W przeszłości skaling i wygładzanie powierzchni cementu korzeniowego były przeprowadzane narzędziami ręcznymi, natomiast urządzenia mechaniczne były zarezerwowane do usuwania obfitych złogów naddziąsłowych. Modyfikowano kształt końcówek instrumentów, aby zapewnić i poprawić dostęp do głębokich miejsc.

Od wielu lat do usuwania złogów nazębnych stosuje się urządzenia mechaniczne. Stanowią one cenne uzupełnienie konwencjonalnej metody wykonywania skalingu przy użyciu narzędzi ręcznych. Urządzenia mechaniczne są wyposażone w elektryczne generatory mocy, które przekazują energię w postaci wibracji o wysokich częstotliwościach na różnego rodzaju końcówki. Kontakt końcówki z kamieniem powoduje przeniesienie wibracji na złogi, co prowadzi do ich odłamania i usunięcia z powierzchni zęba. Podczas pracy urządzeniami mechanicznymi wydziela się dużo ciepła, stąd są one wyposażone w wodny system chłodzenia. Spryskiwanie wodą służy również do wypłukiwania usuniętych złogów z kieszonki dziąsłowej. Obfite, silnie przytwierdzone do powierzchni zęba złogi są usuwane z mniejszym wysiłkiem przy użyciu urządzeń mechanicznych niż przy użyciu instrumentów ręcznych. Prawidłowe posługiwanie się aparatami ultradźwiękowymi czy dźwiękowymi zapewnia ponadto mniejszą traumatyzację tkanek, a co za tym idzie mniejszy dyskomfort pacjenta.

Wyróżniamy dwa typy urządzeń mechanicznych do usuwania złogów nazębnych: dźwiękowe i ultradźwiękowe.

Są powietrznymi turbinami operującymi częstotliwością pomiędzy 3000 a 8000 cykli na sekundę, z momentem siły linearnym i epitycznym. Efekt działania zależy głównie od kształtu końcówki i typu skalera.

Wyróżniamy dwa podstawowe typy skalerów ultradźwiękowych: magnetostrykcyjne, które operują z częstotliwością pomiędzy 18000 a 45000 cykli na sekundę. Pole magnetyczne jest wzbudzane wokół końcówki. Moment siły w skalerach magnetostrykcyjnych jest zbliżony do linearnego, eliptycznego i okrężnego i jest zależny od typu unitu, kształtu i długości końcówki oraz piezoelektryczne, które działają między częstotliwościami 25000 a 5000 cykli na sekundę.

Różnice zależne są od liniowej (piezoelektryczne) albo eliptycznej (magnetostrykcyjne albo dźwiękowe). Badania nad urządzeniami dźwiękowymi, piezoelektrycznymi i magnetostrykcyjnymi pokazały podobne rezultaty kliniczne zależne od siły wibracji. Jako, że redukcja flory poddziąsłowej, która jest podstawą sukcesu leczenia choroby przyzębia badania były także prowadzone nad efektywnością redukcji tej flory przez skalery mechaniczne. Wykazały one redukcję flory poddziąsłowej w stosunku do urządzeń ręcznych.

Kamień jest twardą, porowatą i płytko retencyjną substancją. Całkowite usunięcie kamienia może prowadzić do utraty cementu i zębiny, może prowadzić do nadwrażliwości miazgi i procesów zapalnych w miazdze. Wydaje się, że jedyną drogą do uniknięcia jatrogennego uszkodzenia powierzchni korzenia w czasie skalingu jest używanie najmniejszych rozmiarów końcówek skalerów oraz używanie skalerów ultradźwiękowych średniej lub małej mocy albo używanie skalerów dźwiękowych z końcówkami kątowymi.

Uważa się, że oczyszczenie powierzchni korzenia poprzez skaling i root planing także usuwa endotoksyny. We wcześniejszych doniesieniach sugerowano, że instrumenty ręczne mogą być bardziej efektywne w usuwaniu endotoksyn od skalerów ultradźwiękowych. Badania ostatnich lat sugerują, że ultradźwięki są efektywniejsze od instrumentów ręcznych. Jest zrozumiałe, że endotoksyny będące lipopolisacharydami są substancjami związanymi powierzchownie z cementem i łatwo mogą być usuwane przez mycie, szczotkowanie, delikatny skaling i polerowanie. Uważa się, że gojenie przyzębia nie musi być związane z intensywnym usuwaniem cementu zarówno poprzez używanie ultradźwięków jak i przez skaling ręczny. Zgodnie z powyższym końcowy raport ze Światowych Warsztatów Periodontologicznych z roku 1996 stwierdza, że zamierzone usuwanie cementu korzeniowego nie powinno być zawarte w powszechnie stosowanym leczeniu periodontologicznym toksycznych substancji z powierzchni korzenia.

Badania nad instrumentarium do furkacji wykazały, że same instrumenty ręczne są niewystarczające do usunięcia zmian z powierzchni korzenia. Skaling i root planing są tak samo efektywne w I klasie furkacji zarówno gdy są przeprowadzane narzędziami ręcznymi jak i mechanicznymi, podczas gdy ultradźwięki są wyraźnie efektywniejsze w przypadku furkacji klasy II i III. Inne badania sugerują, że ultradźwięki są równie efektywne w usuwaniu zmian z powierzchni policzkowych furkacji II klasy zarówno z/bez dostępu chirurgicznego. Bazując na tych doniesieniach skalery dźwiękowe jak i ultradźwiękowe mogą być instrumentami z wyboru dla skalingu i root planingu furkacji.

Dostęp do zmian patologicznych zawartych w kieszonkach jest tym trudniejszy im głębsze są kieszonki. Zauważono, że całkowite usunięcie poddziąsłowej płytki i kamienia za pomocą narzędzi ręcznych jest możliwe, wtedy gdy głębokość kieszonki wynosi do 3 mm. Z kolei inni autorzy twierdzą, że usuwanie poddziąsłowej płytki i kamienia za pomocą kiret i pilników jest możliwe przy głębokości kieszonek sięgających ok. 3,7 mm. Badania dowodzą, że instrumenty ręczne są mniej efektywne w dostępie do dna kieszonki niż standardowe lub cienkie końcówki skalerów ultradźwiękowych. Dowodzą także jednoznacznie przewagi skalerów dźwiękowych i ultradźwiękowych w dostępie do kieszonek w porównaniu z narzędziami ręcznymi.