna Marczuk-Kolada2, Wanda Stokowska2
Stan uzębienia dzieci 9- i 14-letnich z okolic Białegostoku
Cz. II. Wpływ wybranych składników pokarmowych i zabiegów higienicznych na intensywność próchnicy zębów*
State of dentition in 9- and 14-year-old children from the vicinity of Białystok
Part II. Effect of chosen food components and hygienic procedures on the intensity of dental caries
1 z Zakładu Higieny i Epidemiologii Akademii Medycznej w Białymstoku
Kierownik Zakładu: dr hab. n. med. Jan Karczewski
2 z Zakładu Stomatologii Zachowawczej Instytutu Stomatologii w Białymstoku
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. med. Wanda Stokowska
Stan uzębienia dzieci zależny jest między innymi od zakresu wiedzy o profilaktyce próchnicy (1, 8). Na profilaktykę składają się nie tylko podstawowe nawyki higieniczne i stosowanie fluoru, ale również konieczność przestrzegania zaleceń dietetycznych, dotyczących spożywania m.in. węglowodanów oraz produktów dostarczających składników mineralnych i witamin.
Prawidłowa dieta, w tym ograniczenie spożycia węglowodanów oraz odpowiednia częstość i jakość spożywanych posiłków, może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka szerzenia się tej choroby, co podnosi wielu autorów (1, 3, 5, 12).
Szczególną uwagę zwraca się na częstość spożywania mleka i dojadanie między posiłkami. Mleko i jego przetwory odgrywają znaczącą rolę w dostarczaniu niezbędnych składników pokarmowych (zwłaszcza wapnia) we właściwych proporcjach i w najlepiej przyswajalnej formie. Wapń dostarczany jest drogą pokarmową i wraz z fosforem stanowi główny składnik mineralny kości. Prawidłowa dieta zapewnia wystarczającą dla organizmu dawkę wapnia (8, 13).
Celem niniejszej pracy była ocena wpływu spożycia mleka, dojadania między posiłkami oraz częstość mycia zębów na intensywność próchnicy u dzieci 9- i 14--letnich ze szkół gminnych z okolic Białegostoku.
Podobne badania przeprowadzono w 1998 roku u dzieci w tym samym wieku w szkołach m. Białegostoku (10).
MATERIAŁ I METODY
Badaniem objęto 135 dzieci 9- i 14-letnich uczęszczających do trzech wylosowanych szkół gminnych znajdujących się w okolicach Białegostoku.
Zestawienie materiału badawczego oraz stan uzębienia badanych dzieci przedstawiono w I części pracy (7).
Każde z badanych dzieci odpowiadało na pytanie, jak często myje zęby. U badanych, po wykonaniu przeglądu stanu uzębienia, obliczono średnią liczbę PUW i puw z uwzględnieniem poszczególnych składowych.
Od każdego dziecka zebrano 24-godzinny wywiad żywieniowy dotyczący ilości i jakości spożywanych produktów i potraw (korzystając z „Albumu porcji i produktów potraw” wydanego przez Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie) (11). Szczególną uwagę zwrócono na spożycie mleka oraz dojadanie między posiłkami tzn. na czynniki mające istotne znaczenie dla stanu uzębienia.
Większa część dzieci dojada między posiłkami i dlatego zostały one podzielone na 3 grupy. Zwrócono uwagę na słodycze oraz owoce i warzywa.
Uzyskane wyniki badań poddano analizie statystycznej przy użyciu testu t-Studenta. Przyjęto, że średnie wartości różnią się istotnie statystycznie dla P <0,05.
WYNIKI BADAŃ I DYSKUSJA
Uzyskane wyniki badań zestawiono w tabelach. Tabela 1 przedstawia średnie wartości PUW i puw w uzębieniu u badanych dzieci z uwzględnieniem częstości spożycia mleka z podziałem według płci.
Tabela 1. Średnia liczba PUW i puw w zależności od częstości spożywania mleka.
| Częstość spożywania mleka | Średnia liczba PUW | Średnia liczba puw |
| 9 lat | 14 lat | 9 lat |
| Dziewczęta | Chłopcy | Dziewczęta | Chłopcy | Dziewczęta | Chłopcy |
| Nie pije | średnia | 3,50 | 2,60 | 11,67 | 11,0 | 7,50 | 6,80 |
| n | 6 | 15 | 6 | 3 | 6 | 15 |
| SD | 1,38 | 1,68 | 3,33 | 1,73 | 2,07 | 1,97 |
| rozrzut | 1,0-5,0 | 0,0-5,0 | 7,0-15,0 | 10,0-13,0 | 5,0-11,0 | 4,0-10,0 |
| 2-3 razy w tygodniu | średnia | 3,10 | 2,20 | 8,57 | 8,33 | 7,40 | 5,70 |
| n | 10 | 10 | 7 | 6 | 10 | 10 |
| SD | 1,29 | 1,62 | 3,31 | 2,73 | 0,84 | 2,67 |
| rozrzut | 1,0-5,0 | 0,0-4,0 | 5,0-13,0 | 6,0-12,0 | 6,0-8,0 | 2,0-9,0 |
| Codziennie | średnia | 2,17 | 1,57 | 6,17 | 5,96 | 7,00 | 7,28 |
| n | 12 | 14 | 24 | 22 | 12 | 14 |
| SD | 1,19 | 0,94 | 3,36 | 2,80 | 2,13 | 2,23 |
| rozrzut | 0,0-4,0 | 0,0-3,0 | 0,0-13,0 | 1,0-12,0 | 3,0-10,0 | 3,0-12,0 |
Nie stwierdzono różnic istotnych statystycznie.
Z tabeli wynika, że intensywność próchnicy jest uzależniona od częstości spożycia mleka mierzona średnią liczbą PUW. Analiza statystyczna nie potwierdza jednak, aby były to różnice istotne statystycznie. Stwierdzono korzystniejszą sytuację w grupie chłopców w obu analizowanych grupach wiekowych, jednak różnice te nie są istotne statystycznie.
Analogiczna analiza przeprowadzona dla dzieci 9-letnich w odniesieniu do zębów mlecznych wskazuje, że częstość spożycia mleka nie ma praktycznie żadnego znaczenia na intensywność próchnicy mierzoną średnią liczbą puw.
Związek intensywności próchnicy w zależności od spożycia mleka potwierdza w swojej pracy Knychalska-Karwan i wsp. (4).
Mleko i jego przetwory należą do produktów najważniejszych pod względem wartości odżywczej (9, 13). Pełnowartościowe dobrze przyswajalne białko, witaminy (głównie A, B1, B2) oraz ważne minerały (wapń, fosfor, magnez) powodują, że spożywanie mleka jest niezbędne dla prawidłowego rozwoju organizmu, w tym również i zębów. Dojrzewanie szkliwa zębów, trwające kilka lat po ich wyrżnięciu, zwiększa twardość zęba, a więc i odporność na próchnicę (6). W procesie tym dochodzi do odkładania w szkliwie wapnia, fosforu pochodzących z diety i ze środków do pielęgnacji jamy ustnej w czasie mineralizacji i dojrzewania szkliwa.
Obecność mleka w diecie jest ważna ze względu na dobrze przyswajalny wapń, a także na odpowiednią porcję wapnia do fosforu i innych składników mineralnych (6). W piśmiennictwie podkreśla się, że o ile białko, tłuszcze i występujące w mleku witaminy można zastąpić innymi produktami spożywczymi, o tyle doskonale przyswajalnego wapnia zastąpić się nie da (13). Omawiając wpływ mleka na twarde tkanki zęba nie można pominąć alkalizujących właściwości mleka powodujących wzrost pH płytki nazębnej, co potwierdzono w badaniach in vivo (6).
Istotną rolę w profilaktyce próchnicy odgrywa sposób odżywania, w tym także dojadanie między posiłkami. W tabeli 2 (str. 18) przedstawiono intensywność próchnicy w zębach stałych i mlecznych badanych 9- i 14-latków w zależności od rodzaju produktów spożywanych między posiłkami. Analiza uwzględnia także płeć badanych.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Borysewicz-Lewicka M. i wsp.: Spożywanie słodyczy przez dzieci w świetle wypowiedzi ankietowanych rodziców regionu poznańskiego. Przegląd Stomat. Wieku Rozw. 1996, (2/3):18-22. 2. Borysewicz-Lewicka M. i wsp.: Wiadomości o sposobach utrzymywania higieny jamy ustnej młodzieży regionu poznańskiego w świetle badań ankietowych. Przegląd Stomat. Wieku Rozw. 1998, (2/3):35-41. 3. Jańczuk Z., Szymaniak E.: Próchnica zębów. PZWL, Warszawa 1994. 4. Knychalska-Karwan Z. i wsp.: Odżywianie a próchnica zębów na podstawie badania dzieci szkolnych. Czas. Stomat. 1969, XXII, 3:227-233. 5. Kulesza W. i wsp.: Ocena sposobu żywienia dzieci i młodzieży szkół warszawskich. Roczn. PZH 1973, 24, 3:353-364. 6. Majewska A.: Wadliwe żywienie u podstaw patologii tkanek jamy ustnej I. Żywienie a próchnica zębów. Przegląd Stomat. Wieku Rozw. 1996, (2/3): 69-75. 7. Marczuk-Kolada G. i wsp.: Ocena stanu uzębienia i zachowań prozdrowotnych dzieci 9- i 14-letnich z okolic Białegostoku. Cz. I. Ogólna ocena higieniczna. Nowa Stomat. 2000, 3:9-12. 8. Redlińska J. i wsp.: Zachowania zdrowotne i stan zębów dzieci szkolnych. Przegląd Stomat. Wieku Rozw. 1994, (6-7): 90-93. 9. Sikorska B.: Rodzice i szkoła a żywienie dzieci. Mag. Med. 1997, 8, 2:34-35. 10. Smorczewska-Czupryńska B. i wsp.: Stan uzębienia dzieci 9- i 14-letnich z terenu miasta Białegostoku. Cz. II. Wpływ wybranych składników pokarmowych i zabiegów higienicznych na intensywność próchnicy zębów. Przegląd Stomat. Wieku Rozw. 1998, (1):27-31. 11. Szczygieł H. i wsp.: Album porcji produktów i potraw. Instytut Żywności i Żywienia. Warszawa 1991. 12. Weyna E. i wsp.: Higiena jamy ustnej u dzieci 7- i 14-letnich. Część 1: Ocena wiedzy i zachowań zdrowotnych. Badania ankietowe. Przegląd Stomat. Wieku Rozw. 1994, (5):24-27. 13. Wiechowska-Dobosz M., Radlińska J.: Podatność na próchnicę dzieci 12-letnich w badaniach klinicznych i ankietowych. Przegląd Stomat. Wieku Rozw. 1997, (2):13-16. 14. Ziemlański Ś.: Wartość żywieniowa mleka i jego przetworów. Nowa Med. 1997, 4, (9):6-9.
