Wielu lekarzy zajmujących się opieką stomatologiczną nad najmłodszymi pacjentami z zainteresowaniem śledzi doniesienia i przeprowadza badania epidemiologiczne dotyczące stanu uzębienia polskich dzieci (1). Do końca 2000 roku planowano bowiem realizację „Celów zdrowia jamy ustnej na 2000 rok” ustalonych przez FDI/WHO w 1992 roku (2, 3). Wciąż podejmowane są akcje prozdrowotne (4, 5) mające za zadanie osiągnięcie wytyczonych celów, jednak już dzisiaj wiadomo, że nie zostaną one w pełni zrealizowane. Odpowiedź na pytanie dlaczego tak się dzieje jest złożona i trudna. Niepełna realizacja szczytnych założeń programów profilaktycznych związana jest na pewno, nie tylko z ogólnie złą kondycją Służby Zdrowia, ale przede wszystkim ze stereotypowym podejściem personelu medycznego, a co za tym idzie i pacjentów, do szeroko rozumianej oświaty prozdrowotnej. Po to, by pacjenci zrozumieli jakie korzyści wynikają z inwestowania czasu i środków w zabiegi profilaktyczne, niezbędne jest wśród stomatologów i pielęgniarek, głębokie przekonanie o potrzebie ciągłego rozpowszechniania profilaktyki, jako najlepszego modelu prewencyjno-terapeutycznego w zapobieganiu próchnicy i innym chorobom jamy ustnej.

Od samego początku wysiłki zespołu „Wesołego Ząbka”, którego kadrę lekarską stanowią pracownicy naukowo-dydaktyczni Zakładów: Stomatologii Zachowawczej oraz Stomatologii Wieku Rozwojowego ŚAM, kierowane są na poprawienie stanu higieny jamy ustnej najmłodszych pacjentów. Oprócz codziennej pracy polegającej na zapewnieniu dzieciom podstawowej opieki dentystycznej, przeprowadzamy co pół roku przeglądy uzębienia i wprowadzamy do praktyki profilaktyczne zabiegi stomatologiczne. Przez ostatnie dwa lata naszej pracy w gabinecie szkolnym rozpowszechnianie wiedzy o zachowaniach prozdrowotnych zajmowało znaczące miejsce. Rozpoczęliśmy od „autokorekty”, tzn. zmiany własnego sposobu myślenia, kładąc zdecydowany nacisk na szeroko pojętą profilaktykę, by potem przekazywać swoją wiedzę najmłodszym pacjentom i ich opiekunom, absolutnie nie przyzwyczajonym do tego typu postępowania (6). Po pewnym czasie zaobserwowaliśmy, że dzieci i rodzice przyswajają sobie wiedzę o lakowaniu czy lakierowaniu zębów, z zainteresowaniem słuchają rad dotyczących prawidłowego szczotkowania, pytają o wskazania dietetyczne zapobiegające przede wszystkim próchnicy (ale jakże istotne dla zdrowia ogólnego; permanentna dieta wysokobiałkowa, niskocukrowa, niskotłuszczowa, bogata w jarzyny, owoce, białe mięso, itd.). Często wiedza małych pacjentów na ten temat, jest nawet większa niż samych rodziców, mimo że zawsze zachęcamy opiekunów do aktywnego uczestniczenia w wizycie dziecka w naszym gabinecie. Prezentujemy plansze i foldery, przeprowadzamy instruktaże higieny, kierując nasze wysiłki do całych rodzin.

Postanowiliśmy przeprowadzić wśród rodziców naszych małych pacjentów ankietę, po to by dowiedzieć się, jaka jest ich rzeczywista wiedza na temat profilaktyki stomatologicznej i czy nasze starania znajdują ich akceptację.

Badaniem objęliśmy grupę 80 osób, w wieku od 21 do 62 lat. Wśród ankietowanych znalazło się 46 osób, będących bądź to naszymi pacjentami bądź ich opiekunami – najczęściej rodzicami lub rodzeństwem. Pozostałe 34 osoby ujęte w badaniach nie należą do naszych pacjentów, stanowią grupę kontrolną. Wszystkim anonimowo zadawaliśmy pytania na temat podstawowych wiadomości z zakresu wiedzy o profilaktyce stomatologicznej; zarówno tej stosowanej w domu, jak i profesjonalnej w gabinecie (ryc. 1).

Wyniki badań potwierdziły nasze wcześniejsze obserwacje. W grupie badanych przeważały kobiety stanowiąc 81% osób ankietowanych, bo to zazwyczaj mamy i babcie podejmują z powołania, trud uczestniczenia w leczeniu dzieci; one też uważniej słuchają naszych rad i wprowadzają je umiejętnie w życie. Kobiety biorące udział w badaniu, dysponowały większą wiedzą na temat technik zabezpieczania zębów przed próchnicą w gabinecie, zdrowej diety i sposobów codziennego dbania o zęby w domu. Deklarowały częstsze wizyty kontrolne w gabinecie stomatologicznym, wynikające raczej z poczucia obowiązku, niż z nagłej potrzeby związanej z bólem zęba – do czego częściej przyznawali się panowie (tab. 1).