W dniach 2-3 marca 2009 roku odbyło się spotkanie ekspertów, które zgromadziło przedstawicieli 2 środowisk: ogólnomedycznego i stomatologicznego oraz nauk podstawowych. Kardiologię reprezentowali: prof. dr hab. G. Opolski, prof. dr hab. K. Filipiak, prof. dr hab. B. Wożakowska-Kapłon; Diabetologię: prof. dr hab. E. Franek; Periodontologię: prof. dr hab. R. Górska, prof. dr hab. J. Banach, prof. dr hab. W. Stokowska, prof. dr hab. T. Konopka, prof. dr hab. M. Ziętek. Prof. dr hab. L. Zaremba wprowadzała nas w tajniki wiedzy mikrobiologicznej, a prof. dr hab. M. Naruszewicz w zagadnienia związane z miażdżycą.

Tematem spotkania był związek chorób przyzębia ze zdrowiem ogólnym, a szczegółowiej pomiędzy chorobami przyzębia a chorobami sercowo-naczyniowymi na tle miażdżycy oraz chorobami przyzębia a cukrzycą.

Zapalenie przyzębia jest przewlekłym stanem tkanek otaczających ząb o złożonej etiologii, która jest przyczyną miejscowego i ogólnego wzrostu mediatorów zapalnych, takich jak CRP, fibrynogen, IL-1, IL-6. Cytokiny te odgrywają istotną rolę nie tylko w sekrecji zmian prowadzących do wykształcenia blaszki miażdżycowej, ale także powiązane są poprzez inne czynniki z układem krzepnienia – fibrynolizy.

Wydaje się, że na podstawie przeprowadzanych badań istnieje zależność przyczynowo-skutkowa pomiędzy przewlekłym procesem zapalnym w tkankach przyzębia a etiologią ostrych zespołów wieńcowych. Te same czynniki ryzyka jak i te same procesy patologiczne leżą u podstaw destabilizacji blaszki miażdżycowej, jak i destrukcji tkanek okołozębowych w przewlekłej chorobie przyzębia.

Dyskutowano na podstawie piśmiennictwa tematykę związku chorób przyzębia z chorobami serca i naczyń, analizując badania epidemiologiczne, dane z badań klinicznych i doświadczalnych. Nadal jednak nie można odpowiedzieć na pytanie podstawowe, na ile zakażenie wirusami czy bakteriami jest czynnikiem patogenetycznym destabilizacji blaszki miażdżycowej, a na ile jest tylko fenomenem współistniejącym w tej grupie chorych. Mimo niejednoznacznych dowodów naukowych wydaje się, że współistniejąca choroba przyzębia stanowi jeden z najważniejszych czynników powiązanych z procesem zapalnym w przebiegu ostrego zespołu wieńcowego i udaru mózgu. Na podstawie przeprowadzonych badań uważa się, że choroba przyzębia może stanowić nie tylko niezależny czynnik ryzyka dla powstania chorób sercowo-naczyniowych, ale także może wpływać na przebieg cukrzycy jak również cukrzyca może podnosić ryzyko wystąpienia lub zaostrzać przebieg kliniczny choroby przyzębia.

W świetle przedstawionych wyników badań wydaje się, że udział bakterii wywodzących się z objętego procesem zapalnym przyzębia jest bardzo prawdopodobny w inicjowaniu i modelowaniu zmian patologicznych. Z tego powodu właściwe zapobieganie i leczenie chorób przyzębia, przede wszystkim przez utrzymywanie prawidłowej higieny jamy ustnej jest ważne nie tylko z powodu zachowania zdrowia jamy ustnej, ale także zdrowia ogólnego.

Osiągnięcie tego celu jest możliwe dzięki systematycznemu usuwaniu biofilmu poprzez mechanoterapię oraz zastosowanie środków wspomagających o właściwościach antybakteryjnych i przeciwzapalnych, takich jak triklosan z kopolimerem czy chlorcheksydyna.

Niezwykle ważne jest również, aby osoby związane z ochroną zdrowia oraz pacjenci nie spostrzegali zapalenia dziąseł tylko jako prekursora zapalenia przyzębia, ale żeby mieli świadomość, że zapalenie dziąseł i zapalenie przyzębia może mieć potencjalnie negatywny wpływ na zdrowie ogólne.

Konkludując, można stwierdzić, że spotkanie zgromadziło przedstawicieli kilku dziedzin medycyny, którzy zaprezentowali swój punkt widzenia na temat związku chorób przyzębia z chorobami ogólnoustrojowymi w postaci bardzo dobrych przeglądowych referatów, które zostaną opublikowane wkrótce na łamach polskich czasopism naukowych. Spotkanie trwało dwa dni, wypełnione było, jak wspomniałam wyżej, prezentacją prac i dyskusją, aby wspólnie na zakończenie wydać komunikat końcowy, zawierający zalecenia i rekomendacje dla lekarzy i ich pacjentów.

– Aktualny stan wiedzy wskazuje na związki, a być może, co nie zostało jednoznacznie udowodnione, zależności przyczynowo-skutkowe, pomiędzy etiologią ostrych zespołów wieńcowych i udarów mózgu a przewlekłym procesem zapalnym przyzębia.

– Te same czynniki ryzyka, jak i te same procesy patofizjologiczne, leżą u podstaw destabilizacji blaszki miażdżycowej, jak i destrukcji tkanek okołozębowych w przewlekłej chorobie przyzębia.

– Można na tej podstawie sugerować, że właściwa opieka periodontologiczna i aktywne leczenie chorób przyzębia może przekładać się na zmniejszenie ryzyka występowania ostrych zespołów wieńcowych i udarów mózgu. Brak jednak w tym względzie prospektywnych, randomizowanych badań klinicznych z odpowiednią grupą kontrolną. Z drugiej strony, ich przeprowadzenie może na obecnym etapie wiedzy budzić kontrowersje etyczne.

– Odpowiednia opieka periodontologiczna powinna zatem stanowić integralny element postępowania lekarskiego zarówno u chorych po ostrych zespołach wieńcowych, jak i w grupie ryzyka ostrych zespołów wieńcowych (wszyscy pacjenci ze zdiagnozowaną chorobą niedokrwienną serca).

– Cukrzyca zwiększa ryzyko wystąpienia chorób przyzębia, a choroby przyzębia prowadzą do pogorszenia wyrównania cukrzycy.

– Choroby przyzębia zwiększają ryzyko wystąpienia przewlekłych powikłań cukrzycy, zgonów z ich powodu oraz śmiertelności ogólnej chorych na cukrzycę.

– Leczenie chorób przyzębia poprawia wyrównanie cukrzycy, a leczenie cukrzycy może poprawiać stan tkanek przyzębia.

– Leczenie chorób przyzębia może zmniejszyć częstość powikłań cukrzycy, zgonów z ich powodu, a także śmiertelności ogólnej chorych na cukrzycę.

1. Każdy pacjent ze świeżo rozpoznaną chorobą niedokrwienną serca i udarem mózgu powinien być skierowany na konsultację stomatologiczną, celem oceny stanu jamy ustnej i ewentualnej choroby przyzębia.