Z obserwacji własnych wynika, że praktycznie wszyscy pacjenci rekrutujący się do zabiegów stomatologicznych boją się znieczulenia ogólnego, wyrażając swój lęk w różnym stopniu. Z doświadczenia kilkuset przeprowadzonych przez autora zabiegów, tylko dwóch czy trzech pacjentów – przynajmniej zewnętrznie, nie demonstrowało żadnych obaw, nie zadawało żadnych pytań i traktowało znieczulenie ogólne jak popołudniową drzemkę. Zdecydowana większość pacjentów – pomijając osoby chore psychicznie, z porażeniem mózgowym, chorobami genetycznymi, jednym słowem z bardzo utrudnionym lub niemożliwym kontaktem – podczas wywiadu i badań przedzabiegowych demonstrowała mniejszy lub większy lęk lub też obawy, związane nie tyle z samym zabiegiem stomatologicznym, co z faktem przebywania w znieczuleniu ogólnym.

Również z obserwacji własnych wynika, że obawy te – zwłaszcza lęk – są zawsze stałe, bądź się nasilają w przypadku skrupulatnie planowanych zabiegów stomatologicznych, gdzie pacjent jest odpowiednio przygotowany i badany zarówno przez stomatologa, jak i anestezjologa. Obawy takie o wiele rzadziej występują u pacjentów w przypadkach zabiegów chirurgicznych, gdzie konieczność znieczulenia ogólnego jest ewidentna, chociażby podczas apendoktomii i skierowane są raczej na efekt samego zabiegu chirurgicznego niż na fakt przebywania w znieczuleniu ogólnym.

W przypadkach typowych lęk związany jest z kilkoma czynnikami. Jednym z głównych obaw (wg obserwacji własnych w granicach 80÷100%) jest lęk przed „nieobudzeniem się z narkozy”. Pytanie typu „co będzie jak się nie obudzę?” jest prawie zawsze zadawane. Należy głębiej zastanowić się nad etiologią tego lęku, gdyż obawy pacjentów są praktycznie bezpodstawne. Po pierwsze – do zabiegów stomatologicznych w znieczuleniu ogólnym rekrutowani są wyłącznie pacjenci z I i ewentualnie II grupy ryzyka znieczulenia wg ASA – czyli normalni, zdrowi lub z banalnymi chorobami typu przeziębienie, przebiegającymi bez ograniczania wydolności układów oddechowego i krążenia (1, 5). Autor stara się wyeliminować nawet II grupę ryzyka, odkładając zwykle zabieg na termin późniejszy w przypadku nawet błahych niedyspozycji pacjentów. Pomijając stwierdzenie pacjenta, że nie obudzi się z narkozy – oznacza jego śmierć, umieralność wg wielu badań statystycznych (4, 6, 7) związana ze znieczuleniem ogólnym jest praktycznie 0% w I i II grupie ryzyka ASA. Istnieje co prawda bardzo krzywdzące dla anestezjologów przekonanie niektórych laików i niedouczonych prawników, a co gorsza także niektórych anestezjologów, że śmierć chorego podczas znieczulenia lub inne powikłania spowodowane znieczuleniem są zawsze skutkiem błędu albo pomyłki anestezjologa. Takie przekonanie jest z gruntu fałszywe (5). Jeżeli istnieje ryzyko śmierci podczas znieczulenia, dotyczy ono i to też wg statystyk również w małym procencie, wyższych grup ryzyka wg ASA, do których pacjenci stomatologiczni, szczególnie w zakresie stomatologii zachowawczej, nigdy nie będą zakwalifikowani.

ASA (American Society of Anestesiologists) ustanowiło 5 zasadniczych grup ryzyka oraz 2 dodatkowe:

I Grupa – normalny, zdrowy pacjent;

II Grupa – banalne choroby ogólne, przebiegające bez ograniczania wydolności;

III Grupa – ciężkie choroby ogólne, ograniczające wydolność;

IV Grupa – ciężkie choroby ogólne, które bez operacji lub leczone operacyjnie zagrażają życiu pacjenta;

V Grupa – umierający. Śmierć może nastąpić w ciągu 24 godzin, niezależnie od tego, czy operacja zostanie wykonana, czy też nie (5).

W operacjach nagłych ów schemat można rozszerzyć następująco:

VI Grupa – przypadki nagłe w grupie 1 i 2 (nie dotyczą stomatologii zachowawczej);

VII Grupa – przypadki nagłe w grupie 3÷5 (również nie dotyczą stomatologii zachowawczej).

ASA w innej klasyfikacji (1) wyróżnia 5 powyższych grup oraz dodatkową grupę ASA VI – pacjent bez funkcji życiowych mózgu, zakwalifikowany jako dawca organów do przeszczepów, a wyżej wymienione grupy VI i VII oznacza literą E (emergency). Oznakowanie dotyczy wszystkich 5-ciu grup: ASA I E, ASA II E, ASA III E, ASA IV E, ASA V E.

Analizując skalę ASA należy uwzględnić wpływ tzw. czynników subiektywnych oraz takich, które stricto nie są brane pod uwagę:

– rodzaj zabiegu (najwyższe ryzyko niosą ze sobą operacje związane z otwieraniem dwóch jam ciała, a w następnej kolejności operacje jamy brzusznej, klatki piersiowej i śródczaszkowe (4) – żaden z powyższych zabiegów nie dotyczy stomatologii zachowawczej;

– czas trwania zabiegu – im dłużej trwa operacja, czyli im dłuższy jest czas znieczulenia ogólnego, tym większa jest częstość ewentualnych powikłań. Długość znieczulenia dotyczy i to w istotnym stopniu również stomatologii ogólnej, szczególnie postępowania zachowawczego. Dlatego opracowano techniki pracy i ustanowiono skalę trudności, aby z góry ograniczyć do minimum czas trwania zabiegu. Wielokrotnie przeprowadzana przez autora przy pomocy kamery analiza chronometrażowa miała na celu takie opracowanie technik wykonywania zabiegu, aby jego czas był najkrótszy, a więc z eliminacją ewentualnych powikłań pozabiegowych lub ich drastyczną minimalizacją przy prowadzeniu go lege artis;

– doświadczenie operatora. Do zabiegów w znieczuleniu ogólnym, dotyczących stomatologii zachowawczej, powinien przystępować lekarz, który wykonał przynajmniej 20 takich zabiegów jako drugi operator i jest zaznajomiony z techniką operacyjną, specyficzną dla tego typu zabiegów;