Defibrylatory automatyczne (AED – Automated External Defibrillator) stanowią kluczowy element systemu publicznego dostępu do defibrylacji. Zostały zaprojektowane, aby umożliwić przeszkolonym laikom wykonanie szybkiej i skutecznej defibrylacji [1, 2, 3]. Łatwość obsługi, niewielka waga i rozmiary oraz niezawodność sprawiły, że stały się także elementem wyposażenia służb ratowniczych. Przedstawiamy opisy dwóch akcji ratunkowych w górach, podczas których wykorzystano AED.

Przypadek 1. W dniu 28.12.2000 r. o godzinie 14.02 ratownik dyżurny Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (TOPR) w Zakopanem odebrał zgłoszenie o lawinie w rejonie przełęczy Zawrat (Tatry Wysokie), która o godzinie 14.00 porwała 4 osoby. Troje turystów wydostało się o własnych siłach, jedna osoba pozostawała pod śniegiem. Pierwsza grupa 6 ratowników wraz z lekarzem dotarła na lawinisko śmigłowcem, po 16 minutach od zdarzenia. O godzinie 14.50 natrafiono sondą na zasypanego, a po około 3 minutach spod niemal półmetrowej warstwy zbitego śniegu odsłonięto głowę i szyję turysty. Obecność wolnej przestrzeni w okolicy ust i nosa wskazywała na możliwość oddychania po zasypaniu. W trakcie dalszego odkopywania lekarz stwierdził u ofiary zatrzymanie krążenia, rozpoczął wentylację workiem samorozprężalnym zasilanym 100% tlenem. Jako rytm wyjściowy rozpoznano migotanie komór. Po trzech defibrylacjach impulsem jednofazowym (200, 200, 360 J) akumulator defibrylatora rozładował się. Zadecydowano w tej sytuacji o sprowadzeniu śmigłowcem defibrylatora automatycznego z najbliższego schroniska (Hala Gąsienicowa). Poszkodowany został zaintubowany, założono sztywny kołnierz ortopedyczny, prowadzono masaż pośredni serca i wentylację 100% tlenem, uzyskano dostęp dożylny w dole łokciowym, podano 3 mg adrenaliny. Poza powierzchownymi otarciami naskórka nie stwierdzono obrażeń ciała. Po dostarczeniu AED przyklejono elektrody i po trzech kolejnych wyładowaniach impulsem dwufazowym o energii 150 J, o godzinie 15.10 uzyskano wolny, około 40/min rytm zatokowy z wyczuwalnym tętnem na tętnicach szyjnych. Podano dożylnie 1 mg atropiny, rozpoczęto wlew kroplowy dopaminy w soli fizjologicznej w dawce 10 mcg kg^-1min^-1. Po przełożeniu na nosze owinięto chorego folią metalizowaną, na klatce piersiowej ułożono chemiczny pakiet grzewczy (Magic Heater, Garion Corp.) i rozpoczęto transport do szpitala w Zakopanem.

Okres przebywania ofiary pod śniegiem wynosił około 50 minut, zabiegi reanimacyjne trwały ogółem 17 minut. Ciepłota ciała zmierzona w odbytnicy po dotarciu do szpitala wynosiła 28,7°C. Poszkodowany nie odzyskał przytomności i pozostaje w stanie wegetatywnym.

Przypadek 2. 17.01.2004 r. o godzinie 9.35 trzech taterników zostało porwanych przez lawinę w Dolinie Małej Łąki (Tatry Zachodnie). Jeden z turystów został zasypany całkowicie, dwóch pozostałych uwolniło się spod śniegu samodzielnie. O godzinie 9.58 wystartował śmigłowiec, którym na lawinisko dotarła pierwsza grupa – lekarz i ratownik TOPR. Po kilkunastu minutach poszukiwania, o godzinie 10.19 rozpoczęto odkopywanie zlokalizowanego sondą lawinową turysty. Po odsłonięciu twarzy stwierdzono obecność oblodzonej od wewnątrz przestrzeni powietrznej i brak samoistnego oddechu. Rozpoczęto wentylację workiem samorozprężalnym 100% tlenem, a o godzinie 10.27 wykonano intubację dotchawiczą. Lekarz nie stwierdził tętna na tętnicach szyjnych, po odkopaniu klatki piersiowej rozpoczęto pośredni masaż serca. Przez rurkę intubacyjną podano 3 mg adrenaliny, uzyskano dostęp dożylny w lewym dole łokciowym. Po około 10 minutach od znalezienia, przysypany w pozycji pionowej taternik został całkowicie odkopany i wydobyty na powierzchnię. Na klatce piersiowej zostały ułożone samoprzylepne elektrody AED. Analiza automatyczna wykazała brak czynności elektrycznej, co zostało zweryfikowane przez lekarza dzięki wbudowanemu w urządzenie ekranowi. Ratownicy kontynuowali zatem pośredni masaż serca i wentylację workiem samorozprężalnym. Po 3 minutach stwierdzono migotanie komór i wykonano pojedynczą defibrylację impulsem dwufazowym o energii 150 J, po której wystąpiła asystolia. Kolejna próba o tej samej energii po jednej minucie również okazała się nieskuteczna. Po kilkudziesięciu sekundach pośredniego masażu serca i wentylacji zastępczej zaobserwowano zaróżowienie powłok a lekarz potwierdził powrót samoistnego krążenia. Rozpoczęto wlew kroplowy ogrzanej soli fizjologicznej, taternik został owinięty folią metalizowaną, na tułowiu i w pachwinach ułożono 4 chemiczne pakiety grzewcze (Magic Heater, Garion Corp.). W badaniu przedmiotowym poza otarciami naskórka i obrzękiem wewnętrznych powierzchni ramion nie stwierdzono innych obrażeń. W oczekiwaniu na śmigłowiec rytm serca monitorowano za pomocą AED. Podczas reanimacji podano dożylnie ogółem 4 mg adrenaliny, 2 mg atropiny, 150 mg amiodaronu.