Noworodek i niemowlę do 6 tygodnia życia nie potrafi oddychać przez usta. Zaburzenia drożności nosa w pierwszym roku życia są stanem poważnym, zagrażającym życiu dziecka. Upośledzenie drożności nosa może prowadzić do bezdechów i epizodów sinicy z niedotlenieniem, zachłystowego zapalenia płuc, niewydolności oddechowej, nagłej śmierci łóżeczkowej niemowlęcia, niezadowalającego przyrostu masy ciała.

W pracy podjęto próbę usystematyzowania i omówienia przyczyn niedrożności nosa u niemowląt i postępowania terapeutycznego.

Objawami niedrożności nosa w okresie niemowlęcym są:

– sapka,

– stridor nosowy,

– śluzowo-ropny katar,

– chrapanie,

– trudności w karmieniu, zachłystywanie się pokarmem,

– duszność wdechowa,

– sinica.

Ocena drożności nosa u noworodka jest stałym elementem badania neonatologicznego. Prostym do wykonania i nieinwazyjnym badaniem drożności nosa jest próba przedmuchania jamy nosa balonem Politzera oraz wprowadzenie cewnika przez jamy nosa do nosogardła. W diagnostyce drożności nosa, oprócz rynoskopii przedniej, najbardziej pomocne są: tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, endoskopia jam nosa i nosogardła.

1. Wady wrodzone:

– niewykształcenie nozdrzy tylnych,

– zwężenie nozdrzy tylnych,

– zwężenie otworu gruszkowatego,

– wrodzone zniekształcenia nosa: arynia, hyporynia, rozszczep wargi i podniebienia,

– guzy występujące w linii pośrodkowej ciała: przepukliny oponowo-mózgowe, glejaki, cysty dermoidalne.

2. Zapalne:

– infekcje górnych dróg oddechowych.

3. Jatrogenne:

– polekowy nieżyt nosa.

4. Metaboliczne:

– niedoczynność tarczycy.

5. Urazy:

– wewnątrzmaciczny ucisk nosa, okołoporodowy uraz nosa,

– urazy spowodowane intubacją i sondą żołądkową,

– urazy „klimatyczne” spowodowane nadmiernie suchym i zbyt ciepłym powietrzem.

6. Guzy nosa:

– łagodne – naczyniak limfatyczny i krwionośny,

– złośliwe – chłoniaki, rhabdomyosarcoma.

Podstawową patologią, którą należy wykluczyć w przypadku zaburzenia drożności nosa u noworodka jest niewykształcenie nozdrzy tylnych. Ta wada wrodzona występuje z częstością 1 na 8000 urodzeń, częściej u dziewcząt niż u chłopców. Niewykształcenie może dotyczyć jednego (częściej) lub obu nozdrzy, może być kostne (częściej) lub błoniaste. Wada ta zwykle występuje wraz z innymi anomaliami rozwojowymi, które wspólnie określa się mianem zespołu CHARGE, rzadziej spotyka się niewykształcenie nozdrzy tylnych jako wadę izolowaną (1). Przyczyną niedrożności choanalnej jest przetrwanie błony nosowo-policzkowej lub zaburzenia w rekanalizacji błony policzkowo-gardłowej. Obustronna niedrożność jest ciężką wadą rozwojową i wymaga natychmiastowego zabezpieczenia drożności dróg oddechowych przez intubację lub przy użyciu rurki ustno-gardłowej. W przeciwieństwie do obustronnej niedrożności, która stanowi zagrożenie życia dziecka zaraz po urodzeniu, jednostronne niewykształcenie nozdrzy tylnych może pozostać niezauważone w pierwszych tygodniach życia dziecka. Pacjenci z jednostronnym niewykształceniem nozdrzy tylnych prezentują różny stopień nasilenia objawów, począwszy od poważnych trudności w oddychaniu, aż po jedynie niemożność wydmuchania nosa po jednej stronie. Zazwyczaj po stronie niedrożnej zalega śluzowa wydzielina.

Leczeniem z wyboru jest chirurgiczne udrożnienie nozdrzy tylnych z dojścia przez nos lub przez podniebienie. Zabieg polega na wytworzeniu trwałego połączenia pomiędzy jamami nosa a nosogardłem poprzez zniesienie bloku kostnego lub przegrody błoniastej w miejscu nozdrzy tylnych. Po zabiegu operacyjnym w miejscu wytworzonych nozdrzy utrzymuje się separatory (z rurek intubacyjnych) przez okres 4-6 tygodni. Wytworzone nozdrza tylne mają tendencję do wtórnego zwężania się. Wymaga to niejednokrotnie reoperacji.

Poronną postacią niewykształcenia nozdrzy tylnych jest wrodzone zwężenie nozdrzy tylnych. Zwężenie w tej okolicy może wystąpić również po długotrwałej intubacji przez nos oraz po manipulacjach związanych z zakładaniem sondy żołądkowej przez nos.

Rzadko spotyka się wrodzone zwężenia o charakterze kostnym na poziomie otworu gruszkowatego (2).

Zaburzenia drożności nosa występują również u dzieci z rozszczepem podniebienia. Mimo zachowanej drożności nosa obecność ubytku w obrębie dna jamy nosa zaburza fizjologiczny tor oddychania; jednocześnie może współwystępować deformacja przegrody nosa (3).

Kolejnymi wrodzonymi wadami upośledzającymi drożność nosa są różne postacie agenezji nosa – arynia i hyporynia. W przypadku całkowitego braku nosa, oprócz leczenia ratującego życie zaraz po urodzeniu dziecka, konieczne jest w pierwszych latach życia dziecka leczenie protetyczne, a następnie pomoc chirurga plastyka. Jest to niezbędne dla prawidłowego psychospołecznego rozwoju dziecka. Zwykle trudno jest osiągnąć zadowalający efekt kosmetyczny ze względu na towarzyszący tej wadzie niedorozwój środkowej części twarzy.