Każdy zabieg przeprowadzany w znieczuleniu ogólnym w trybie ambulatoryjnym musi posiadać pełną dokumentację, w której wg autora powinny znaleźć się następujące pozycje:

1. Wniosek pacjenta (rodziców, prawnych opiekunów) o przeprowadzenie zabiegu w znieczuleniu ogólnym.

2. Przedzabiegowa punktowa karta badania stomatologicznego.

3. Oświadczenie pacjenta (rodziców, prawnych opiekunów), dotyczące zapoznania ze stanem uzębienia, stopniem trudności, przewidywanym czasem zabiegu - potwierdzone podpisem.

4. Badania radiologiczne.

5. Przedzabiegowa ankieta anestezjologiczna.

6. Oświadczenie pacjenta dotyczące wyjaśnienia przez lekarza anestezjologa wszystkich okoliczności przed- i pozabiegowych - potwierdzone podpisem.

7. Zgoda na przeprowadzenie zabiegu w znieczuleniu ogólnym - potwierdzona podpisem.

8. Opinia lekarza psychiatry - w przypadku pacjentów chorych psychicznie.

9. Opinia lekarza ginekologa - w przypadku kobiet w ciąży.

10. Karta znieczulenia.

11. Informacje ogólne dla pacjenta - potwierdzone podpisem.

12. Wyniki badań specjalistycznych.

Przedzabiegowa, punktowa karta badania stomatologicznego oparta na wszystkich wskaźnikach ustanowionej przez autora skali trudności, pozwala bardzo precyzyjnie sklasyfikować pacjenta pod kątem stopnia trudności zabiegowej, a więc wysiłku zespołu stomatologicznego. Pozwala również dość dokładnie określić czas planowanego zabiegu, a więc stanowi informację dla zespołu anestezjologicznego, dotyczącą planowania i prowadzenia całego znieczulenia. Zapis na podstawie przeprowadzonego badania stomatologicznego, pod kątem wymagań określonych w karcie, pozwala również na dokładne przedzabiegowe rozplanowanie technik opracowywania i wypełniania ubytków, stosowanego instrumentarium oraz aranżacji pola widzenia.

Zamieszczona poniżej karta jest rutynowo stosowana w Centrum Stomatologii w Olsztynie. Istnieje również opracowana przez autora wersja multimedialna, pracująca w środowisku Windows. Karta w tej formie jest wybitnym ułatwieniem dla lekarza badającego pacjenta. Dzięki odpowiedniemu programowi pozwala na szybki i precyzyjny zapis w komputerze i może być dołączona do jakiegokolwiek oprogramowania stomatologicznego.

Przed przystąpieniem do zabiegu, który ma być przeprowadzony w znieczuleniu ogólnym konieczne jest wykonanie diagnostycznych badań radiologicznych. Nie zawsze jest to jednak możliwe w przypadku pacjentów psychiatrycznych lub z różnymi wadami wrodzonymi czy rozwojowymi, takimi jak porażenie mózgowe, zespół Downa itp. Badania radiologiczne są główną pomocą diagnostyczną, a użycie promieniowania X jest integralną częścią stomatologii klinicznej, szczególnie kompleksowego leczenia stomatologicznego, przeprowadzanego w znieczuleniu ogólnym.

Jest szczególnie wskazane do diagnostyki przed zabiegiem w znieczuleniu ogólnym ponieważ:

- na jednym zdjęciu są widoczne wszystkie zęby, struktury je utrzymujące oraz zmiany patologiczne, występujące w tkankach twardych;

- technika ich wykonania jest stosunkowo prosta. Mogą być wykonane u pacjentów rekrutujących się ze wszystkich grup ze wskazaniami do prowadzenia zabiegów w znieczuleniu ogólnym;

- pozwalają na dokładną ocenę stanu przyzębia brzeżnego, obecności kamienia poddziąsłowego i ogólną oce-nę tkanki kostnej zębodołów, gdzie czynnik periodontyczny skali trudności ma niezwykle istotne znaczenie podczas przeprowadzania zabiegów w znieczuleniu ogólnym, szczególnie w tak ważnym aspekcie, jakim jest czas;

- pozwalają na ocenę obecności i położenia trzecich zębów trzonowych, zębów i korzeni rekrutujących się do ekstrakcji, a także torbieli i zmian okołowierzchołkowych w całym uzębieniu. Do całkowitych sanacji jamy ustnej przeprowadzanych w znieczuleniu ogólnym należy zawsze brać pod uwagę możliwość wykonania zabiegów z zakresu chirurgii stomatologicznej, takich jak ekstrakcje, łyżeczkowanie torbieli, resekcje wierzchołków korzeni itp.,

- pozwalają na ocenę anomalii anatomicznych, takich jak np. nisko położone dna zatok szczękowych, obecność wierzchołków korzeni w zatokach szczękowych czy też wysoki przebieg kanału żuchwowego. Uważna diagnostyka radiologiczna tych anomalii pozwala na przyjęcie odpowiednich technik chirurgicznych w celu uniknięcia np. wtłoczenia korzenia do zatoki szczękowej czy też uszkodzenia podczas ekstrakcji dolnych zębów trzonowych pęczka naczyniowo-nerwowego, biegnącego w kanale żuchwy, co może wywołać nawet wielomiesięczne parastezje (1).

Pomimo jednak istotnego wskazania klinicznego do wykonywania zdjęcia pantomograficznego, szczególnie do zabiegu w znieczuleniu ogólnym, należy również wykonać zdjęcia dodatkowe, ponieważ zdjęcie pantomograficzne ma znaczne ograniczenia i wady, takie jak:

- cienie tkanek miękkich i powietrza mogą nakładać się na pożądane cienie tkanek twardych;

- cienie dodatkowe lub artefakty mogą nakładać się na struktury znajdujące się w obrębie warstwy badanej;

- ruch tomograficzny wraz z odległością pomiędzy warstwą ogniskową i filmem powodują zaburzenie i powiększenie końcowego obrazu;

- wielokrotnie obraz ma słabą jakość, spowodowaną zastosowaniem filmu o mniejszej czułości i folii wzmacniających;

- zdjęcia pantomograficzne ze względu na technikę ich wykonania trudno jest wykonać u dzieci poniżej lat 5 i jak wspomniano na początku u pacjentów psychiatrycznych.

Dlatego, aby mieć dokładny obraz radiologiczny, a na jego podstawie określić dalsze badania, konieczne są również zdjęcia wewnątrzustne.

Nazwa zdjęcia skrzydłowo-zgryzowego pochodzi od oryginalnej techniki, która wymagała, aby pacjent zagryzł małe skrzydełko będące elementem filmu do zdjęć wewnątrzustnych. Zdjęcia skrzydłowo-zgryzowe swoim zasięgiem obejmują korony i szyjki zębów, przyzębie brzeżne, komory zębów, ujścia komorowe kanałów, korzenie i kanały od 1/4 do 1/2, w zależności od ich długości, jednocześnie w szczęce i żuchwie.

Pozwalają na bardzo dokładną ocenę:

- ubytków próchnicowych,

- rozwoju próchnicy,

- istniejących wypełnień,

- próchnicy wtórnej,

- stanu przyzębia brzeżnego.

Zdjęcia skrzydłowo-zgryzowe wykonuje się przy użyciu specjalnych uchwytów. Zwykle wystarczają 3 lub 4 zdjęcia skrzydłowo-zgryzowe do całkowitego dokładnego określenia wskaźnika próchnicowego i periodontycznego w jamie ustnej badanego pacjenta (1). Wykonanie zdjęć skrzydłowo-zgryzowych jest bardzo wskazane do ogólnej diagnostyki przedzabiegowej pacjenta zakwalifikowanego do znieczulenia ogólnego.

Wykonywanie leczenia endodontycznego, w zdecydowanej większości przypadków, podczas zabiegów w znieczuleniu ogólnym powinno z zasady i ze względu na czynnik czasu ograniczać się do dewitalizacji miazgi. Są jednak okoliczności, które nakazują przeprowadzenie leczenia endodontycznego z wypełnieniem kanału i korony zęba jednocześnie. Dotyczą one stricto uwarunkowań klinicznych, jak i ogólnych, np. niemożliwości kontynuacji leczenia endodontycznego u osobników psychiatrycznych.

Do przeprowadzenia leczenia endodontycznego, szczególnie w znieczuleniu ogólnym, konieczne jest wykonanie zdjęcia wewnątrzustnego techniką kąta prostego, czyli przy pomocy specjalnego uchwytu.

Podstawą techniki kąta prostego jest fakt, że:

- film jest umieszczony w uchwycie i ustawiony w jamie ustnej równolegle do osi długiej badanego zęba,

- lampa rentgenowska jest ustawiona pod kątem prostym (w płaszczyźnie poziomej i pionowej) w stosunku do zęba i filmu,

- po użyciu uchwytu do filmu, który ustala pozycję filmu i lampy rentgenowskiej, technika ustawienia staje się powtarzalna.

Dzięki technice kąta prostego możliwe są dokładne pomiary kanałów korzeniowych, a w konsekwencji prawidłowe ich wypełnienie dzięki pomiarom i odpowiedniemu nałożeniu ograniczników na instrumenty endodontyczne (1).

Status zębowy (termin używany do określenia zestawu zdjęć wewnątrzustnych, zarówno skrzydłowo-zgryzowych, jak i tych wykonywanych techniką kąta prostego, przedstawiających całe uzębienie) (1) pozwala na bardzo dokładną radiodiagnostykę stomatologiczną przed planowanym zabiegiem, który ma być przeprowadzony w znieczuleniu ogólnym, zarówno pod kątem stomatologii zachowawczej, periodontologii, endodoncji, jak i chirurgii stomatologicznej.