© Borgis - Nowa Stomatologia 3/2001, s. 8-10
Małgorzata Kacprzak, Marta Drabarczyk-Nasińska
Nowoczesne leczenie endodontyczne – sposoby opracowania kanału korzeniowego
Modern endodontic treatment – methods of canal root preparation
z Zakładu Stomatologii Zachowawczej Instytutu Stomatologii Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Maria Wierzbicka
Endodoncja jest dziedziną stomatologii, w której w ostatnim okresie nastąpił szybki rozwój. Możliwy był on dzięki udoskonaleniu narzędzi kanałowych, wprowadzeniu mechanicznych systemów opracowania kanału i nowych materiałów służących do czasowego i ostatecznego wypełniania kanału. Postęp ten pozwolił na rozszerzenie liczby przypadków, w których można przeprowadzić leczenie endodontyczne zakończone sukcesem.
Kluczowym etapem leczenia endodontycznego jest chemiczno-mechaniczne opracowanie kanału korzeniowego zęba, z zachowaniem jego pierwotnego przebiegu. Obecnie mamy do dyspozycji szereg narzędzi przeznaczonych do opracowania światła kanału:
1. Narzędzia ręczne:
a) stalowe;
b) niklowo-tytanowe.
2. Systemy służące do mechanicznego opracowania kanału:
a) wykorzystujące specjalne kątnice i odpowiednie dla nich pilniczki:
– Canal Leader System (firmy Set);
– Excalibur (firmy W&H);
– Giromatic (firmy Micro-Mega);
– Tri Auto ZX (firmy Marita);
b) wykorzystujące konwencjonalne kątnice z możliwością regulacji ilości obrotów na minutę i specjalnie zaprojektowane do nich narzędzia (najczęściej wykonane ze stopu niklowo-tytanowego):
– Profile i Profile GT (firmy Densply Maillefer);
– Light Speed (firmy Kerr Dental);
– Power R (firmy Moyco/Union Broach);
– Quantec Series 2000 (firmy Analitic Endodontic).
3. Systemy ultradźwiękowe:
– Piezon Master 400 (firmy EMS);
– Enac (firmy Osada).
4. Systemy wykorzystujące lasery.
W naszej pracy skoncentrujemy się na najnowszych metodach opracowania kanału.
MECHANICZNE SYSTEMY OPRACOWANIA KANAŁU
Rozwój systemów mechanicznych stał się możliwy dzięki wykorzystaniu stopu niklowo-tytanowego do produkcji narzędzi endodontycznych.
Stop NiTi jest pięć razy bardziej sprężysty i dziesięć razy bardziej wytrzymały na obciążenia niż bez-rdzewna stal. Metal ten jest superelastyczny i posiada dodatkową zaletę zapamiętywania kształtu.(1) Badania naukowe dowiodły, że stop NiTi jest biokompatybilny i nie ulega korozji, nie dochodzi również do jego osłabienia podczas procesu sterylizacji (2, 3). Jest on jednak trudny do wyprodukowania. Interesującym jest, że może on występować w jednej z dwóch faz krystalizacji, zachowując się jak dwa różne metale. Kiedy pilniki NiTi nie są poddane obciążeniu mają austeniczną strukturę krystaliczną, podczas obracania i nacisku ulega ona przekształceniu w strukturę martenzytyczną, zjawisko to jest typowe dla superelastycznych metali (1).
Kiedy pilnik przechodzi z jednej fazy krystalicznej w drugą (dzieje się tak np. podczas obrotu narzędzia w świetle kanału), jest bardziej podatny na stałe odkształcenie, złamanie czy oddzielenie. Zjawisko to można zminimalizować przez przestrzeganie instrukcji obsługi i zrozumienie ograniczeń systemu mechanicznego opracowania kanałów, instrumenty powinny obracać się ze stałą i niską prędkością, nie należy pracować zużytymi narzędziami oraz używać zbyt dużej siły (4, 5). Podczas używania pilników NiTi może dochodzić do ich rozkręcania, dlatego konieczna jest kontrola ich stanu po każdym wyjęciu z kanału. Należy pamiętać, że częsta sterylizacja zmniejsza zdolność cięcia pilników NiTi, ponieważ dochodzi do zmian chemicznych w zewnętrznej strukturze instrumentu (1, 5, 6).
Obrotowe narzędzia niklowo-tytanowe różnią się znacznie od konwencjonalnych narzędzi endodontycznych. Mają one stożkowaty i zaokrąglony koniec, dzięki któremu bezpiecznie opracowują kanał, w niewielkim stopniu zmieniając jego kształt. Narzędzia te zamiast krawędzi tnących posiadają tzw. płozy (radial lands), które umożliwiają równomierny kolisty ruch narzędzia w kanale i usuwanie znacznej ilości zębiny (5).
W systemach mechanicznych, do opracowania kanału stosujemy najczęściej technikę crown-down. W technice tej najpierw opracowujemy część przykomorową, a na końcu część przywierzchołkową kanału. Technika ta ulega różnym modyfikacjom zależnie od stosowanego systemu. Zaletami tej metody są: wczesne usunięcie zębiny przykomorowej, która często utrudnia osiągnięcie długości roboczej.
Zalety stosowania maszynowych systemów opracowania kanału:
– skrócenie czasu leczenia,
– eliminacja zjawiska wzrostu ciśnienia w kanale, dzięki zastosowaniu metody crown-down,
– kształt narzędzi umożliwia przemieszczanie się opiłków w kierunku komory,
– uzyskujemy równomiernie poszerzony kanał o niewielkiej korekcie kształtu,
– większa ergonomia pracy – zmniejszenie obciążenia ręki lekarza (1, 5, 7).
Należy pamiętać, że instrumenty maszynowe nie mogą być używane przy opracowaniu każdego kanału. Nie stosujemy ich:
– w przypadku bifurkacji kanału,
– do usuwania zębiniaków,
– przy opracowaniu kanału w kształcie litery „S” (1).
Praca narzędziami maszynowymi nie wyklucza całkowicie potrzeby stosowania narzędzi ręcznych. Używane są one do ustalenia długości roboczej, a w niektórych systemach także do wstępnego opracowania kanału oraz do końcowego wygładzenia ścian kanału.
Do pracy narzędziami maszynowymi mogą być wykorzystywane mikromotory powietrzne, jednak bardziej polecane są mikromotory elektryczne. Pozwalają one na uzyskanie stałej ilości obrotów na minutę, która w przypadku pracy narzędziami mechanicznymi wynosi od 150 do 350 obrotów na minutę. Na rynku dostępne są również mikromotory elektryczne o kontrolowanym momencie obrotowym, stosowane wyłącznie przy pracy narzędziami maszynowymi. Ich zaletą jest to, że w momencie gdy pilnik poddany zostaje nadmiernemu obciążeniu dochodzi do jego automatycznego wykręcania się lub do zatrzymania (1, 5). Przykładowym urządzeniem tego typu jest Tri Auto ZX firmy Marita, który dodatkowo ma wbudowany endometr (8, 9, 10).
ULTRADŹWIĘKOWE SYSTEMY OPRACOWANIA KANAŁU
Systemy ultradźwiękowe działają w oparciu o specjalne generatory fali ultradźwiękowej o częstotliwości 20-25 kHz, która pozwala na bezpieczną pracę w kanale korzeniowym. Najbardziej znane są urządzenia: Enac (firmy Osada) i Piezon Master 400 (firmy EMS). Najczęściej stosowane w tej metodzie narzędzia, to specjalnie dostosowane do końcówek ultradźwiękowych, pilniki typu K. Występują one zwykle w rozmiarach ISO od 15 do 35. Zasada działania tego typu urządzeń opiera się na przenoszeniu fali akustycznej poprzez pilnik do kanału i rozchodzeniu się jej we wszystkich trzech wymiarach, efektem tego jest ścinanie zębiny. Opracowywanie kanału odbywa się przy stałym przepływie płynu płuczącego, który ułatwia usuwanie zawartości kanału. Zjawiskiem towarzyszącym tej metodzie jest proces kawitacji – powstawanie maleńkich pęcherzyków w płynie płuczącym, które pękając są w stanie dotrzeć nawet do kanałów dodatkowych, przez co podnoszą skuteczność płukania (11, 12, 13).
Należy pamiętać, że pilniki ultradźwiękowe służą przede wszystkim do poszerzania kanału, a nie do jego udrażniania. Dlatego zaleca się wstępnie opracować kanał narzędziami ręcznymi, na całej jego długości roboczej, do nr 15-20 ISO. Następnie, gdy pilnik K umocowany w końcówce ultradźwiękowej porusza się swobodnie w kanale możemy rozpocząć pracę, wykonując ruchy pionowe (11).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. G. N. Glickman, K. A. Koch: 21st-ceuntry endodontics, JADA, Vol. 131(6), 39S-46S(2000). 2. SB. Mize te al: Effect of sterilizationon on cyclic fatigue of rotary nickel-titanium endodontic instruments. J. Endod., 1998, Vol.24 (12), pp. 843-7. 3. J. Silvaggio, ML Hicks.: Effect of heat sterilizationon the torsional properties of rotary nickel-titanium endodontic files., J. Endod.; 1997, Vol. 23 (12), pp. 731-4. 4. C. Eggert et al.: Wear of nickle-titanium lightspeed instruments evaluated by scanning electron microscopy. J. Endod., 1999, Vol.25(7), pp. 494-7. 5. G.Vorwerk: Leczenie kanału korzeniowego za pomocą narzędzi obrotowych. Koncepcja leczenia planowego dla praktyki., Quintessence Tom 8(2),115-127(2000). 6. E. Rapisarda et al.: Effect of sterilization on the cutting efficiency of rotary nickel-titanium endodontic files. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. Oral Radiol. Endod.: 1999, Vol.88 (3), pp. 343-7. 7. S. Lendzion: Ocena czasu opracowania kanałów korzeniowych o różnym stopniu zakrzywienia, Stomatologia Współczesna, Vol. 7(4), 14-20(2000). 8. D. Campbell et al.: Apical extent of rotary canal instrumentation with an apex-locating handpiece in vitro, Oral Surg Oral Med. Oral Pathol Oral Radiol Endod; 1998, Vol.85, pp. 319-24. 9. C. Csikany, A. Fazekas: Use of the Tri Auto ZX instrument in clinical endodontics, Fogorv Sz, 2000, Vol. 93, 137-43. 10. O. Zmener et al.: Detection and measurement of endodontic root perforations using a newly designed apex-locating handpiece. 1999, Vol.15, 182-5. 11. J. I. Ingle D.D.S., M.S.D.,L.K. Bakland, D.D.S.: Endodontics Fourth Edition, 1994, Wiliams& Wilkins. 12. W.K. Scow: Comparison of ultrasonic and mechanical cleaning of primary root canals using a novel radiometric method. Pediatr. Dent. 1991 May-Jun., Vol. 13 (3), pp. 136-41. 13. C.J. Stock: Current status of the use of ultrasound in endodontics., Int Dent J.,1991, Vol. 41 (3), 175-82. 14. F. Goldberg: Sonic and ultrasonic methods in endodontics: a clinical point of view. Alpha Omegan., 1990, Vol. 83 (4), pp. 38-40. 15. J.C. Cameron: Factors affecting the clinical efficiency of ultrasonic endodontics: a scanning electron microscopy study., Int. Endod. J.: 1995 Jan., Vol. 28(1), pp. 47-53. 16. J.I. Ingle, J.F. Taintor: Endodontics Third Edition, 1985,Lea&Febiger, Philadelfia. 17. S. Rengo et al.: Ultrasound in endodontics: S.E.M. verification G. Ital. Endod.,1990, Vol. 4(4), pp. 29-35. 18. A.Gaczek: Laser neodymowy w wybranych zastosowaniach stomatologicznych. Wady i zalety oraz warunki stosowania. Stomatologia Współczesna, Vol.7(4) 55-61(2000). 19. M. Midda, P. Renton-Harper: Lasers in dentistry, Br. Dent. J., Vol. 170(9), 343-346(1991). 20. L. Pokora: Lasery w stomatologii, Laser Instrument, Warszawa 1992. 21. M. Pawińska: Nowoczesne systemy służące do opracowywania kanałów korzeniowych, Nowa Stomatologia Vol.14(4), 22-23 (2000).
