„Wells siada na fotelu dentystycznym... Colton układa wylot gumowego balona z gazem rozweselającym pomiędzy wargi Wellsa, otwiera kurek, a Wells po krótkim pokaszliwaniu zaczyna głęboko wdychać. Riggs stoi obok i teraz naprawdę zdaje sobie sprawę, po jak mało znanym obszarze się poruszają, tuż na granicy śmierci, jeśli Wells będzie wdychał gaz aż do utraty przytomności... Za chwilę opadają powieki i głowa Wellsa osuwa się bezwładnie na oparcie... Riggs ujmuje kleszcze, rozwiera szczęki Wellsa, które nie stawiają żadnego oporu. Zakłada kleszcze, chwyta ząb, rozluźnia w łożysku, w każdym ułamku sekund oczekując żałosnego krzyku i jęków, które tysiące razy słyszał i z którymi na co dzień stykał się w swoim zawodzie. Ale Wells milczy, nie porusza się. Riggs ciągnie i za chwilę podnosi w górę zakrwawiony ząb.

...Wszyscy milczą, niezdolni wypowiedzieć słowa. Patrzą tylko w twarz Wellsa. Riggs wciąż jeszcze odczuwa nieokreślony niepokój. Ale po chwili twarz Wellsa w sposób widoczny przybiera naturalną barwę. Pacjent oddycha głęboko. Zaczyna poruszać ramionami i dłońmi. Otwiera oczy, podnosi głowę i rozgląda się. Dostrzega ząb, który Riggs wciąż jeszcze trzyma w szczękach kleszczy, i zdobywa się na trzy zdania. "Nic nie czułem. Co najwyżej jakby ukłucie szpilki. To jest najpiękniejsze odkrycie naszych czasów...”.

Tak wyglądał opisany przez Thorwalda (6) oficjalnie uznany przez historię jako pierwszy zabieg wykonywany w znieczuleniu ogólnym, 11 grudnia 1844 roku między godz. 10.00 i 11.20 przed południem w Hartford, stanie Connecticut, USA. Operatorem był stomatolog John Mankey Riggs, pacjentem – twórca pomysłu, stomatolog Horacy Wells. „Preparatem” znieczulającym był podtlenek azotu podany Wellsowi drogą inhalacji doustnej przez Garnera Quincy Coltona, właściciela przedsiębiorstwa demonstrującego gaz rozweselający. Podtlenek azotu (N₂O) został odkryty i opisany przez Josepha Priestly w 1772 r., czyli kilkadziesiąt lat wcześniej. Do czasu odkrycia Wellsa był on jedynie demonstrowany na różnych jarmarkach przez ludzi typu Coltona jako gaz rozweselający.

Historia anestezjologii jest zatem ściśle związana ze stomatologią. Pierwszymi anestezjologami byli dentyści. Wspomniany dr Horace Wells po wypróbowaniu na sobie podtlenku azotu, postanowił zademonstrować swoje odkrycie światu naukowemu, a mianowicie na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Harvard. Demonstracja nie powiodła się. Podany przez Wellsa podtlenek azotu nie wyłączył bólowo pacjenta. Wells został wyśmiany. Pacjent był uzależniony od alkoholu, o czym Wells wtedy nie wiedział.

Po tym miażdżącym psychikę niepowodzeniu, Wells powrócił na prowincję. Przez jakiś czas jednak używał podtlenek azotu w zabiegach stomatologicznych z pełnym powodzeniem, nadal nie rozumiejąc dlaczego nie zadziałał podczas demonstracji w Harvardzie. Napisał monografię: „Historia odkrycia i zastosowania podtlenku azotu, eteru i innych par w operacjach chirurgicznych”. Uzależniony od chloroformu, więziony za napaść na prostytutkę, zniszczony psychicznie Wells popełnił w 1848 r. samobójstwo. W swoim krótkim, trwającym 33 lata życiu wykonał jednak ponad 50 zabiegów stomatologicznych w znieczuleniu ogólnym, sam aplikując podtlenek azotu pacjentom. Do końca wierzył w swoje odkrycie. Do historii przeszedł nieoficjalnie jako ojciec anestezjologii.

Pierwsze pisemne przekazy o anestetycznych właściwościach podtlenku azotu, nie poparte co prawda doświadczalnie, przekazał sir Humphry Davy już w 1800 roku, czyli ponad 40 lat przed odkryciem Wellsa w książce pt.: „Badania chemiczne i filozoficzne, obiekt naczelny – podtlenek azotu”. Davy sam cierpiąc na różne dolegliwości bólowe zauważył, że wdychając podtlenek azotu wprowadza siebie w pewien poziom anestezji, gdzie ból przestaje być odczuwany. Przemyślenia Davego nie poparte konkretnymi aplikacjami klinicznymi poszły jednak w zapomnienie (2, 5).

Innym dentystą, który wybitnie przyczynił się do rozwoju anestezjologii był Wiliam Thomas Green Morton, uczeń i współpracownik Wellsa. Morton był obecny przy nieudanej demonstracji w Harvardzie, będąc wtedy studentem wydziału lekarskiego. Mortonowi zawdzięcza oficjalnie anestezjologia wprowadzenie eteru siarczanego do narkozy wziewnej, odkrytego i zsyntezowanego przez Valeriusa Cordusa w 1540 r. i opisanego jako anestetyk przez Michaela Faradaya w 1818 r. 30 września 1846 r. Morton wykonał bezbolesną ekstrakcję zęba przy użyciu eteru u pacjentki Eben Frost. Następnie podobnie jak Wells zaaranżował demonstrację kliniczną swego odkrycia, ale w Massachusetts General Hospital 16 października 1846 r. Pacjent – 20-letni Gilbert Abbott – został uśpiony przez Mortona eterem. Naczelny chirurg szpitala John Collins Warren usunął bezboleśnie w ciągu 10 minut guz z szyi Abbotta przy obecności audytorium, składającego się ze wszystkich lekarzy i studentów szpitala. Tak po raz pierwszy ujrzała światło dzienne narkoza, czyli zniesienie odczuwania bólu poprzez wdychanie – w tym przypadku eteru siarczanego. Prezentacja Mortona została dokładnie opisana w liście jednego z chirurgów Massachusetts General Hospital dr. Henry J. Bigelowa i opublikowana w Boston Medical and Surgical Journal 18 listopada 1846 r. (5). Jak podają źródła historyczne zastosowanie eteru nie było w zupełności pomysłem Mortona. Prace nad eterem prowadził chemik prof. Charles Jackson i on poddał myśl Mortonowi, aby zastosować jego pary do zabiegów stomatologicznych. Morton miał intencje opatentowania swojego wynalazku. Nie od razu przedstawił publicznie, że jego cudowny środek to zwykły eter. Nazwał go tajemniczo „Letheon”. Niestety nie udało mu się opatentować eteru, nawet po trzech petycjach do Kongresu USA i osobistym widzeniu z prezydentem. Nie minęło wiele czasu, kiedy okazało się, że enigmatyczny „Letheon” to zwykły eter, a w kilka tygodni później wiadomość o eterze dotarła do Europy w liście Francisa Bootta, który przetestował metodę eterowej narkozy Mortona. Odbiorcą listu był dr Robert Liston, najwybitniejszy w tamtym czasie chirurg Londynu. Liston 21 grudnia 1846 r. dokonał pierwszej w Europie operacji (amputacji kończyny dolnej) w narkozie eterowej, czyli w znieczuleniu ogólnym – dwa lata po odkryciu Wellsa. Dwa dni wcześniej jednak, 19 grudnia 1846 r., dentysta dr Robinson usunął bezboleśnie ząb w narkozie eterowej. Zatem podobnie jak w USA, tak i w Europie pierwszy zabieg w znieczuleniu ogólnym wykonywał dentysta. Jeżeli wierzyć źródłom historycznym to nie Wiliam Morton był prekursorem zastosowania narkozy eterowej. Okazuje się, że był nim dr Crawford Williamson Long, chirurg z małego miasta Jefferson w stanie Georgia, który 30 marca 1842 r., czyli ponad 2 lata przed odkryciem Wellsa i ponad 4 lata przed publiczną demonstracją Mortona bezbólowo usunął guz z szyi, administrując po kroplach eter na ręcznik założony na nos i usta pacjenta – Jamesa Veriable. Long opublikował swoje monumentalne odkrycie w formie listu w Southern Medical and Surgical Journal w grudniu 1849 r., niestety za późno.

„...Rozumiem, że istnieje wiele kontrowersji między Panami Jacksonem, Mortonem i Wellsem – któremu z nich należy się honor i uznanie odkrycia anestetycznej potęgi eteru siarczanego... Ja wiem, że zastosowałem eter w celu prewencji bólu już w marcu 1842 roku. ... Wiem również, że mój osobisty interes ucierpiał z powodu tak późnej publikacji, ale nie będę czynił żadnych starań, ani nie będę miał roszczeń, aby to mnie uznano pierwszego, który eter zastosował” – pisał Long w swoim liście, zamieszczając równocześnie wszystkie okoliczności i dokładny opis przeprowadzonej przez siebie operacji w narkozie eterowej (1, 5).

W USA uznano jednak Longa jako pierwszego i honorując jego wszelkie zasługi dla rozwoju anestezjologii dzień 30 marca jest obchodzony jako „Dzień Lekarza”, a wszystkie medyczne specjalności w USA uważają ten dzień jako dzień narodzin anestezjologii.